استـراتـژی اشتراک منـابع اطلاعـات کـانـادا

كتابخانه‌های كانادا برای ایجاد هماهنگی میان سیستم‌های اشتراك منابع خود، چارچوبی كلی را مشخص كرده‌اند. این سیستم‌ها امكان دسترسی به اطلاعات را برای شهروندان كانادایی و افرادی فراهم می‌آورند كه نیاز آنها از طریق فعالیت‌های اشتراك منابع كتابخانه‌های كانادا برطرف می‌شوند. این مقاله به ارائه اطلاعاتی در خصوص چند و چون این چارچوب و استراتژی‌ای می‌پردازد كه كانادایی‌ها در خصوص اشتراك منابع درپیش گرفته‌اند.كتابخانه ملی كانادا با همكاری كمیته كتابخانه این كشور سال‌ها تلاش خود را جهت بسط و اجرای زیرساختی فنی، سیاسی و خدماتی برای اشتراك منابع در سطحی ملی معطوف نموده است. این تلاش‌ها در یكی از بهترین سیستم‌های كتابخانه‌ای در جهان به نتیجه رسیده است به‌طوری‌كه شهروندان كانادایی می‌توانند به‌واسطه این همكاری‌ها و فعالیت‌های مشترك مبتنی بر اصول اشتراك منابع، به نیازهای اطلاعاتی خود پاسخ گویند.
متعاقب تغییرات پرشتابی كه در سال‌های اخیر در حوزه فناوری‌ها رخ داده بود؛ استراتژی اشتراك منابع اطلاعات سال ۱۹۹۴ كانادا در سال‌ ۱۹۹۸ با هدف‌های زیر بازبینی و روزآمد شد:
□ شناخت تغییراتی كه از سال ۱۹۹۴ در محیط فناورانه، سازمانی، اقتصادی و خدمات رخ داده بود و تنظیم مجدد استراتژی یاد شده به‌طوری‌كه بازتابی از این تغییرات باشد.
□ ایجاد تغییر و تناسب در نقش كتابخانه ملی برای پشتیبانی از استراتژی و چارچوب ملی اشتراك منابع كانادا.
□ توافق در خصوص تعریف فهرستگانی مجازی و فراهم نمودن طرحی برای توسعه و اجرای آن.
پیشینـه
در سال ۱۹۹۱ كتابخانه ملی كانادا، مدركی با عنوان «اشتراك منابع: استراتژی و طرح پیشنهادی» را برای بحث به كمیتهٔ‌ كتابخانه ارسال كرد. این استراتژی محصول سلسله نشست‌ها و همفكری‌های سال‌های ۱۹۸۵ و ۱۹۸۸ بود كه در مناطق مختلف كانادا برگزار شده بودند. به‌دلیل تغییر و بازنگری شرایط در كانادا و دسترسی زودهنگام به اینترنت، كتابخانه ملی كانادا برآن شد تا این استراتژی را مجددا" بررسی و برای دهه‌های میانی ۱۹۹۰ اصلاح نماید. به این منظور گروهی كاری متشكل از متخصصان تشكیل شد. اعضای این گروه با استفاده از «لیست‌سروی»[۱] كه توسط «دانشگاه مموریال»[۲] برای بحث ایجاد شده بود، به سلسله پرسش‌های مربوط به اشتراك منابع پاسخ دادند كه این هدف‌ها را دنبال می‌كردند:
- ارائه چارچوبی كلی كه سازمان‌ها و انجمن‌های مجزا بتوانند طرح‌های ویژه اشتراك منابع را ایجاد كنند و بسط دهند.
- تشویق بحث در خصوص كلیه ابعاد اشتراك منابع در مجامع كتابخانه‌ای و اطلاعاتی شامل:
- فهرست‌نویسی مشترك؛
- توسعه هماهنگ مجموعه؛
- امانت بین كتابخانه‌ها و تحویل مدرك؛ و
- پایگاه‌های اطلاعات اشتراك منابع.
- ارائه بینشی ملی از اشتراك منابع كه بتواند فعالیت‌های مرتبط تمام ذی‌نفعان را یكدست كند.
روش‌شناسی
«ماریان اسكات»[۳]‌ ـ كتابدار كتابخانه ملی ـ در سال ۱۹۹۸ تمام كتابخانه‌های اصلی را گرد هم آورد و نظر آنها را در خصوص انتخاب نماینده‌ای كه بتواند به‌عنوان همكار در این بررسی با كتابخانه ملی مشاركت نماید. بخش برنامه‌های ملی و بین‌المللی كتابخانه‌ ملی كانادا ریاست این گروه بررسی را برعهده گرفت و نمایندگانی از «خدمات فراهم‌آوری و كتابشناسی» و «خدمات پژوهش و اطلاع‌رسانی» برگزیده شدند تا نقش نمایندگی خدمات مختلف اشتراك منابع كتابخانه ملی را برعهده گیرند.وب سایت و لیست‌سروی برای سهولت برقراری ارتباط با گروه كاری و افراد دیگر ایجاد شد. علاوه بر آن، ترتیب برگزاری و ارائه مقالات و گزارش‌های زیادی در كنفرانس‌های كتابداری فراهم‌ آمد و اعضای گروه كاری یاد شده اطلاعاتی را از همكاران خود گرد‌آوری نمودند.به‌منظور ارزیابی تغییراتی كه رخ داده بود، جامعه كتابخانه‌های كانادا مورد پیمایش قرار گرفتند و پرسش‌هایی در خصوص فعالیت‌ها و روندهای اشتراك منابع مطرح گردید كه بیانگر توانایی كتابخانه‌ها در ارائه خدمات به مراجعانشان بود. سایر روندها نیز با جست‌وجو در متون شناسایی و به‌عنوان اطلاعات تكمیلی به نتایج پیمایش اضافه شدند. تفسیر نتایج پیمایش طی قراردادی با «مشاوران تحقیقاتی آر. ام. فریز»[۴] صورت پذیرفت. گزارش خلاصه روندها و محیط برای وب سایت گروه كاری ارسال و تعدادی از آنها در كنفرانس‌های كتابداری سال ۱۹۹۹ برای دریافت بازخورد از سوی جامعه گسترده‌تر كتابداران ارائه شدند.هم‌چنین، برای شناسایی نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و موانع، و اولویت‌های اشتراك منابع كانادا، در فوریه ۲۰۰۰ نشست طوفان ذهنی[۵] اعضای گروه كاری به مدت دو روز در «اتاوا»[۶] برگزار گردید. این اولویت‌ها مبنای پیش‌نویس مدرك «طرح استراتژیك كتابخانه كانادا برای اشتراك منابع اطلاعات ۲۰۰۳-۲۰۰۰» را تشكیل دادند. در ماه می این طرح در وب سایت قرار گرفت و اعضای گروه كاری از آن به‌‌عنوان مبنایی برای مشورت با نمایندگانشان در نشست‌های بهار، تابستان، و پاییز بهره‌مند شدند.نتایج بررسی
این پیمایش، داده‌هایی تولید كرد كه تصویری از كتابخانه‌های كانادا را در قرن بیستم به دست می‌داد. این داده‌ها، تحلیل براساس محورهایی مانند نوع كتابخانه و منطقه را پشتیبانی می‌كردند و در حال حاضر نیز دسترسی به تمام تحلیل‌ها در نشانی زیر امكان‌پذیر است: http://www.nlc-bnc.ca/۸/۱۷/index-e.html
