اتفاقات عجیب در آستانه انتخابات

انتخابات مجلس هشتم بدون شک یکی از مهمترین و جنجال‌برانگیزترین انتخابات دوران انقلاب به شمار می‌رود، مهم از آن لحاظ که تمام وقت و انرژی احزاب و گروه‌های سیاسی را به خود مصروف کرده و جالب و جنجال‌برانگیز به این دلیل که در آستانه‌ی انتخابات، اتفاقات عجیب و غریبی در حال رخ دادن است.
البته به گواه آمار در انتخابات سال‌های گذشته نیز رخدادهای مهم و تعیین‌کننده‌ای در تقویم سیاسی کشور ثبت شده که منشا تغییر و تحولات شگرفی در جامعه شده بود، اما در انتخابات پیش رو به دلیل تنوع طیف‌بندی‌‌های سیاسی و نوع تعامل احزاب و گروه‌های زیرمجموعه‌ی جناح‌ها با یکدیگر یا جناح رقیب، به نظر می‌رسد انتخابات سرنوشت‌ساز و در عین حال پر سر و صدایی در پیش رو داشته باشیم.
این انتخابات جالب توجه البته در جناح اصول‌گرا بیشتر از اصلاح‌طلبان نمود خواهد یافت، زیرا مدتی است واکنش‌ها و موضع‌گیری‌های شخصیت‌ها و مقام‌های اجرایی به نوعی نشانگر اتفاقات در شرف وقوع است. در این بین دغدغه‌ی اصلی اصلاح‌طلبان یکدست بودن ترکیب هیات‌های اجرایی و نظارت در استا‌ن‌ها و ابهام در ارایه‌ی فهرست یکسان و ائتلافی است، در حالی که علامت‌های رد و بدل شده‌ی دو جناح اصول‌گرا نشان‌ می‌دهد که علاوه بر شدت یافتن اختلافات داخلی، جبهه یا جریان‌های جدیدی در حال شکل‌گیری هستند که اگر فکری برای آنان نشود، سرنوشت جبهه‌ی متحد اصول‌گرایی در هاله‌ای از ابهام فرو خواهد رفت. این ابهام وقتی بیشتر می‌‌شود که به موضع‌گیری‌ها و سخنان شخصیت‌ها و افراد بانفود اصول‌گرا در مجلس و دولت توجه کنیم و جوانب آن را مورد سنجش قرار دهیم. با این توصیف چگونگی حل و فصل اختلافات بین اعتدالیون و افراطیون مهمترین دغدغه‌ی اصول‌گرایان محسوب می‌شود. زیرا اگر جبهه‌ی متحد اصول‌گرایی نتواند چتر خود را گسترده‌تر کند، قطعا اصول‌گرایان خارج از این جبهه که اتفاقا دارای وزن بالایی در صحنه سیاست هستند، با گشایش جبهه جدیدی با تمام نیرو و امکانات وارد عرصه‌ی انتخابات خواهند شد تا تحت هر شرایطی از پیروزی تندروهای اصول‌گرا جلوگیری کنند.
مهمترین رویداد و اتفاق قابل توجه ورود چهره بانفوذ و سنتی محافظه‌کار به عرصه انتخابات مجلس خبرگان است. آیت‌الله مهدوی کنی دبیر کل جامعه روحانیت مبارز که مدت‌ها حاشیه‌نشین شده بود و سکوت اختیار کرده بود، برای حضور در عرصه انتخابات اعلام آمادگی کرد تا یک بار دیگر با این حضور وزنه محافظه‌کاران در کارزار رقابت‌ها سنگین‌تر شود و جامعه روحانیت مبارز دور تازه‌ای از فعالیت‌های خود را برای بازگرداندن اعتدال به صحنه‌ی سیاست کشور آغاز کند.
