مطبوعات و انجمن‌ها ضامن جریان دموکراسی‌خواهی

نام «الكسیس دوتوكویل» با مفاهیمی از جمله دموكراسی، آزادی و جامعهء مدنی پیوند خورده است.
شاید دلیل اصلی‌اش نوشته‌های عینی و تجربه‌های ارزشمندی است كه دوتوكویل در سال‌های فعالیت‌اش به‌عنوان وزیر امور خارجهء فرانسه به دست آورده بود.
دغدغهء اصلی او انحراف جریان دموكراسی‌خواهی به سمت استبداد و ستمگری بود و بیش‌تر تمركز آثارش بر این بود كه در اجتماع چگونه می‌توان از وقوع چنین معضلی جلوگیری كرد.
جان استوارت میل، فیلسوف لیبرال دربارهء آثار دوتوكویل می‌نویسد: «به باور دوتوكویل اگر شهروندان هوشیار نباشند به آسانی دموكراسی سر از استبداد درمی‌آورد و در آمریكا هم افراد كم‌مایه می‌توانند به تدریج جای رهبران كنونی را بگیرند.»
اما راه‌حلی كه دوتوكویل برای جلوگیری از پیدایش حكومت استبداد و جباریت پیشنهاد می‌كرد در تمجید او از سیستم فدرال و شوراهای محلی در آمریكا مشخص شد.
او در «دموكراسی در آمریكا» مشاركت مردم در تصمیم‌گیری و پرهیز از تمركزگرایی در قدرت را به‌عنوان یكی از راهكارهای اصلی جلوگیری از پیرایش حكومت‌های ستمگر عنوان می‌كند.»
دوتوكویل معتقد است: «آن‌چه كه انقلاب را در فرانسه دچار تلاطمات كرد - این‌كه سلطنت دوباره به این كشور بازگشت - سیستم سیاسی و اداری متمركز در رژیم گذشته بود كه متاسفانه انقلاب همان سیستم را ادامه داد. در حالی كه در آمریكا از آغاز یعنی از زمان استقلال، سیستم حكومتی غیرمتمركز بود.
به علاوه انجمن‌های غیردولتی به صورت شریان‌های دموكراسی درآمدند و باعث شدند كه مردم از طریق انجمن‌ها با دولت در تماس باشند.»
اما دوتوكویل در ادامه مباحثش پیرامون جامعهء مدنی، آزادی و دموكراسی به ركن چهارم دموكراسی‌خواهی در جهان نیز اشاره می‌كند.
او مطبوعات را یكی از ابزار به چالش كشیدن روزنه‌های استقرار جباریت در جوامع بشری می‌داند. توكویل حضور مردم در چرخهء قدرت را دارای اهمیت می‌داند و این‌كه مردم باید با دولت احساس یكپارچگی و اشتراك در منافع داشته باشند.
بهترین رییس دولت نیز به اعتقاد وی كسی است كه در دوران حكومتش شهروندان آرامش خیال داشته باشند و از تعرض و ارعاب در وحشت نباشد.
توكویل در ۲۹ ژوییه ۱۸۰۵ در فرانسه به دنیا آمد اما مطالعات او در آمریكا و انگلستان متمركز شد و ورود چرخهء صنعت به انگلیس بخش دیگری از مطالعات جامعه‌شناسانهء توكویل است و بررسی تاثیر چرخه صنعت بر روند دموكراسی‌خواهی در این كشور.
از سوی دیگر او با دیدی موشكافانه به بررسی جامعه شهروندی آمریكا می‌پردازد و خلاف تصور همگان كه می‌پنداشتند جریان معطوف آزادی‌خواهی در آمریكا دموكراسی به شیوهء آمریكایی را پدید آورده است. توكویل تاكید كرد كه جریان معطوف به مساوات خواهی در آمریكا تصویر كنونی دموكراسی در این كشور را رسم كرده است.
توكویل در حوزه‌های سیاست و جامعه‌شناسی آثاری دارد كه علاوه بر اثر معروف او«دموكراسی در آمریكا» می‌توان «رژیم گذشته و انقلاب در فرانسه» را نام برد.
نظریات توكویل سال‌ها به دنبال ظهور جریان سوسیالیسم در غرب پوشیده ماند.
توكویل دربارهء جریان سوسیالیسم معتقد است، «دموكراسی قلمرو استقلال فرد را توسعه می‌دهد، ولی سوسیالیسم آن را محدود می‌كند. دموكراسی به ارزش فرد عادی می‌افزاید در حالی كه سوسیالیسم هر انسانی را تبدیل به ابزار و یك عدد می‌كند.»
دموكراسی و سوسیالیسم ظاهرا به یك شعار متكی‌اند و آن مساوات است با این تفاوت كه دموكراسی طالب مساواتی است كه در آزادی به دست بیاید، درصورتی كه سوسیالیسم می‌خواهد مساوات را در اسارت و بردگی برقرار كند.

منبع : روزنامه سرمایه