بدین ترتیب اعضای گروه كاری درك بهتری از موضوع‌ها و اولویت‌های همكاران خود كه در محیط ‌های متنوع كتابخانه‌ای یا منطقه‌ای دیگر كارمی‌كردند، كسب نمودند. چرا كه این موضوع‌ها در یك كتابخانه پزشكی در «هالیفكس»[۷] با یك كتابخانه تحقیقاتی در «اتاوا» كاملا" متفاوت‌اند.برای بحث در خصوص موضوع‌های مربوط به منطقه یا گروهی از كتابخانه‌ها، جامعه كتابخانه‌های كانادا مرتبا" تشكیل جلسه می‌داد، لیكن نشست‌های زیادی برای بحث در خصوص موضوع‌‌های مربوط به چند منطقه جغرافیایی یا انواع مختلفی از كتابخانه‌ها تشكیل نشد. از این‌رو، تعدادی از اعضای گروه كاری نیاز به ایجاد كانونی برای تجمع و طرح بحث‌‌های بین‌بخشی را احساس كردند كه می‌توان از آن به‌عنوان یكی از خروجی‌های مهم فرایند بازبینی یاد نمود.برنامه استراتژیك سه ساله‌ای نوشته شد كه كتابخانه ملی كانادا برخی از اجزای این برنامه را به مرحله اجرا گذاشته است. اقدام‌های بنیادینی كه می‌توان در این خصوص به آنها اشاره كرد به تفكی هدف‌ها عبارت‌انداز:
هدف ۱. فراهم‌آوری دسترسی بدون مرز به اطلاعات برای تمام كانادایی‌ها
□ كتابخانه ملی كانادا عملا" كمك‌هایی را از طریق برگزاری كارگاه‌های آموزشی، تجزیه و تحلیل موضوع‌های مشاركت در گروه‌های كاری، و ... به‌ كنسرسیوم مجری فهرست‌های مجازی ارائه می‌كند.
□ كتابخانه ملی كانادا به روند بسط پایگاه‌های اطلاعات و مشاركت در گسترش پایگاه‌های اطلاعات ملی ایالات متحده ادامه می‌دهد تا از این طریق، جست‌وجوی بدون مرز میان فهرست‌های كتابخانه‌های امریكایی و كانادایی را تشویق نماید.
□ دروازه اطلاعات كانادا و فهرستگان مجازی، به خدمات عملیاتیِ بخش امانت بین كتابخانه‌ای بدل شده‌اند و این روند تا جایی‌كه منابع اجازه دهند، ادامه خواهند یافت.
□ كتابخانه ملی موفق به عرضه دسترسی آزاد به پایگاه اطلاعات AMICUS شده است.
هدف ۲. ایجاد سیاهه‌ای جذاب و جامع از تمام مواد موجود در كتابخانه‌های كانادا
به دلیل تغییر در اولویت‌های جامع كتابخانه ملی، پیشبرد این هدف كُند بوده است. این تغییر منجر به بازآرایی عملیات كلیدی و منابع سیستم‌ها در فعالیت‌هایی نظیر سیستم نوین طبقه‌بندی در سطح دولت شده است. با این وجود،‌ پیشرفت‌های اولیه‌ای به این شرح صورت پذیرفته‌اند:
□ بهترین اقدام‌های ممكن، مطالعه شده‌اند.
□ برای تأمین منابع سیستم‌هایی كه احتمال می‌رود در سال ۲۰۰۲-۲۰۰۱ در دسترس قرار گیرند، ایجاد آمادگی شده است.
□ فعالیت‌های اشتراك منابع كه در برنامه استراتژیك مشخص شده بودند، به نحو مقتضی در طرح «دولت پیوسته كتابخانه ملی»[۸] ادغام شدند.
هدف ۳. بسط خط‌مشی‌ها و رهبری اشتراك منابع برای پشتیبانی از دسترسی جهانی كانادایی‌ها به اطلاعات
طرح پیشنهادی در خصوص «كارت ملی كتابخانه‌ای كانادا»[۹] و بیانیه‌ای در خصوص حقوق افراد در قبال خدمات كتابخانه‌ها و مسئولیت‌های كتابخانه‌های كاناداییِ استفاده‌كننده از منابع عمومی نوشته شد و اعضای گروه كاری با نمایندگان خود درباره این مدارك به مشورت پرداختند. با وجودی كه تعدادی از گروه‌ها به مفاهیم مندرج در این مدارك علاقه نشان دادند، اما توافق عمومی بر آن شد كه در زمان فعلی نباید این موارد تعقیب شوند. چندین استان و گروه، پروژه‌های «كارت واحد كتابخانه‌ای»[۱۰] را ‌آغاز كردند و بحث در خصوص یك برنامه ملی، مشروط به نتایج این طرح‌های منطقه‌ای شد.
جمع‌بندی
فرایند بازبینی این استراتژی موفقیت‌آمیز بود، هرچند نتیجه آن دقیقا" با پیش‌بینی موردنظر هم‌خوان نبود. در حین انجام این بازبینی، محیط كتابخانه ملی با ورود «كتابدار ملی»[۱۱] به این كتابخانه و تأسیس گروه‌های كاری «دولت آن‌لاین» و «كتابخانه دیجیتالی كانادا»، دست‌خوش تغییراتی اساسی شد. چنین اولویت‌های تازه‌ای، تأثیری حیاتی بر منابع سیستم‌های موجود برای فعالیت‌های اشتراك منابع در كتابخانه ملی كانادا طی سال‌های ۲۰۰۰-۱۹۹۹ به دنبال داشتند.طرح «دولت آن‌لاین» در دولت فدرال نیاز به ارزیابی مجدد نحوه ارائه خدمات به شهروندان در یك محیط خدمات شهروندمحور را به دنبال دارد. خدمات عمده اشتراك منابع كتابخانه ملی مانند امانت بین كتابخانه‌ای و فهرست مشترك نیز در چارچوب این طرح نیازمند ارزیابی مجدد هستند.جامعه كتابخانه‌ها به انتظار خود از كتابخانه ملی برای رهبری اشتراك منابع و بسط خدمات مشترك ادامه می‌دهد، هر چند نیازهای بخش‌های مختلف و انواع كتابخانه‌ها به ‌قدری متنوع هستند كه امكان ایجاد یك استراتژی فراگیر برای اشتراك منابع ـ كه خشنودی و رضایت همكاران را به‌دنبال داشته باشد ـ بعید و ناشدنی به‌نظرمی‌رسد. كانادایی‌ها تنها با دسترسی آزاد به اطلاعات و دانش خواهند توانست نقشی فعال در اقتصاد دانش‌محور جهان ایفا نمایند. كتابخانه ملی كانادا متعهد است كه دانش را در دسترس قرار دهد و هرگاه نیاز باشد، نقشی حیاتی در توسعه طرح‌های ویژه ایفا نماید.استراتژی اشتراك منابع اطلاعات كانادا
۱. مروری بر اشتراك منابع
۱-۱. دورنمای اشتراك منابع
شهروندان كانادایی از طریق فعالیت‌های اشتراك منابعِ كتابخانه‌های كانادایی به اطلاعات مورد نیاز خود دست خواهند یافت. به این منظور:
- اطلاعات برای متقاضی در هر زمان و مكانی كه موردنیاز باشد، قابل دسترس خواهد بود و «كتابخانه مجازی» عینیت می‌یابد.
