انسان یا ماشین مسئله این است

اندکی توجه به اخباری که از سوی رسانه‌های مختلف منتشر می‌شود گویای این امر است که کامپیوترها نسبت به گذشته بسیار هوشمند‌تر شده‌اند. اما سئوال اینجاست که هوش مصنوعی این کامپیوترها چه میزان توانایی دارد و ما در تصمیم‌گیری‌های خود تا چه‌اندازه می‌توانیم به آنها اطمینان کنیم؟ این‌طور که به‌نظر می‌رسد، در برخی فیلم‌های تخیلی وجود این قبیل ماشین‌ها بسیار مفید است و برای مثال در فیلمی مثلCity of Brotherly Love ، تام کروز با استفاده از سیستمی مشابه سعی می‌کند همه کارهای خطیر و بزرگ خود را انجام دهد. این امکان برای بازیگران فیلم وجود دارد که به کمک کامپیوترهای هوشمند از اتفاقاتی که هنوز نیفتاده مطلع شوند و پیش از ارتکاب جرم، جلوی فرد خاطی را بگیرند. بر این اساس، ماموران پلیس افرادی را که قرار است در آینده تخلفی را انجام دهند دستگیر و او را مجازات می‌کنند. ریچارد بک(Richard Beck) یکی از محققان دانشگاه جرم‌‌شناسی فیلا‌دلفیا بر این باور است که می‌تواند بر اساس سوابق هر شخص و همچنین اطلا‌عات موجود در مرکز آزادی زندانیان این ایالت یک مدل آماری جامع درست کند و به این وسیله نشان دهد که احتمال بروز جنایت یا خودکشی در کدام یک از افراد بیشتر است. طبق گزارش‌های به‌دست آمده، این سیستم جدید که پرونده مربوط به هر فرد را به‌صورت جداگانه بررسی می‌کند ۴۰ درصد بیشتر از سیستم‌های موجود می‌تواند احتمال بروز این‌گونه جرم‌ها را در افراد شناسایی کند.
این برنامه همانند تمامی‌سیستم‌های پیش‌بینی تا آن‌جا که ممکن است از تمامی‌اطلا‌عات موجود استفاده می‌کند و با تحلیل آنها، نشان می‌دهد که احتمال بروز تخلف در هر فرد تا چه‌اندازه افزایش می‌یابد. بررسی‌های آماری در این زمینه می‌تواند قابلیت بازدارندگی داشته باشد و اگر چه ماموران پلیس با استناد به نتایج این بررسی‌ها هیچ فردی را دستگیر نمی‌کنند، می‌توانند مراقبت بیشتری را از این افراد داشته باشند. با توجه به اینکه سیستم‌های موجود هنوز به طور دقیق نمی‌توانند رفتارهای هر فرد را در آینده پیش‌بینی کنند، این سیستم‌ها هم‌اکنون برای پیش‌بینی رفتارهای گروهی از افراد مورد استفاده قرار می‌‌گیرند. برای مثال، درحال حاضر از این سیستم‌ها برای پیش‌بینی رفتار فروشندگان در آینده استفاده می‌شود.
