ورزش زورخانه ای را زنده نگه داریم

● ورزش زورخانه، ورزش ایرانیان باستان
جامع ترین تحقیقی كه درباره تاریخ ورزش زورخانه ای در ایران وجود دارد، قدمت این ورزش را دوران قبل از اسلام و حتی دوران مادها می دانند. ایرانیان از دیر باز به ورزش و مسائل نظامیگری علاقه مند بوده اند. ایرانیان دوران باستان قطعه زمینی داشتند كه آن را «چرتا» می خواندند و رقابت های میدانی مانند اسب دوانی، پرتاب نیزه، شمشیر زنی و انواع كشتی را در آن اجرا می كردند. شكل گیری و تهیه چنین میدانی از میادین جنگ الهام گرفته بود. ایرانیان قدیم هنگام جنگ قطعه زمینی گود كه در میان دو یا چند تپه قرار داشت را برای كارزار انتخاب می كردند و این بدان دلیل بوده كه سران سپاه بتوانند از فراز تپه ها نبرد را زیر نظر بگیرند. گود زورخانه نیز از آنجا گرفته شده است. ایرانیان در «چرتا» جمع شده و با ابزارآلات شبیه ابزار آلات جنگی ورزش می كردند تا بدن خود را آماده نگه دارند.
«میل» صورت تغییر شكل یافته گرز است، «كباده» همان «كمان» است. «سنگ» یادآور «سپر» و «طبل زورخانه» همان «طبل جنگی» است. ضرباهنگ اشعار زورخانه نیز ضرباهنگ رزم است كه مرشدان اشعار حماسی را می خوانند و یكی از انگیزه های ایرانیان نیز در توجه به ورزش زورخانه ای دفاع از میهن و ایستادگی در برابر دشمن بوده است.
گفتنی است نام زورخانه نیز از آنجا وارد این ورزش شد كه هر شخص تازه واردی كه به جمع آنها می پیوسته، باید آبی آغشته به «نمك» به نام «آب زور» می نوشیده كه از آن به بعد ورزش زورخانه ای نام گرفته است.
هدف این ورزش تنها زورمندی تن نبوده است، بلكه ساخته شدن روح و جسم توأم مد نظر بوده است. ورزشی كه در آن تواضع نیز حرف اول را می زند و با زنده كردن بیش از پیش این رشته می توان نه تنها سلامت جسم را در زمان كنونی به ارمغان آورد بلكه می توان فروتنی و توجه به روح را نیز در بین جوانان گسترش داد.
● جهانی كردن ورزش زورخانه ای!
ورزش زورخانه، میراث كهن ایرانیان، حدود ۱۲ سال در ركود به سر می برد كه از زمان مهندس محسن مهر علیزاده، رئیس پیشین تربیت بدنی دوباره مورد توجه قرار گرفت و فدراسیون ورزش های باستانی و كشتی پهلوانی شكل گرفت تا این ورزش زورخانه ای بعد از مدت ها غفلت جان تازه ای بگیرد. این فدراسیون بعد از تشكیل كار را بسیار فراتر دید تا جایی كه مقرر شد در دیگر كشورها نیز این ورزش زنده شود و در كشورهایی چون افغانستان، تاجیكستان و حتی آلمان زورخانه تأسیس شود كه در بعضی كشورها نیز این اتفاق افتاد.
مهندس مهرعلیزاده در چهارمین نشست علمی ورزشی، ورزش های زورخانه ای با نام «زورخانه میراث معنوی» الگوی شاخص در این ورزش را بسیار پر اهمیت دانستند و گفتند كه ورزشكاران دراین رشته حضرت علی(ع) را الگو و شاخص خود قرار داده اند و باید آن را پاس بداریم و اشاعه دهیم و می توانیم در كنار تربیت با موسیقی و ادبیات خاص همزمان در تربیت روح و روان كوشا باشیم.
مهندس «محمدعلی آبادی» رئیس سازمان تربیت بدنی نیز در این نشست اعلام كرد، ما در ابتدای راه جهانی كردن ورزش زورخانه هستیم و باید قدم های بزرگی برداریم تا زورخانه جایگاه قدیمی خود را پیدا كند!