- گزینه‌ها برمبنای نیاز و سطح مهارت متقاضی در دسترس وی قرار خواهند گرفت.
- خدمات اشتراك منابع به‌وسیله گروهی از كتابخانه‌ها و مراكز اطلاعات به هم مرتبط و به‌ صورتی ارائه خواهند شد كه دسترسی را به منابع اطلاعات با كیفیت، از طریق فرایندهای مؤثر تضمین ‌كنند.
- كتابخانه در نقش‌هایی مانند تسهیل‌كننده ـ از طریق فراهم‌آوری ابزارهای راهنمایی ـ یا در نقش رابط متقاضی به دنیای اطلاعات عمل خواهد كرد.
۱-۲. محیط اشتراك منابع
اشتراك منابع در كانادا دربرگیرنده طیفی متنوع از عملیاتی است كه در طول زمان برای پاسخ‌گویی به نیازهای كتابخانه‌ها ایجاد شده و بسط یافته‌اند. برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری هماهنگ در سطوح محلی و ملی كه توسط دولت‌های محلی و فدرال تشویق می‌شود؛ تضمین كننده ایجاد و بسط زیرساختی برای حمایت از مدل خدمات غیرمتمركز خواهد بود. در مجموع می‌توان عوامل خاص محیطی كه اشتراك منابع را تحت تأثیر قرار می‌دهند در موارد زیر خلاصه كرد:
- وظایف كتابخانه‌ها و مراجعان به آنها؛
- مأموریت‌‌ها و خط‌مشی‌های متفاوت مقاماتی كه كتابخانه‌ها به آنها گزارش می‌‌دهند؛
- كنترل‌های مالی موجود در تمام سطوح دولتی؛
- تخصیص اولویتی اندك به بخش‌های فرهنگی از سوی برخی از سطوح دولتی؛
- تأثیر ساخت جغرافیایی و جمعیتی بر عرضه مؤثر خدمات اطلاعاتی؛
- تحول سریع شبكه‌های رایانه‌ای و گسترش شبكه‌های آزاد؛
- توسعه سیاست ملی اطلاعات؛
- تأثیر رشد نشر الكترونیكی و سایر تغییرات بر نشر و اشاعه اطلاعات؛
- اصلاح قانون حقوق پدیدآورندگان و قوانین مغایر با حقوق پدید‌آورندگان و كاربران؛ و
- رشد كاردانی و افزایش انتظارات برخی از كاربران خدمات اطلاعاتی.
۱-۳. روند اشتراك منابع
۱-۳-۱. تغییرات فناورانه
نرخ تغییرات به سیر صعودی خود ادامه می‌دهد و در صورتی‌كه كسی به شتاب موجود اعتقاد داشته باشد، فناوری پیشرو امروز، اخبار قدیمی فردا خواهد بود. این سیر صعودی در قلمرو توسعه سیستم‌های اطلاعاتی نیز واقعیت دارد و رشد روزافزون معماری خادم ـ مخدوم[۱۲] سیستم‌های كتابخانه‌ای، كاربرد سیستم‌های ماشینی برای امانت بین كتابخانه‌ها و جست‌وجوی میان سیستمی، و رشد چندرسانه‌ای‌ها شواهدی بر این واقعیت هستند. واقعیت دیگری نیز وجود دارد كه اكثر قریب به اتفاق كتابخانه‌ها هم‌چنان از سیستم‌های قدیمی استفاده می‌كنند و توانایی جایگرینی آنها را با جدیدترین پیشرفت‌های فناورانه ندارند. این نتایج در محیطی مختلط هم‌چون محیط هوشمندانه فناوری در سراسر كشور ناموزون است. سیستم‌ها و خدمات باید بتوانند در عین حالی‌كه از فناوری‌های قدیم استفاده می‌كنند، فناوری‌های جدید را نیز به‌كارگیرند.
۱-۳-۲. بزرگراه اطلاعات
رشد شبكه كانادا و خلق شبكه‌های آزاد به نحوی بی‌پایان در حال افزایش هستند. ابتدا كتابخانه‌های دانشگاهی به این شبكه‌ها ملحق شدند و هم اكنون كتابخانه‌های مدارس و عمومی نیز در حال دست‌یابی به این شبكه‌ها هستند. دسترسی آسان به این ابزار، طیفی وسیع از منابع اطلاعات را در دسترس كاربر برخوردار از دانش قرار می‌دهد و ممكن است بسیاری از كاربران نهایی را به دور زدن تمام كتابخانه‌ها تشویق نماید. كتابخانه‌ها باید جایگاه خود را در این محیط جدید تعیین كنند. فرصتی برای كتابداران مهیا شده است تا مهارت‌های سنتی خود را در خصوص توصیف و سازمان‌دهی اطلاعات به‌كار گیرند تا به آشفتگی و بی‌سروسامانی منابع شبكه نظم و سامانی دهند.شبكه‌های اولیه بر موضوع‌های فنی تأكید و تمایل به چشم‌پوشی از محتوا و خط‌مشی‌هایی مانند دسترسی جهانی و امور خصوصی داشتند. در حال حاضر بحث در خصوص موضوع‌های یاد شده آغاز و نیاز به خط‌مشی ملی و هماهنگ اطلاع‌رسانی نیز مطرح شده است. كتابداران نقش اصلی را در این فرایند ایفا خواهند نمود و لازم است نظر خود را با قدرت به سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران عرضه كنند.
۱-۳-۳. همكاری و مشاركت
كتابخانه‌ها همواره برای اجرای پاره‌ای از اهداف خود به همكاری و مشاركت متكی بوده‌اند. این اتكا رو به افزایش وماهیت توافق‌نامه‌ها در حال تغییر است. جوانه‌های مشاركت با بخش خصوصی ریشه دوانده‌اند و همكاری‌ بین گونه‌های مختلف كتابخانه‌ها در حال شكل‌گیری است. همچنین همكاری مبتنی بر موضوع‌‌های ویژه نیز هم‌چنان رو به افزایش است.