اگرچه چهره‌های مثبت جناح‌ها حضور آیت‌الله مهدوی کنی را موجب رونق رقابت‌ها و بازگرداندن ابهت گذشته‌ی این تشکل روحانی ارزیابی می‌کنند، با این حال ورود او به این عرصه در حالی صورت می‌گیرد که هاشمی رفسنجانی دیگر عضو جامعه روحانیت مبارز مدتی است که ریاست مجلس خبرگان را از آن خود کرده است و معلوم نیست که پس از پایان انتخابات و در صورت ورود دبیر کل جامعه روحانیت به خبرگان ریاست این مجلس همچنان در اختیار هاشمی رفسنجانی باشد. هر چند طبق اظهارنظرهای مطرح شده قرار نیست با حضور آقای مهدوی کنی شان هاشمی رفسنجانی تنزل پیدا کند، با این همه به گفته‌‌ی ناظران آگاه هنوز در خصوص کرسی ریاست خبرگان در صورت ورود آیت‌الله مهدوی کنی به این مجلس اما و اگرهایی مطرح است.
اتفاق جالب دیگر دیدار اصول‌گرایان خارج از جبهه متحد با دبیر کل جامعه روحانیت مبارز است. در اولین شب‌های سرد آغاز فصل زمستان علی‌اکبر ولایتی، علی لاریجانی، محمدباقر قالیباف و محسن رضایی که به نوعی با رییس جمهوری اختلاف نظر دارند، در نشستی دو ساعته برای پایان دادن به اختلافات درون گروهی دور هم جمع شدند تا با وساطت ریش سفید اصول‌گرا آیت‌الله مهدوی کنی سرنوشت جبهه متحد را مشخص کنند. در این جلسه که گفته شد حامیان احمدی‌‌نژاد حضور نداشتند، ‌درباره همگرایی و همدلی در آستانه انتخابات بحث و تبادل‌نظر شد و آیت‌الله مهدوی کنی سعی کرد با هدایت و ارشاد مدعوین آنها را به سوی وحدت و هماهنگی بیشتر هدایت کند.
هر چند طبق اظهارنظر دیگری دو تن از حامیان احمدی‌نژاد در این نشست حضور داشتند، با این حال خبر این دیدار در رسانه‌های گروهی به ویژه مطبوعات بازتاب گسترده‌ای داشت، به گونه‌ای که از آن به عنوان «ائتلاف اصول‌گرایان بدون حامیان احمدی‌نژاد» نام برده می‌شود. به هر حال اتفاق جالبی که در این نشست رخ داد، اعلام تشکیل ائتلاف جدیدی به نام «جبهه فراگیر اعتدال» بود که اصول‌گرایان خارج از جبهه متحد را شامل می‌شد، اما در واقع ضلع چهارم اصول‌گرایی محسوب می‌شود، زیرا سه ضلع دیگر آن یعنی جبهه پیروان خط امام و رهبری، حامیان دولت و اصول‌گرایان تحول‌خواه، حاضر به پذیرش ضلع چهارم نشدند.
رنجش اعضای حاضر در این جلسه از گسترده نبودن چتر جبهه متحد و به بازی نگرفتن آنها همگی موجب شد که آنها گلایه پیش آیت‌الله مهدوی کنی ببرند و از او تقاضای وساطت‌ کنند. اگر چه در این نشست اعضای حاضر به تندی انتقادهای خود را از اعضای جبهه متحد مطرح کردند، اما دکتر صدر ظاهرا پاسخی به این انتقادها نداده و سکوت اختیار کرده بود. البته خبر دقیق و موثقی از این جلسه به بیرون درز نکرده، اما طبق اظهارنظر افراد حاضر در آن، قرار شده جبهه‌ی فراگیر اعتدال توسط اصول‌گرایان خارج از جبهه متحد شکل گرفته تا در انتخابات مجلس فهرست مشترک ارایه کنند.
به گفته منابع خبری قالیباف، رضایی و لاریجانی هدف از تشکیل جبهه جدید را تقویت نیروهای معتدل و میانه‌رو و جلوگیری از اقدامات عناصر تندرو ذکر کرده‌اند، اما تحلیل‌گران معتقدند شکل‌گیری این جریان در واقع پاسخی به تندروی‌های حامیان احمدی‌نژاد است که حاضر به پذیرش سایر اصول‌گرایان در جبهه متحد نیستند.
