مروری بر قوانین انتخاباتی ژاپن

هر چند دوره مجلس نمایندگان ژاپن چهار ساله است اما در قانون اساسی این كشور به نخست وزیر اختیار داده شده كه در صورتی كه سیاست‌هایش در مجلس با مخالفت روبه‌رو شود، مجلس نمایندگان را منحل كرده و انتخابات عمومی برگزار كند. در راستای این قانون، كویزومی در حالیكه تنها حدود دو سال از عمر كنونی مجلس نمایندگان ژاپن می‌گذرد به دلیل مخالفت در برابر خصوصی‌سازی خدمات سازمان پست، اقدام به انحلال مجلس نمایندگان كرده است. انتخابات عمومی مجلس در ژاپن یكی از مهمترین ساختارهای پایه‌ای برای حفظ نظام مردم‌سالاری می‌باشد كه هدف آن مشاركت مستقیم مردم در امور سیاست است. احزاب نقش بزرگی در اداره امور ژاپن بازی می‌كنند و دو مجلس نمایندگان و مشاوران كار قانونگذاری را انجام می‌دهند. مدت زمان هر دوره نمایندگی درمجلس نمایندگان كه ‪ ۴۸۰‬عضو دارد چهارسال و در مجلس مشاوران كه ‪ ۲۴۲‬عضو دارد شش سال است. هر سه سال یكبار نیمی از نمایندگان مجلس مشاوران از طریق انتخابات تعیین می‌شوند اما درمجلس نمایندگان به دلیل اینكه نخست وزیر اختیار انحلال آن را در دست دارد انتخابات در بسیاری از مواقع قبل از پایان یافتن دوره نمایندگی انجام می‌شود. به همین دلیل در تاریخ پس از جنگ جهانی دوم مجلس نمایندگان ژاپن تنها یكبار در سال ‪ ۱۹۷۶‬میلادی، پس از پایان گرفتن دوره چهار ساله‌اش، منحل شد. مجلس نمایندگان كه در حقیقت مجلس اصلی ژاپن می‌باشد از این جهت مهم است كه احزاب بابدست گرفتن اكثریت كرسی‌ها درآن می‌توانند زمامداری كشور را به عهده بگیرند. به همین دلیل حق انحلال مجلس توسط نخست وزیر تنها به مجلس نمایندگان محدود شده است. هر چند در ژاپن انتخاب نخست وزیر در دو مجلس نمایندگان و مشاوران انجام می‌گیرد اما اگر نخست وزیر انتخاب شده در دو مجلس متفاوت باشد، نخست وزیری در اولویت قرار می‌گیرد كه در مجلس نمایندگان انتخاب شده است. تنها مجلس نمایندگان ژاپن حق دادن رای عدم اعتماد به هیات دولت را دارد كه دراین صورت، نخست وزیر یا باید همراه با كابینه خود كناره‌گیری كرده و یا مجلس را منحل و انتخابات را برگزار كند. شرایط نامزدی برای شركت در انتخابات مجلس در ژاپن آسان بوده بگونه‌ای كه هرشهروندی درصورت داشتن اراده می‌تواند در انتخابات بشكل مستقل نامزد شود. در قانون اساسی ژاپن آزادی فعالیت سیاسی برای مردم تضمین شده و به همین دلیل نیروهای امنیتی و انتظامی نمی‌توانند در تشخیص شایستگی افراد برای شركت در انتخابات دخالتی داشته باشند. گفتنی است سن بالاتر از ‪ ۲۵‬سال ( در مورد مجلس مشاوران ‪ ۳۰‬سال است)، داشتن ملیت ژاپنی، نامزد به علت ارتكاب جرم و حكم دادگاه در زمان نام - نویسی در زندان نباشد از جمله شرایط نامزدی در انتخابات مجلس ژاپن است . براساس قانون همچنین سابقه افرادی