۱-۳-۴. مدارك الكترونیكی
تعداد فزاینده‌ای از مدارك تنها به شكل متن الكترونیكی و مدارك بسیاری نیز در دو قالب كاغذی و الكترونیكی قابل دسترس هستند. توافق‌نامه‌‌هایی كه كتابخانه‌ها برای دست‌یابی به این مدارك امضا می‌كنند ممكن است استفاده از آنها را محدود نمایند. از سوی دیگر، كتابخانه‌ها ممكن است خط دسترسی به ناشر را برای توزیع مجدد خریداری كنند كه هر كدام از این سناریوها بر اشتراك منابع تأثیرگذار خواهد بود.
۱-۳-۵. افت سرمایه‌گذاری
سرمایه‌گذاری در تمام سطوح كتابخانه‌ها به سیر نزولی خود ادامه می‌دهد كه اولین نتیجه آن، كاهش خدماتی است كه كتابخانه‌ها می‌توانند عرضه كنند. خدمات معمول مانند ساعات كار كتابخانه‌ها، در حال كاهش‌ است و منابع مالی كافی برای بهره‌برداری كامل از فرصت‌های نوینی ـ كه فناوری فراهم نموده‌ـ در دسترس كتابخانه‌ها قرار ندارد. با فقدان سرمایه‌گذاری برای تجهیزات، كتابخانه‌ها قادر به مشاركت در بزرگراه اطلاعاتی یا پاسخ‌گویی به نیازهای كاربران خود نیستند، بنابراین دومین نتیجه افت سرمایه‌گذاری، حركت تصاعدی كتابخانه‌ها و كارگزاران دولتی به سوی بازگشت هزینه‌ها است.
۱-۳-۶. انتظارات كاربران
كاربران كتابخانه‌ها «باسواد رایانه‌ای»[۱۳] می‌شوند و نسبت به آنچه از طریق اینترنت قابل دسترس است، آگاهی بیشتری می‌یابند. كتابخانه‌ها در عین فراهم‌ نمودن خدمات برای كاربران عادی، باید نیازها و آگاهی افزایش یافته كاربران باسوادتر رایانه‌ای را نیز پاسخ‌گو باشند.
۱-۴. نیازهای اشتراك منابع
نیاز‌های زیر به عنوان ملزومات اصلی یك سیستم ملی اشتراك منابع مطرح شده‌اند:
- مجموعه‌ای از انتشارات ملی؛
- دسترسی برابر به آثار ملی؛
- مجموعه‌ها یا دسترسی به مجموعه‌هایی كه به غالب نیازهای اطلاعاتی كانادایی‌ها پاسخ دهند؛
- ابزارهای جایابی مواد؛
- رویه‌ها و مقرراتی برای درخواست مواد؛
- سیستم‌های تحویل مدرك؛
- خط‌مشی‌ها و سرمایه‌هایی برای پشتیبانی از اشتراك منابع؛ و
- كاركنان آموزش دیده؛
۱-۵. هدف اشتراك منابع
حصول اطمینان از دسترسی سریع و آسان كاربران كتابخانه‌های كانادا به اطلاعات موردنیاز برای مقاصد پژوهشی، شغلی، و تفریحی با هزینه‌ای منطقی.
۱-۶. استراتژی‌های اشتراك منابع
۱-۶-۱. شناسایی و بهبود شیوه كار فعلیاشتراك منابع به‌طور سنتی برای پاسخ‌گویی به نیازهای محلی، منطقه‌ای، و ملی ایجاد شده است. مكانیسم‌های محلی با اجزای ملی‌ای تكمیل می‌شوند كه بر فعالیت‌های محلی و منطقه‌ای بنا شده و آنچه را كه تا كنون در مناطق صورت می‌پذیرفته‌اند، كامل می‌نمایند.اجزای ملی متشكل از خدمات مؤسسه اطلاعات علمی و فنی كانادا[۱۴]، كتابخانه‌ ملی كانادا[۱۵]، و شركت مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی «مانتیوبا»[۱۶] هستند. كتابخانه ملی كانادا در واقع پاسخ اولیه‌ای برای گردآوری، آماده‌سازی، و دسترس‌پذیرسازی آثار كانادایی و تسهیل اشتراك منابع و توسعه كتابخانه‌ها به‌حساب می‌آید. مؤسسه اطلاعات علمی و فنی كانادا منبع اولیه‌ای برای اطلاعات علمی، فنی، و پزشكی است. در نهایت نیز شركت مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی «مانتیوبا» فراهم‌كنندهٔ‌ سیستمی كامل از خدمات كتابشناختی برای كتابخانه‌های كانادایی محسوب می‌شود. هم‌چنین اشتراك منابع بر علائق رشته‌ای یا تخصصی ـ موضوعی استوار است. انجمن‌های ملی‌ای مانند كتابخانه «مموریال چمبرز آلیس»[۱۷]، انجمن كتابخانه‌های حقوق كانادا[۱۸]، انجمن كتابخانه‌های بهداشت و سلامتی كانادا[۱۹]، و انجمن كتابخانه‌های موسیقی كانادا[۲۰] در توسعه محصولات و خدمات اشتراك منابع برای اعضای خود فعال بوده‌اند و ایجاد شبكه‌های بین كتابخانه‌ای در حوزه موضوعی خاص تا شكوفایی كامل نیز ادامه دارد.
□ اقدام: روزآوری و نگه‌داری فهرستی از پروژه‌های اشتراك منابع به‌ نحوی كه اطلاعات مربوط به فعالیت‌های اشتراك منابع در سطح ملی در دسترس باشد.
□ همكار: كتابخانه ملی كانادا
□ اقدام: مشاوره با جامعه كتابداران، تعیین اولویت‌ها و طرح ملی مشروح برای اشتراك منابع كه طرح‌های بخشی و استانی را نیز دربر‌گیرد.
□ همكاران: كتابخانه ملی كانادا، انجمن‌ها، و كمیته‌های اشتراك منابع استانی.
۲-۶. استراتژی‌های اشتراك منابع
۲-۶-۱. شناسایی و بهبود شیوه كار فعلی
اشتراك منابع به‌طور سنتی برای پاسخ‌گویی به نیازهای محلی، منطقه‌ای، و ملی ایجاد شده است. مكانیسم‌های محلی با اجزای ملی‌ای تكمیل می‌شوند كه بر فعالیت‌های محلی و منطقه‌ای بنا شده و آنچه را كه تا كنون در مناطق صورت می‌پذیرفته‌اند، كامل می‌كنند.عنصر ملی متشكل از خدمات مؤسسه اطلاعات علمی و فنی كانادا[۲۱]، كتابخانه‌ ملی كانادا[۲۲]، و شركت مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی «مانتیوبا»[۲۳] است. كتابخانه ملی كانادا پاسخ اولیه‌ای برای گردآوری، آماده‌سازی، و دسترس‌پذیرسازی آثار كانادایی و تسهیل اشتراك منابع و توسعه كتابخانه‌ها به‌حساب می‌آید. مؤسسه اطلاعات علمی و فنی كانادا منبع اولیه‌ای برای اطلاعات علمی، فنی، و پزشكی است و بالاخره شركت مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی «مانتیوبا» فراهم‌كنندهٔ‌ سیستمی كامل از خدمات كتابشناختی برای كتابخانه‌های كانادایی محسوب می‌شود. اشتراك منابع بر علائق رشته‌ای یا تخصصی ـ موضوعی استوار است. انجمن‌های ملی‌ مانند كتابخانه «مموریال چمبرز آلیس»[۲۴]، انجمن كتابخانه‌های حقوق كانادا[۲۵]، انجمن كتابخانه‌های بهداشت و سلامتی كانادا[۲۶]، و انجمن كتابخانه‌های موسیقی كانادا[۲۷] در توسعه محصولات و خدمات اشتراك منابع برای اعضای خود فعال هستند و ایجاد شبكه‌های بین كتابخانه‌ای در حوزه موضوعی خاص تا شكوفایی كامل نیز ادامه دارد.