یکی دیگر از محورهای مورد بحث در این نشست دو ساعته‌، انتقاد از چینش نیروها و تصمیم‌گیری‌ بدون توجه به محبوبیت و وزن نامزدهای انتخاباتی است. آنها می‌گویند برخی از نامزدها به هیچ عنوان محبوبیت مردمی ندارند و صرفا بر اساس سهم‌خواهی چینش نیروها اعمال شده است. پیش از این نیز در آستانه‌ی انتخابات شوراها مشابه این دیدارها انجام شد تا با پادرمیانی ریش سفیدها مسایل و مشکلات حل و فصل شود، اما آن هنگام به دلیل وجود عناصر تندرو در اطراف دولت‌ هدف مورد نظر حاصل نشد و حتی علی‌اکبر ناطق نوری از شورای هماهنگی نیروهای انقلاب کنار کشید و آیت‌الله مهدوی کنی نیز سکوت اختیار کرد.
اما اینک در آستانه انتخابی دیگر برای جلوگیری از شدت اختلافات در بین اصول‌گرایان چهره‌های بانفوذ به دور دبیر کل جامعه روحانیت جمع شدند تا راهی برای برون رفت از این مشکلات پیدا کنند. دیدار این شخصیت‌ها با آیت‌الله مهدوی کنی اگر چه اتفاق قابل توجهی است، اما پیامد آن بسیار مهمتر باید ارزیابی شود، زیرا در صورت مجاب نشدن جبهه متحد و عناصر تندرو حامی دولت در آستانه انتخابات باید شاهد تغییر و تحولات شگرفی در نوع چینش‌های سیاسی جناح اصول‌گرا باشیم. این تحول آنقدر مهم هست که بسیاری از معادلات سیاسی جبهه اصول‌گرا را بر هم زند و در نهایت موجب افزایش شکاف‌ها در این جریان شود.
این دیدار انتخاباتی در عین حال آنقدر اهمیت داشت که حتی نمایندگان مجلس نیز درباره‌ی آن صحبت کنند. خوش‌چهره شخصیت با نفوذ مجلس و منتقد دولت که عضو فراکسیون اصول‌گرایان مستقل نیز هست، می‌گوید: شرایط در جناح اصول‌گرا به خوبی پیش نرفته و تک‌روی برخی از بزرگان در کنار حامیان دولت مانع از آن شده که قالیباف،‌ رضایی و لاریجانی بتوانند باز هم سکوت اختیار کنند. به گفته‌ی وی تمامیت خواهی برخی افراد مانع از آن می‌شود که شکاف بین اصول‌گرایان التیام یابد،‌ بنابراین ضرورت دارد که آرایش جدید در این جناح شکل گیرد. با این توصیف به نظر می‌رسد بازگشت برخی از اصول‌گرایان به آغوش محافظه‌کاران (راست سنتی) می‌تواند بخش زیادی از شکاف‌های مورد اشاره را ترمیم کند. در این راستا با توجه به تحولات رخ داده باید در انتظار حداقل دو فهرست از سوی این جناح بود.
جدایی تدریجی دوستان و اصول‌گرایان از احمدی‌نژاد اتفاق دیگری است که از مدت‌ها قبل آغاز شده اما در آستانه انتخابات رنگ و لعاب بیشتری گرفته است. بیشتر وزیران و دوستان احمدی‌نژاد که تا چندی پیش در حلقه وصل او قرار داشتند، با جدا کردن خرجشان از رییس جمهوری به دلیل اقدامات شتابزده و غیر کارشناسی دولت به صف منتقدان پیوستند. پس از روی کار آمدن احمدی‌نژاد در سال ۸۴ بسیاری از احزاب و شخصیت‌ها طرفدار سیاست‌های او بودند، اما به تدریج به دلیل ضعف مدیریت و نداشتن برنامه‌ی منسجم برای اداره امور کشور، دور و بر احمدی‌نژاد خالی شد که این روند همچنان ادامه دارد. به طوری که چندین وزیر کابینه نیز در اعتراض به سیاست‌های دولت یا تهدید به استعفا کردند یا مجبور به کناره‌گیری شدند. علاوه بر آن افراد جریان‌های سیاسی نیز در حال جدایی از احمدی‌نژاد هستند که حزب عدالت و توسعه ایران اسلامی، اصول‌گرایان مستقل، حزب سبز، تشکل نیک‌اندیشان و آبادگران جهادی از آن جمله هستند.