به همین خاطر کارشناسان معتقدند که با استفاده از یک مدل مشابه می‌توانند احتمال بروز جرم و جنایات را دریابند. اما باید توجه داشت که اگر این سیستم احتمال دهد که یک فرد قرار است تخلف کند چه عملی را باید انجام داد؟ چطور باید در مقابل فردی که احتمال بروز خطا در او وجود دارد و ادعا می‌کند که این کار را نخواهد کرد عمل کنیم؟ اگر کامپیوتر بروز تخلفات آتی در افراد را محرز اعلا‌م کند، چگونه می‌توان با این استناد افراد را دستگیر کرد؟ پاسخ‌گویی به این سئوالا‌ت کمی مسخره به‌نظر می‌رسد، اما بد نیست بدانید این روزها شرکت‌های بزرگ با استفاده از نرم‌افزارهای جدید پیش‌بینی می‌کنند که یک کارمند تا چه‌اندازه می‌تواند به این شرکت وفادار باشد و میزان تعهد و تخصص در او تا چه‌اندازه است. با وجود اینکه خیلی از کارشناسان به نتایج حاصل از تحلیل‌های این نرم‌افزارها اطمینان زیادی نمی‌‌کنند، باید اعتراف کرد که برنامه‌هایی از این قبیل تنها راه ورود به بسیاری از شرکت‌های بزرگ هستند. ممکن است که شما در مصاحبه استخدامی‌یک شرکت نتایج قابل‌قبولی را کسب کرده باشید، اما اگر نتوانید از آزمایش‌های این نرم‌افزار سربلند بیرون بیایید استخدام نخواهید شد. شرکت‌ها این روزها اعتماد زیادی به برنامه‌های این‌چنینی می‌کنند و به جای فکر کردن در مورد هریک از کارمندان، این وظیفه را به کامپیوترها محول می‌کنند.گزارش دیگری که در این زمینه منتشر شده بیان می‌دارد که آیا واقعا می‌توان هوشمند‌ترین ماشین دنیا را تولید کرد؟ ری کورزویل(Ray Kurzweil) و دیوید گلرنتر(David Gelernter) ادعا می‌کنند که این ماشین را تولید کرده‌اند. به عقیده این افراد، ماشینی که آن‌ها به‌تازگی ساخته‌اند و شباهت زیادی به ربوت‌ها دارد بسیار هوشمند، خلا‌ق و توانمند است و بر این اساس می‌توان بخشی از کارهای روزانه انسان‌ها را به آن واگذار کرد.
با وجود اینکه تا کنون اقدامات فراوانی هم در این زمینه صورت گرفته، ساخت ماشین‌هایی با قابلیت‌های انسان مسئله‌ای است که دانشمندان هم هنوز نتوانسته‌اند به آن پاسخ گویند. پروفسور کورزویل و گلرنتر از دانشگاه یل(Yale) زمان زیادی را در این زمینه صرف کرده‌اند که با این وجود هنوز نتوانسته‌اند به یک سئوال اساسی پاسخ دهند: «آیا ما در ساخت یک روبوت فوق هوشمند محدود هستیم، یا ساخت ماشین‌های هوشمند و خلا‌ق برای ما امکان‌پذیر است؟» اگرچه بسیاری از محققان معتقدند که ساخت این ماشین غیرممکن است، همه افراد مخالف و موافق با نظریه ساخت ماشین‌های هوشمند بر این باورند که این یک سئوال فیلسوفانه است و سئوال علمی محسوب نمی‌شود.چندی پیش مدیران دانشگاهMIT هفتادمین سالگرد عرضه نظریه آلن تورینگ(Alan Turing) را جشن گرفتند. تورینگ در این نظریه در مورد «اعداد محاسبه‌پذیر» صحبت کرده بود. این نظریه درسال ۱۹۳۶ در روزنامه‌های کثیرالا‌نتشار به‌چاپ رسید و پس از پن دانشمندان زیادی تحقیقات خود را در این زمینه آغاز کردند. امروزه گفته می‌شود که این نظریه پایه و اساس تلا‌ش‌های کنونی محققان برای ساخت نرم‌افزارهای هوشمند و ساخت ماشین‌های متفکر است. تورینگ در مقاله‌ای دیگری که در سال ۱۹۵۰ منتشر کرده بود تست‌هایی را با نامTuring Test ارایه داد که به کمک آن می‌شد میزان هوشمندی در یک ماشین را سنجید.