□ اقدام: روزآوری و نگه‌داری فهرستی از پروژه‌های اشتراك منابع به‌ نحوی كه اطلاعات مربوط به فعالیت‌های اشتراك منابع در سطح ملی در دسترس است.
□ همكار: كتابخانه ملی كانادا
□ اقدام: مشاوره با جامعه كتابداران، تعیین اولویت‌ها و طرح ملی مشروح برای اشتراك منابع كه طرح‌های بخشی و استانی را نیز دربر‌گیرد.
□ همكار(ان): كتابخانه ملی كانادا، انجمن‌ها، و كمیته‌های اشتراك منابع استانی.
۲-۶-۲. رویكرد انعطاف‌پذیر برای اجرا
فناوری‌های پردازش داده‌ها و ارتباطات از راه دور با روندی غیرقابل پیش‌بینی در حال تحول و تغییر هستند. از آنجا كه به‌كارگیری این فناوری‌ها با سرعت توسعه آنها برابری نمی‌كند، باید طرح‌های اجرایی مرحله‌بندی شده‌ای ابداع شوند كه به توسعه خدمات گام به گام منجر شوند. سیستم اشتراك منابع باید همكارانی را كه دارای ابزارهای خودكارسازی پیشرفته هستند و نیز افرادی را كه به این ابزارها دسترسی ندارند همراهی و مساعدت نماید و هر همكار مناسب‌ترین فناوری را با توجه به شرایط محلی كتابخانه خود بر‌گزیند.
به‌منظور پاسخ به تغییرات سریع در حوزهٔ‌ فناوری و انتظارات متغیر متقاضیان، طرح و ساختار ملی باید انعطاف‌پذیر باشند. همكاران باید بتوانند عناصری را برگزینند كه متناسب با شرایط محلی خاص آنها باشند و توانایی مطابقت و روزآوری خود را داشته و پذیرای تغییرات موجود در محیط باشند.
□ اقدام: ردگیری، پیش‌بینی و برقراری ارتباط مؤثر با تغییرات تأثیرگذار بر اشتراك منابع.
□ همكار: كتابخانه ملی كانادا.
□ اقدام: ایجاد فناوری‌های واسط برای حصول اطمینان از توانایی برقراری ارتباط سیستم‌های پیشرفته و كم‌تر پیشرفته.
□ همكاران: كتابخانه ملی كانادا، انجمن كتابخانه‌های كانادایی[۲۸]، انجمن توسعه علوم و فنون دبیزش[۲۹]، انجمن‌های كتابخانه‌های استانی، و ائتلاف برای اطلاعات عمومی.
۲-۶-۳. مشاركت كنندگان
مشاركت كنندگان در زیرساخت پییشنهادی اشتراك منابع عنصری ضروری تلقی می‌شوند. مادامی‌كه محیط پیچیده‌تر ‌شود و تعداد اعضا افزایش ‌یابد، رسمیت بخشیدن به موافقت‌نامه‌های غیررسمی موجود اهمیت می‌یابد.
□ اقدام: تشویق به ایجاد یا استفاده از كمیته‌های اشتراك منابع موجود در تمام استان‌ها.
□ همكار: كتابخانه ملی كانادا.
۲-۶-۴. استفاده از مشوق‌ها (عوامل انگیزشی)
برای كمك به توسعه اشتراك منابع، محرك‌های متنوعی ممكن است برای تشویق به آغاز عملیات فنی و خدماتی اولیه موردنیاز باشند. این مشوق‌ها برای پروژه‌های آزمایشی می‌توانند دربرگیرنده پشتیبانی از قراردادها، كمك‌های مالی، مشاوره،‌ آموزش، و ... باشند. مشوق‌ها كلا" باید برای اجرای آزمایشی و اجرای اولیهٔ‌ برنامه‌ها و‌ نه برای فعالیت‌های اجرایی جاری فراهم شوند.
□ اقدام: توسعه برنامه‌های مالی برای كمك به كتابخانه‌ها در فراهم‌آوری ابزارهای ضروری برای مشاركت در بزرگراه اطلاعاتی.
□ همكاران: كتابخانه‌ ملی كانادا، انجمن كتابخانه‌های كانادایی، انجمن توسعه علوم و فنون دبیزش، مجمع مدیران كتابخانه‌های عمومی شهری بزرگ[۳۰]، مجمع رؤسای كتابخانه‌‌های استانی و منطقه‌ای[۳۱]، و انجمن‌های استانی.
۲. امانت بین كتابخانه‌ای و تحویل مدرك
امانت بین كتابخانه‌ای همواره به عنوان عنصری سودمند از برنامه‌های اشتراك منابع به حساب آمده است. این مقوله اشاره به امانت منابع میان كتابخانه‌ها دارد اما در تحویل مدرك، منابع اطلاعاتی پس از عرضه توسط یك كتابخانه یا كارگزار تجاریِ اطلاعات پس گرفته نمی‌شوند. مبحث «امانت بین كتابخانه‌ای و تحویل مدرك» هر دو مقوله فوق را دربر خواهد گرفت.
۲-۱. روند امانت بین كتابخانه‌ای و تحویل مدرك
۲-۱-۱. نقش خدمات مركزی جایابی
عوامل بسیاری دست به دست هم داده و تغییراتی را در نقش واسطه‌های عرضه كننده خدمات جایابی منابع اطلاعات به‌وجود آورده‌اند. دسترسی به خدمات OCLC[۳۲]، افزایش بهره‌گیری از خدمات عرضه‌كنندگان تجاری مدارك، افزایش تعداد فهرستگان‌های منطقه‌ای on-line‌ و off-line (در قالب دیسك فشرده) و ایجاد امكان دسترسی آسان‌تر به آنها پاره‌ای از روند‌هایی هستند كه تغییراتی را در نقش واسطه‌های تجاری اطلاعات سبب گردیده‌اند. هم‌چنین دسترسی به ركوردهای پروژه‌های RECON ـ كه قبلا" درون‌دهی آنها به صورت دستی صورت می‌پذیرفت ـ در قالب پایگاه‌های on-line، و فراهم‌آوری كلیه عوامل موردنیاز كتابخانه‌ها برای یافتن مواد اطلاعاتی موردنیاز آنها از دیگر روندهای این حوزه به‌حساب می‌آیند. هم‌چنین تجارب اخیر كتابخانه ملی یاریگر مفیدی در ترسیم این روند است. كاهش یكنواخت تعداد درخواست‌های امانت بین كتابخانه‌ای ارسال شده به كتابخانه ملی كانادا طی سه سال اخیر و كاهش یك درصدی سال ۹۲-۱۹۹۱، هفت درصدی سال‌ ۹۳-۱۹۹۲، و نزدیك به هفت درصدی سال ۹۴-۱۹۹۳ مؤید این روند هستند.