شدت فاصله‌ی دولت با گروه‌های اصول‌گرا و اصلاح‌طلب به حدی زیاد شده که حتی صدای نزدیکان و طرفداران احمدی‌نژاد نیز از اقدامات شتابزده او درآمده است. حسین شریعتمداری، مدیر مسوول روزنامه کیهان و از اصول‌گرایان بانفوذ و طرفدار دولت در یادداشتی از تغییرات پی در پی کابینه انتقاد کرد و هشدار داد که این گونه حرکات به اقتدار دولت صدمه وارد می‌کند.
دیدار غیر منتظره سید محمد خاتمی با علی‌اکبر ناطق نوری در نخستین روزهای فصل زمستان، اتفاق جالب دیگری است که در آستانه‌ی انتخابات مجلس هشتم رخ داده است. این دو که در سال ۷۶ رقیب انتخابات یکدیگر بودند، بار دیگر با یکدیگر دیدار کردند. البته این بار نه در مقابل هم که در کنار یکدیگر قرار گرفتند تا با تجارب خویش جلوی تشدید اختلافات را گرفته و به فضای کشور روحیه تازه‌ای بدمند. طبق اخبار دریافتی، در این دیدار محرمانه در خصوص چگونگی حضور گروه‌های سیاسی اصلاح‌طلب و اصول‌گرا در انتخابات بحث و تبادل‌نظر شد.
منابع غیر رسمی از این دیدار گزارش دادند که خاتمی و ناطق نوری درباره شکل‌گیری جبهه جدید برای انتخابات با هم مذاکره کرده‌اند. هر چند این گفتار از سوی برخی چهره‌های اصول‌گرا تکذیب شد، با این حال به نظر می‌رسد اقدامات شتابزده‌ی حامیان دولت گروه‌های مختلف را به فکر انداخته تا با رایزنی و مذاکرات مستمر جلوی تاثیرات منفی این اقدامات را بگیرند به همین دلیل دو رقیب دیروز برای حفظ مصالح کشور و نظام در کنار یکدیگر قرار گرفتند تا با استفاده از نفوذ معنوی خود در ساختار نظام مانع از تشدید اختلافات شوند.
یک پایگاه اطلاع‌رسانی در مورد این دیدار نوشت که پیشنهاد خاتمی به ناطق نوری این بوده که دو نفر با توجه به نفوذی که در جناح خود دارند،‌ جبهه جدیدی از رقابت انتخاباتی را شکل دهند. خاتمی همچنین نسبت به حرکات افراطی جناح‌ها هشدار داده و از ناطق نوری خواسته به کمک او ائتلافی از عناصر اصلاح‌طلب و اصول‌گرا تشکیل دهند تا فهرست مستقلی از نامزدها تهیه و در معرض مردم قرار گیرد. اگرچه محتوای این دیدار و پیشنهاد خاص خاتمی به ناطق نوری باز هم از سوی برخی شخصیت‌ها تکذیب شد، ‌با این حال به نظر می‌رسد اوضاع کشور آن چنان پیچیده شده که رقبای دیروز حاضر شدند امروز پای میز مذاکره بنشینند و برای حل مشکلات، راه حل ارایه کنند.
اتفاق عجیب دیگر که باید به آن اشاره کرد، تغییر گفتمان برخی جریان‌های اصول‌گرا نسبت به رقیب اصلاح‌طلب خود است. تا پیش از این اصول‌گرایان به ویژه شخصیت‌های سنتی و قدیمی آن مانند افراد عضو حزب موتلفه آشکارا از سیاست‌ها و برنامه‌های اصلاح‌طلبان انتقاد می‌کردند، اما مدتی است که حجم این انتقادات به ویژه از سوی این حزب کاهش یافته و به نوعی آنها را به رسمیت می‌شناسند.