از جمله تست‌های تورینگ آن بود که یک فرد و یک ماشین فعالیت مربوط به خود را در مورد یک عمل به‌خصوص انجام دهند، در مقابل کامپیوتر که نمی‌دانست کدام‌یک از این فعالیت‌ها توسط انسان انجام شده باید میزان هوشمندی به‌کار برده شده در این فعالیت را ارزیابی می‌کرد و از این طریق نشان می‌داد که ماشین مربوطه تا چه‌اندازه موفق بوده است.این تست‌ها که امروزه دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرند پایه و اساس اولیه هوش مصنوعی به‌حساب می‌آیند و باعث شدند تا امروزه دانشمند به فکر ساخت ماشین‌های هوشنمد بیافتند. کورزویل در این‌باره می‌گوید: "ما به‌زودی موفق به ساخت ابزارهایی خواهیم شد که می‌توانند با مغز انسان برابری کنند و همانند انسان تصمیم بگیرند. باید اعتراف کرد که سیستم‌های کنونی نمی‌توانند همه این آرزوها را به‌خوبی برآورده کنند، اما دانشمندان از هم‌اکنون به ۲۰ سال آینده می‌نگرند و معتقدند که تا آن زمان شرایط لا‌زم برای ساخت ماشین‌‌هایی با قابلیت‌های انسانی را فراهم خواهند کرد.
کورزویل در ادامه صحبت‌های خود با خنده گفت: «به‌زودی انسان‌ها اعتراف خواهند کرد که ماشین‌ها می‌توانند از آنها پیشی بگیرند، زیرا ماشین‌ها به قدری خلا‌ق می‌شوند که دیگر فرصت انجام هیچ کاری را به بشر نمی‌دهند. این مسئله واضح است که شما با مغز خود فکر نمی‌کنید، بلکه بدن شما هم دراین زمینه همکاری می‌کند.» گلرنتر هم تا حدودی با این صحبت‌ها موافق است، اما می‌گوید ماشین‌ها هرچقدر هم که هوشمند شوند نمی‌توانند همانند انسان‌ها احساس و عاطفه داشته باشند و این مسئله باعث خواهد شد تا بازهم انسان‌ها حرف آخر را بزنند. توجه داشته باشید، باوجود اینکه ماشین‌های هوشمند هنوز به‌اندازه کافی رشد نکرده‌‌اند، در برخی موارد توانسته‌اند از انسان‌ها پیشی بگیرند. در یک خبر جدید آمده، ولا‌دیمیر کرامنیک(Vladimir Kramnik) یکی از سرشناس‌ترین شطرنج‌بازان جهان در مقابل برنامه کامپیوتری zDeep Frit شکست خورده است. این نرم‌افزار قدرتمند در یک رقابت پنج ساعته با ۴۷ حرکت رقیب خود را شکست داد و توانست پس از شش بازی، با نتیجه چهار بر دو به عنوان پیروز این رقابت برگزیده شود.
کرامنیک روسی که هم‌اکنون ۳۱ سال دارد در سال ۲۰۰۲ توانسته بود این نرم‌افزار را شکست دهد، اما zDeep Frit که هم‌اکنون به‌روز شده دیگر اجازه پیروزی را به کرامنیک نداد. این نرم‌افزار کامپیوتری هم‌اکنون می‌تواند چندین میلیون حرکت را در هر ثانیه پیش‌بینی کند و بهترین حرکت را برای خود برگزیند. با وجود این پیروزی و دیگر برتری‌های کامپیوتر نسبت به انسان، دانشمندان هنوز اطمینان زیادی به نرم‌افزارهای هوشمند ندارند و براین باورند که باید مطالعات بیشتری را روی این محصولا‌ت انجام داد. آنچه که همه محققان جهان بر آن اتفاق‌نظر دارند برتری همه جانبه انسان نسبت به ماشین است و گفته می‌شود که هرچقدر هوشمندی در ماشین‌ها افزایش پیدا کند، بازهم نمی‌توانند جای انسان‌ها را بگیرند.

میثم لطفی

منبع : روزنامه حیات نو