۲-۱-۲. افزایش حجم ترافیك امانت بین كتابخانه‌ای
در بسیاری از بخش‌های كتابخانه‌ها شاهد سیر صعودی تقاضا برای مواد اطلاعاتی قابل و غیرقابل بازگشت هستیم كه در قالب امانت بین كتابخانه‌ای مطرح شده‌اند. ظهور این روند صعودی در حجم تقاضاها؛ بهبود مكانیسم‌های جست‌وجو و تحویل مواد اطلاعاتی، رویه‌های جاری، سیستم‌های بهینه و ارزان، و ارتباطات به صرفه‌تر به لحاظ هزینه را مطرح می‌كند. در صورتی‌كه نیازهای اطلاعاتی از طریق كانال‌های مناسب عرضه خدمات مرتفع نشوند، با افزایش نارضایتی كاربران مواجه و شاهد روی‌آوری بسیاری از كاربران به منابع جایگزین خواهیم شد.۲-۱-۳. استفاده از عرضه‌كنندگان تجاری مدارك
طی سال‌های اخیر، روند روبه‌رشدی را در تعداد عرضه‌كنندگان مدارك و خدمات تجاری توسط واسطه‌های مختلف شاهد بوده‌ایم. هزینه بالای پیایندهای دست‌نوشته و حذف مرتب تعدادی از عناوین نیز از عواقب حركت كتابخانه‌ها ـ به‌ویژه در حوزه علوم و فنون ـ به سمت رویكرد «پاسخ در هنگام تقاضا»[۳۳] است.
براساس مطالعه انجام شده توسط دانشگاه كالیفرنیای جنوبی، مقایسه عملكرد چهار واسطه و یك كتابخانه عمده پژوهشی نشان می‌دهد كه واسطه‌ها توانایی پاسخ به ۱۲ تا ۳۴ درصد از عناوین درخواستی را داشته‌ و حال آن‌كه این نسبت برای كتابخانه پژوهشی ۵۶ درصد بوده است. واسطه‌ها تنها بین ۱ و ۳۷ درصد عناوین منحصر به فرد را داشتند در حالی‌كه این نسبت برای كتابخانه پژوهشی ۳/۴۴ درصد بوده است. این مقایسه بیانگر این است كه هم‌پوشانی قابل توجهی میان واسطه‌ها وجود دارد. تأثیر این امر بر كتابخانه‌ها نیز به این ترتیب است كه امانت بین كتابخانه‌ای سنتی برای یافتن منابعی به‌كار می‌رود كه دسترسی به آنها دشوارتر است و واسطه‌های تجاری، مقالاتِ رایج‌تر را فراهم می‌نمایند.
۲-۱-۴. استفاده از منابع ایالات متحده
استفاده از سیستم OCLC، معیاری برای رشد بهره‌‌گیری از منابع امریكا و امانت منابع میان كتابخانه‌های امریكا و كانادا است. براساس آمار به‌دست آمده، استفاده از سیستم OCLC از سال ۱۹۹۰ بیش از ۵۰ درصد افزایش یافته، به‌طوری‌كه از تعداد ۸۲۳۹ درخواست به ۱۶۰۶۰ در سال ۱۹۹۲ رسیده است كه این رقم تاكنون نیز درصد اندكی از كل حجم امانت بین كتابخانه‌ای را تشكیل می‌دهد.دشوار بتوان تأثیر این روند را ارزیابی نمود. هر چند احتمال می‌رود كه درخواست‌های اندكی برای فراهم‌آورندگان خدمات جایابی مانند كتابخانه ملی ارسال شود، لیكن اكثر كتابخانه‌ها، منابع موردنیاز خود را از طریق OCLC جایابی می‌نمایند. هم‌چنین مادامی‌كه جایابی منابع در ایالات متحده از طریق سیستم‌هایی نظیر OCLC یا DOCLINE[۳۴] آسان‌تر و سریع‌تر صورت می‌پذیرد، نتیجتا"درخواست‌های اندكی برای سایر كتابخانه‌های كانادایی ارسال می‌شود.از طرفی كتابخانه‌ها و افراد برای جست‌وجو در فهرست‌های كتابخانه‌های عمده تحقیقاتی موجود در سراسر امریكای شمالی در شرف روی‌آوری به اینترنت هستند.
۲-۲. اهداف امانت بین كتابخانه‌ای و تحویل مدرك
بسط استانداردها و مكانیزم‌های امانت بین كتابخانه‌ای و تحویل مدرك برای ایجاد اطمینان از دسترسی سریع، آسان، و باصرفه متقاضیان كتابخانه‌های كانادایی به اطلاعات موردنیاز برای مقاصد پژوهشی، تجاری، یا تفریحی آنها، هدف عمده این خدمات به‌حساب می‌آید كه از طرق زیر قابل حصول است:
- ایجاد اطمینان از دسترسی برابر متقاضیان به اطلاعات در سراسر كانادا از طریق اشتراك منابع كتابخانه‌ای در مؤسسه‌هایی كه با سرمایه‌گذاری عمومی ایجاد شده‌اند، و
- كمك به متقاضیان اطلاعات ـ خواه این متقاضی عضو كتابخانه باشد یا نباشد ـ در یافتن و كسب اطلاعات مناسب.
۲-۳. استراتژی‌های امانت بین كتابخانه‌ای و تحویل مدرك
۲-۳-۱. شناسایی و تقویت فعالیت‌های موجود
در حال حاضر تحویل مدرك در حالت گذار و حركت به سمت استفاده فزاینده از خدمات تحویل مدرك الكترونیكی است، هر چند تحویل مدارك غیرالكترونیكی در آینده نیز قابل پیش‌بینی است. یك استراتژی ملی برای تحویل مدرك دربرگیرنده سه عنصر مجزاست:
۱. تحویل مواد قابل بازگشت،
۲. بسط زیرساختی برای گردآوری، تولید، ذخیره‌سازی، عرضه و تحویل مدارك الكترونیكی، و
۳. بسط سیاست‌ها، خط‌مشی‌ها و خدمات برای ایجاد اطمینان از یك سیستم مؤثر عرضه مدرك.
۲-۳-۲. رویكرد منعطف به اجرا
بسیاری از كتابخانه‌ها از سیستم‌های امانت بین كتابخانه‌ای استاندارد ـ مبنا[۳۵] بهره‌ می‌جویند و در زمینه استفاده از آنها تجربه كسب می‌كنند. محیط، نیازمندی‌های نوینی را خلق می‌نماید كه اعمال اصلاحاتی را ناگزیر می‌سازد. در این میان مواد و عرضه الكترونیكی باید به‌عنوان شاخه‌ای از درخواست‌های امانت بین كتابخانه‌ای بدل گردد. این سیستم جامع باید به‌گونه‌ای باشد كه توانایی اجرای تمام مراحل ـ از درخواست تا عرضه یك مدرك ـ را داشته و حتی با فناوری‌ها و سیستم‌های متفاوت نیز قابل‌ استفاده باشد.