دبیر کل حزب موتلفه در این خصوص می‌گوید:‌ اصلاح‌طلبان و اصول‌گرایان در ارایه توانایی‌های خود برای اداره کشور ضعیف عمل کردند. با این حال اینکه بگوییم هر اصلاح‌طلب به اصول باور ندارد و هر اصول‌گرا اصلاحات را قبول نمی‌کند، تقسیم‌بندی بی‌مبنایی است،‌ چرا که ما کسانی را در میان اصول‌گرایان داریم که روحیه اصلاح‌طلبی را جزو اصول‌گرایی می‌دانند و عکس این امر نیز صادق است.
حبیبی گفت: تقسیم شدن اصول‌گرا و اصلاح‌طلب اگر به این معنا باشد که مثلا هر کس به خاتمی رای داده الزاما غیر اصول‌گرا و هر کس به ناطق نوری رای داده مخالف اصلاحات است، تعبیر درستی نیست (روزنامه اعتماد، ۳ دی ماه ۱۳۸۶).
هر چند تغییر گفتمان در هر برهه‌ای از زمان با توجه به تحولات رخ داده است، امر مثبت و امیدوارکننده‌ای است و چرخش عقاید با عنایت به واقعیات روز جامعه اقدام شایسته‌ای تلقی می‌شود. با این حال نوع تغییر گفتمان برخی جریان‌های اصول‌گرا نسبت به اصلاح‌طلبان، هم به احتمال موفقیت‌ آنها در انتخابات بازمی‌گردد و هم ناشی از اقدامات افراطی برخی طرفداران دولت است که البته در هر دو حالت باید از این امر استقبال کرد.
همان طور که اشاره شد، اتفاقات قابل توجهی در حال رخ دادن است که یکی دیگر از آنها ورود رسمی هاشمی رفسنجانی به عرصه نقد دولت نهم و به چالش کشیدن سیاست‌های دولت احمدی‌نژاد است. وی که تا پیش از این به طور غیر مستقیم از سیاست‌های دولت انتقاد می‌کرد، در خطبه‌های عید قربان رسما از سیاست‌های دولت به ویژه اقتصادی انتقاد کرد که این واکنش‌ها به طور قابل ملاحظه‌ای مورد توجه خبرگزاری‌ها قرار گرفت. این خبرگزاری‌ها بخش‌هایی از اظهارات هاشمی را که به مقایسه سیاست‌های اقتصادی دولت با اواسط دهه‌ی ۵۰ و رویکردهای اقتصادی رژیم پهلوی در قبال افزایش درآمدهای نفتی مرتبط بود، مورد توجه قرار دادند. خبرگزاری فرانسه در این باره نوشت: رفسنجانی یکی از رقبای اصلی سیاسی رییس جمهوری است اما تاکنون از انتقاد صریح از احمدی‌نژاد در خصوص نرخ فزاینده تورم اجتناب کرده بود. رییس جمهوری سابق ایران ضمن انتقاد از سیاست‌های اقتصادی احمدی‌نژاد، وی را به مبارزه شعاری با تورم و همچنین واردات بی‌رویه و بیش از حد متهم کرد.
انتقادهای صریح هاشمی از احمدی‌نژاد که تاکنون سابقه نداشته، حاکی از افزایش تنش‌های سیاسی در آستانه انتخابات است. خبرگزاری رویترز یک خبرگزاری دیگر اروپایی گفت: هاشمی که نهاد قدرتمند مجمع تشخیص مصحلت نظام را رهبری می‌کند، در خطبه‌‌های عید قربان اظهار داشت: مشکلات اقتصادی برای تمامی ایرانیان محسوس است و نمی‌توان با ارایه آمار غلط به مردم آن را نادیده گرفت.
یکی از اتفاقات جالب توجهی که در این نوشتار به آن اشاره شد، تغییر گفتمان برخی احزاب اصول‌گرا نسبت به تشکل‌های اصلاح‌طلب است. حزب موتلفه در چرخشی آشکار نسبت به اصلاح‌طلبان به ویژه سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی که آن را غیر مشروع تلقی می‌کرد، نشست مشترک برگزار کرد.