كه دوران محكومیت خود را پشت سر گذاشتند هیچ گونه مشكلی در نامزدی آنها در انتخابات بوجود نمی‌آورد. وزارت مدیریت عمومی ژاپن مسوولیت برگزاری انتخابات را به عهده دارد اما در عمل مسوولیت نظارت بر انتخابات به عهده انجمن‌هایی است كه از قشرهای اندیشمند جامعه انتخاب می‌شوند. این انجمن‌های نظارتی شامل یك انجمن مركزی است كه بر كل انتخابات سراسری نظارت دارد و انجمن‌های استانی كه ناظر بر انتخابات محلی هستندو محل نام- نویسی نامزدها، استانداری‌ها و شهرداری‌ها هر منطقه است. براساس قانون انتخابات از هر نامزد ‪ ۳‬میلیون ین به‌صورت ودیعه گرفته می‌شود كه هركسی نتواند نامزد شود. گفتنی است اگر نامزدی نتواند یك دهم رای از كل‌آرای ریخته شده‌به صندوق را بدست آورد پول به ودیعه گذاشته شده به او بازگردانده نمی‌شود. در این كشور پس از مرحله نام نویسی، به نامزد انتخاباتی اجازه ‪ ۱۲‬روز فعالیت تبلیغاتی داده می‌شود كه این فعالیتها نیز باید در چارچوب مقررات خاصی انجام گیرد. كشور ژاپن با توجه به تراكم جمعیت به ‪ ۳۰۰‬منطقه كوچك انتخاباتی تقسیم می شود كه از هر منطقه یك نفر از ‪ ۴۸۰‬نماینده راهی مجلس می‌شود . ‪ ۱۸۰‬كرسی باقیمانده نیز نه از طریق انتخاب مستقیم نماینده بلكه در ‪۱۱‬ بلوك تقسیم شده از راه رای دادن به احزاب مورد علاقه مشخص می‌شود. برای این منظور احزاب ژاپن در هنگام انتخابات فهرستی از نام اعضای خود تهیه كرده وآن را اعلام می‌كنند و هنگامی كه مردم به این احزاب رای می‌دهند با توجه به شمار آرا افراد معرفی شده به ترتیب از بالای لیست به مجلس راه پیدا می‌كنند. رای‌دهندگان می‌توانند درهنگام نوشتن نام حزب بر روی برگه رای نام نامزد مورد علاقه وابسته به این حزب را نیز قید كنند. گفتنی است سن رای در ژاپن ‪ ۲۰‬سالگی است. همچنین شهرداری‌های محل برای افراد واجد شرایط رای، كارت‌های ویژه‌ای را از راه پست ارسال می‌كنند كه فرد با بردن آن به محل رای‌گیری، رای خود را به صندوق می‌اندازد. افرادی كه در روز رای‌گیری نیز در محل زندگی خود نیستند، می‌توانند به صورت ویژه رای خود را قبل از روز رای‌گیری در مكان‌های تعیین شده به صندوق بیاندازند. آمارها نشان می‌دهد، میانگین میزان مشاركت مردم در انتخابات مجلس نمایندگان ژاپن تا دهه ‪ ۱۹۸۰‬میلادی حدود ‪ ۷۰‬درصد بوده اما پس از آن رو به كاهش رفته است. میزان مشاركت مردم در آخرین انتخابات مجلس نمایندگان ژاپن كه در سال ‪ ۲۰۰۳‬میلادی برگزار شد نزدیك به ‪ ۶۰‬درصد بوده است. یكی از تدابیر دولت ژاپن برای بالا بردن سطح مشاركت مردم در انتخابات، تمدید زمان رای‌گیری است. زمان پایان رای‌گیری درانتخابات در ژاپن ساعت شش بعد از ظهر می‌باشد اما در برخی از مواقع دو ساعت تمدید شده و ساعت هشت شب به پایان می‌رسد.

منبع : خبرگزاری جمهوری اسلامی ـ ایرنا