□ اقدام: ردگیری مستمر عوامل محیطی و بررسی استانداردهای موردنیاز.
□ همكار: كتابخانه ملی كانادا.
□ اقدام: استمرار مشاركت در پروژه‌هایی مانند پروژه امانت بین كتابخانه‌ای و تحویل مدرك امریكای شمالی و ارزیابی تأثیر آنها بر كتابخانه‌های كانادایی و استانداردهای امانت بین كتابخانه‌ای.
□ همكار: كتابخانه ملی كانادا.
□ اقدام: استمرار ردگیری و بهره‌گیری از فناوری‌های تحویل مدرك برای پشتیبانی خدمات.
□ همكاران: تمام كتابخانه‌ها.
۲-۳-۳. همكاران
شركت‌كنندگان یكی از عناصر بنیادین ساختار خدمات امانت بین كتابخانه‌ای و تحویل مدرك به شمار می‌روند و سالهاست كه مشاركت میان كتابخانه‌های چند حوزه یا حوزه‌های گوناگون در حال انجام است. همكاری‌های جدید میان بخش‌هایی مانند سازمان میراث كانادا، پست كانادا، كتابخانه ملی، و خدمات مؤسسه اطلاعات علمی و فنی كانادا به همراه انجمن‌ها و عرضه‌كنندگان تجاری مدارك موردنیاز است.
□ اقدام: بررسی آیین‌نامه امانت بین كتابخانه‌ای به‌طوری‌كه بازتابی از آیین‌نامه ملی روزآمد شده ایالات متحده و شرایط حاكم بر كانادا باشد.
□ همكاران: انجمن كتابخانه‌های كانادایی، و انجمن توسعه علوم و فنون دبیزش.
□ اقدام: كار با سازمان میراث كانادا و پست كانادا برای حصول اطمینان از این‌كه برنامه جایگزینی كتاب كتابخانه‌ها جوابگوی نیازهای كتابخانه‌های كانادایی است.
□ همكاران: كتابخانه ملی كانادا، انجمن كتابخانه‌های كانادایی، و انجمن توسعه علوم و فنون دبیزش.
□ اقدام: كار با توسعه‌دهندگان سیستم‌ها برای اجرای استانداردها.
□ همكاران: كتابخانه ملی كانادا (NLC) و توسعه‌دهندگان سیستم.
۳. پایگاه‌های اشتراك منابع
۳-۱. روند پایگاه‌های اشتراك منابع
۳-۱-۱. تغییر در روند گزارش‌دهی به فهرستگان[۳۶]‌های ملی
با ظهور سیستم‌های خودكار كتابخانه‌ای در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ گزارش‌دهی به فهرستگان‌های ملی تا حد زیادی اهمیت خود را از دست داده است. اما این روند در دهه ۱۹۹۰ مجددا" افزایش یافته و هم اكنون بسیاری از كتابخانه‌ها اطلاعات خود را به [۳۷]AMICUS، [۳۸]ISM، و OCLC ارائه می‌دهند و در حال تكمیل پروژه‌های RECON[۳۹] و انتقال ركوردهای گذشته‌نگر خود به پایگاه‌های اطلاعات ملی هستند. به این ترتیب جایابی منابع اطلاعات برای كتابخانه‌ها آسان‌تر شده است.
۳-۱-۲. گسترش فهرست‌های منطقه‌ای
دسترسی به فهرست‌های مشترك منطقه‌ای ـ اغلب به شكل دیسك فشرده ـ نظیر انگلستان، انتاریو[۴۰]، یوكون[۴۱]، مناطق شمال غرب و ... در حال افزایش است. هر چند این فهرست‌ها از نظر پوشش جامعیت ندارند اما دربرگیرنده موجودی بسیاری از كتابخانه‌های مستقر در استان‌ها هستند و وابستگی به منابع ملی را برای جایابی منابع در درون هر استان كاهش می‌دهند. از زمان بهره‌برداری از نرم‌افزار پست الكترونیك Outlook در بریتیش كلمبیا، در تقاضاهای این استان به كتابخانه ملی كاهشی ۳۰ درصدی مشاهد می‌شود كه این امر نمایانگر تأثیر بالقوه یك فهرست منطقه‌ای است.
هم‌چنین سیستم‌ها و پایگاه‌های اطلاعات پیوسته[۴۲] منطقه‌ای به ویژه در بخش دانشگاهی، به توسعه خود ادامه می‌‌دهند.۳-۱-۳. به‌كارگیری استانداردهایی برای كاوش
به‌كارگیری پروتكل Z۳۹.۵۰ در بسیاری از كتابخانه‌ها آغاز شده و شماری از دانشگاه‌ها در زمینه به‌كارگیری نرم‌افزار تول‌كیت[۴۳] این پروتكل ـ كه توسط كتابخانه ملی تهیه شده است ـ از خود تمایل نشان داده‌اند. كاوشگران به محض دسترسی به این سیستم‌ها قادر به كاوش در پایگاه‌های اطلاعات چندگانه‌ای خواهند شد كه مرحله آغازین فهرستگان مجازی را شكل می‌دهند.
۳-۲. اهداف پایگاه اطلاعات اشتراك منابع
- حصول اطمینان از موجودیت و دسترسی به فهرستگان‌هایی كه سیاهه‌ای از تمام مجموعه‌های اصلی كتابخانه‌‌های كانادا را ارائه می‌دهند.
- تشویق توسعه‌دهندگان پایگاه‌های اطلاعات اشتراك منابع به رعایت استانداردهای لازم.
۳-۳. استراتژی‌های پایگاه‌های اطلاعات اشتراك منابع
۳-۳-۱. شناسایی و تقویت اقدامات موجود
بهره‌برداری از فهرست‌های مشترك به طرق متنوعی صورت می‌پذیرد كه عبارت‌اند از:
- برای پشتیبانی امانت بین كتابخانه‌ای،
- برای پشتیبانی فهرست‌نویسی،
- برای پشتیبانی فراهم‌آوری، و
- برای پشتیبانی توسعه مجموعه.
پیش‌نیازها و ملزومات هر كدام از موارد یاد شده نیز متفاوت است و همین امر می‌تواند منجر به تعارض نیاز‌ها و استاندارهایی شود كه برای فهرستگان مطرح می‌شوند.
در صورتی‌كه ركوردهای كتابخانه‌ها به صورت كارتی باشند، برای ایجاد فهرست منطقه‌ای، كتابخانه‌ها برای مجموعه‌های خود یا تبادل خدماتشان نیاز به دسترسی به ركوردهای ماشین‌خوان دارند.