محمد نبی حبیبی، دبیر کل حزب موتلفه اسلامی اوایل دی ماه با محمد سلامتی دبیر کل سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی گفت‌وگو کرد. پایگاه اطلاع‌رسانی «فردا» در این باره نوشت: حبیبی در دیدار مذکور سازمان مجاهدین را خوب ارزیابی کرده و گفته که معتقدم با گسترش رسانه‌ها هیچ تفکری نمی‌تواند از برخورد طیف‌های مختلف، مقابل یا متضاد خود مصون بماند. یعنی اگر کسی فکر کند که دیوار کشیدن دور یک فکر می‌تواند آن را مصون نگه دارد، اشتباه می‌کند.
این دیدار از آن جهت غیر منتظره بوده و یک اتفاق عجیب به شمار می‌رود که در یازدهمین کنگره سازمان مجاهدین که چندی پیش برگزار شد، سازمان مذکور به ارسال نامه‌ای از سران موتلفه برای شرکت در آن دعوت کرد اما بعدا گفته شد که بر اساس یک تصمیم جمعی که برخاسته از غیر مشروع دانستن سازمان از سوی جامعه مدرسین در سال ۸۱ بوده، سران حزب موتلفه در کنگره مورد اشاره شرکت نکردند.
انتخابات مجلس هشتم و موج نارضایتی شخصیت‌ها و جریان‌های سیاسی از سیاست‌های دولت نهم آنقدر گسترش یافته که حتی دوستان و نزدیکان احمدی‌نژاد نیز کم‌کم در حال دور شدن از وی هستند. احمدی توکلی، نماینده بانفوذ اصول‌گرایان و محمدرضا باهنر رییس فراکسیون اصول‌گرایان مجلس نیز که حامی سفت و سخت رییس جمهوری بودند، مدتی است که در اظهارات خود از افزایش مشکلات اقتصادی مردم ابراز نارضایتی و نگرانی می‌کنند و تلویحا خواستار تجدیدنظر در سیاست‌های دولت هستند.
این انتقادها نیز از سایر اتفاقات جالب توجه انتخابات هشتم است که به گفته‌ی برخی آنقدر آش شور شده که صدای خان هم در آمده است! مرتضی نبوی اصول‌گرای متنفذ کشور نیز همسو با همکاران خود ضمن انتقاد شدید از مشکلات کشور از دولت خواست برای مهار تورم، ستاد اقتصادی تشکیل دهد. دبیر واحد سیاسی جامعه اسلامی مهندسین در نشست هفتگی این تشکل، سیاست‌های اقتصادی دولت را عامل رشد تورم ارزیابی و از دولت خواست با تشکیل ستاد ویژه‌ای با حضور نخبگان اقتصادی راهکارهای مبارزه با گرانی را بررسی کنند. البته به این انتقادها باید سخنان افروغ، خوش‌چهره و سایر اصول‌گرایان را نیز اضافه کرد (روزنامه اعتماد، شنبه ۲۴ آذر ماه ۸۶).
حضور و ورود چهره‌‌های موثر و تاثیرگذار اصلاح‌طلب به کارزار انتخابات مجلس هشتم برای هدایت و تشویق آنها به شرکت فعال در عرصه رقابت‌ها یکی دیگر از اتفاقات جالب توجه این انتخابات است. سید محمد خاتمی، رییس بنیاد باران و رییس جمهوری سابق که هنوز بسیاری او را رهبر جریان اصلاح‌طلب می‌دانند، برخلاف موضع‌گیری‌های دو سال اخیر، به طور شفاف‌تری به حوزه انتقاد از عملکرد دولت نهم وارد شده و مانند سایر سیاستمداران و اقتصاددانان، سیاست‌های دولت را موجب بروز مشکلات داخلی ارزیابی کرده است.
با توجه به نکات ذکر شده در این نوشتار، آنچه که جلب توجه می‌کند وقوع یکسری اتفاقات قابل توجه و در عین حال عجیب است که در سایر انتخابات به شکل فعلی بروز و ظهور نیافته، اما در انتخابات پیش‌رو در قالبی جدید رخ دادن است که هدف همگی آنها جلوگیری از رشد و گسترش تندروها و بازگرداندن آرامش به کشور در سایه اعتدال و میانه‌روی است، اما اینکه این اتفاقات همه ختم به خیر می‌شود یا خیر؟ حدودا یک ماه دیگر مشخص می‌شود.

نویسنده : شهراد اثنی عشری

منبع : گزارش