□ اقدام: ایجاد زیرمجموعه‌هایی از پایگاه‌های اطلاعات فهرستگان ملی شامل اطلاعات موجودی‌ها، برای گروه‌های ویژه‌ای از كتابخانه‌ها با هزینه‌ای كه در حد توان كتابخانه‌ها باشد.
□ همكاران: كتابخانه ملی كانادا و ISM.
□ اقدام: افزایش پوشش دامنه فهرستگان‌های ملی مثلا" از طریق افزودن انتشارات دولتی، كاتالوگ‌های نمایشگاهی، مواد غیركتابی، و ... به این فهرستگان‌ها.
□ همكاران: كتابخانه ملی كانادا، ISM، و مجمع كتابخانه‌های فدرال[۴۴].
۳-۳-۲. عدم تمركز فهرست مشترك
تا زمان بهره‌برداری گسترده از پروتكل‌های اجباری و ایجاد فهرست‌های مشترك منطقه‌ای؛ استراتژی حفظ و غنی‌سازی فهرست‌های مشترك ملی به قوت خود باقی خواهد بود.
دسترسی آسان به فهرست‌های مشترك بزرگ برای ارائه خدمات اشتراك منابع حیاتی است. استقرار پروتكل‌های بازیابی اطلاعات و انتقال فایل از طریق اینترنت، دسترسی به فهرست‌های مشترك غیرمتمركز را آسان‌تر و راهبردی برای تحول فهرست مشترك فراهم خواهد ساخت.
□ اقدام: طراحی برنامه‌ای برای فهرست مشترك ملی شامل ملاكی برای جامعیت، ارتباط با فهرست‌های منطقه‌ای، ارتباط میان فهرست‌های سطح ملی، پیوند فهرست‌ها، و ....
□ همكاران: كتابخانه ملی كانادا، ISM، كارگزاران استانی، و گروه‌های منطقه‌ای.
□ اقدام: ادامه روند تشویق استفاده از پروتكل‌ Z۳۹.۵۰ مربوط به پایگاه‌های اطلاعات اشتراك منابع.
□ همكار: كتابخانه ملی كانادا.
□ اقدام: بسط دیدگاهی استراتژیك از نقش فهرست‌ها برای پشتیبانی از فراهم‌آوری خدمات اشتراك منابع.
□ همكار: كتابخانه ملی كانادا.
□ اقدام: تكمیل RECON از طریق افزودن ركوردهای كانادایی باقیمانده در دستنامه فهرست مشترك كتابخانه ملی كانادا.
□ همكار: كتابخانه ملی كانادا.
□ اقدام: ایجاد اطمینان از این‌كه انتقال ركوردهای جاری و گذشته‌نگر در فهرست‌های مشترك روزآمد است.
□ همكاران: كتابخانه ملی كانادا و ISM.
۳-۳-۳. رویكرد منعطف به اجرا
برای حصول اطمینان از این‌كه كتابخانه‌ها به روند گزارش‌دهی موجودی خود ادامه‌ می‌دهند، توسعه‌دهندگان پایگاه اطلاعات باید از طیف متنوعی از ابزارهای گزارش‌دهی استفاده كنند و استانداردهای داده‌های آنها را تا حد ممكن منعطف سازند به‌طوری‌كه به كتابخانه‌ها امكان هماهنگی داده شود و آنها را از گزارش‌دهی منصرف نكنند.۳-۳-۴. همكاران
هرچند AMICUS و ISM فهرستگان‌های كلیدی در سطح ملی به حساب می‌آیند اما پایگاه‌های اطلاعات كتابشناختی و تمام متنِ دیگر بخش‌های عمومی و خصوصی نیز در حوزه اشتراك منابع از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.
□ اقدام: بسط همكاری‌ها در زمینه پایگاه اطلاعات اشتراك منابع.
□ همكار: كتابخانه ملی كانادا.
پی‌نوشت‌ها:
* Canadian Information Resource Sharing Strategy. ۱۹۹۴. Prepared by the Working Group to Review and Update the Canadian Information Resource Sharing Strategy for the National Library of Canada. Also available in: (www.ifla.org/documents/libraries/resource-sharing/nlc۱.txt
ترجمه و تلخیص: مریم نظری عضو هیئت علمی مركز اطلاعات و مدارك علمی ایران
پاورقی‌ها:
[۱] Listserv
[۲] Memorial university
[۳] Marianne Scott
[۴] R. M. Ferris Research Consultants
[۵] Brainstorming
[۶] Ottawa
[۷] Halifax
[۸] National Library&#۰۳۹;s Government Online
[۹] Canadian Library Card
[۱۰] One Library Card
[۱۱] National Librarian
[۱۲] client server architecture
[۱۳] computer literate
[۱۴] Canada Institute for Scientific and Technical Information (CISTI)
[۱۵] National Library of Canada (NLC)
[۱۶] Information Systems Management Manitoba (ISM)
[۱۷] Alice Chambers Memorial Library (ACML)
[۱۸] Canadian Association of Low Libraries (CALL)
[۱۹] Canadian Health Libraries Association (CHLA)
[۲۰] Canadian Association of Music Libraries (CAML)
[۲۱] Canada Institute for Scientific and Technical Information (CISTI)
[۲۲] National Library of Canada (NLC)
[۲۳] Information Systems Management Manitoba (ISM)
[۲۴] Alice Chambers Memorial Library (ACML)
[۲۵] Canadian Association of Low Libraries (CALL)
[۲۶] Canadian Health Libraries Association (CHLA)
[۲۷] Canadian Association of Music Libraries (CAML)
[۲۸] Canadian Library Association (CLA)
[۲۹] Association pour l&#۰۳۹;avancement des Sciences et Techniques de Documentation (ASTED)
[۳۰] Council of Administrators of Large Urban Public libraries (CALUPL)
[۳۱] Provincial & Territorial Libraries Directors Council (PTLDC)
[۳۲] Online Computer Library Center
[۳۳] just in time
[۳۴] DOCLINE سیستم امانت بین كتابخانه‌ای كتابخانه ملی پزشكی (NLM) است.
[۳۵] standards - based
[۳۶] اصطلاحات «فهرستگان» و «فهرست مشترك» به عنوان مفاهیم جایگزین استفاده شده‌اند و هر دو به مفهوم فهرست منابع چند كتابخانه هستند كه امكان جایابی منابع را برای كتابخانه‌ها فراهم می‌آورند.
[۳۷] این واژه‌ به معنای «دوست» و یك منبع اطلاعاتی است كه توسط كتابخانه ملی كانادا ایجاد شده است و نگه‌داری می‌شود. این منبع به شكل شبانه‌روزی در تمام روزهای هفته برای كاربران قابل دسترس است.
[۳۸] Information Systems Management (ISM)
[۳۹] یكی از پروژه‌های كتابخانه ملی كانادا است كه تبدیل ركوردهای دستی به الكترونیكی از طریق آن صورت می‌پذیرند.
[۴۰] Ontario
[۴۱] Yukon
[۴۲] on-line
[۴۳]tool kit
[۴۴] the Council of Federal Libraries (CFL)

منبع : فصلنامه علوم اطلاع رسانی