● زورخانه داران حمایت می خواهند
مسئولان ورزش ایران به نظر می رسد به جای گسترش آن در جهان، باید به فكر حل مشكلات زورخانه های قدیمی ایران و همگانی كردن آن در كشور خود و جلوگیری از فراموشی آن باشند. باید به فكر قدیمی های این رشته باشند و پیشكسوتان آن را نباید فراموش كنند. چرا كه بسیاری از پیشكسوتان این رشته از وضع موجود این رشته ورزشی راضی نیستند. «اصغر شیر خدا» مدیر باشگاه باستانی شیر خدا كه نزدیك به ۵۲ سال است در این رشته فعالیت دارد، به نمایندگی از باشگاه های ورزش زورخانه ای در تحریریه ایران حضور می یابد و از توجه نكردن مسئولان به این رشته و زورخانه داران گله مندی می كند.
شیر خدا می گوید: تاكنون ۱۶ زورخانه به دلیل این كه حمایتی از آنها نشده، بسته شده است. زورخانه هایی كه می توانستند در صورت حمایت به كار خود ادامه دهند و این رشته باستانی را زنده نگه دارند.
زورخانه های جم، پهلوان پور، طلاچی، ذوالفقار، تختی، طالقانی نیرویزدان، ۱۷ شهریور، چمران و فرحزاد و ... هنوز باز است ولی نمی توانند امورات خود را بگذرانند. شیر خدا كه به همراه برادرش «جعفر شیر خدا» علاوه بر این كه زورخانه ای داشتند، می نواختند و مرشدی می كردند، در رادیو نیز برنامه زنده داشته و از سال ۵۷ وارد این كار شده اند ولی اكنون بعد از فوت جعفر شیرخدا، در رادیو برنامه ندارند.
اصغر شیر خدا كه اینك ۷۹ ساله است. در وزن ۷۵ كیلو گرم از ۱۶ سالگی كشتی می گرفته است و در كنار برادرش مرشدی می كرده است. او بسیار سرزنده است و این سرزندگی را در اثر ورزش می داند. شیرخدا می گوید: چرا باید زورخانه ها بسته شوند، مگر این ها نمی خواهند این ورزش را زنده نگه دارند، پس چرا از ما حمایت نمی كنند!
در ورزش زورخانه وقتی فردی پا به آنجا می گذارد، هر آنچه در توان دارد برای انجام این ورزش در صندوق می اندازد و هزینه مشخص برای پرداخت معین نمی شود. اصغر شیرخدا معتقد است هزینه نگهداری زورخانه بسیار بالا است و هزینه های پرداختی ورزشكاران این هزینه ها را تأمین نمی كند. او می گوید: «هزینه ها را اگر حساب كنیم باید دست كم ماهی ۳۰۰ هزار تومان هزینه كنیم كه امكان ادامه این وضع وجود ندارد.»
این مرشد پیشكسوت خطاب به رئیس سازمان تربیت بدنی می گوید: «ما از ایشان تقاضا داریم با پرداخت حقوقی ثابت به صاحبان زورخانه ها و بیمه كردن آنها، آنها را حمایت كنند تا ما انجام این ورزش را رایگان اعلام كنیم و جوانان بیایند در این ورزش با خیالی آسوده و بدون پرداخت پولی، آن را انجام دهند. اصغر شیر خدا و دیگر صاحبان زورخانه ها در این ورزش آلوده شده اند و به قول خودشان كار دیگری از دستشان بر نمی آید.
طبق مصوبه مجلس امكان تغییر كاربری زورخانه ها وجود ندارد و شیر خدا می گوید، می توانیم اجاره بدهیم و باپول آن زندگی مان را بگذرانیم! كه این امكان هم از ما گرفته شده است. امید است فدراسیون ورزش های باستانی و كشتی پهلوانی و سازمان تربیت بدنی و دیگر مسئولان مربوطه پای درد دل این قشر كه یك ورزش دیرینه ایرانی را تاكنون با تمام فراز و نشیب ها زنده نگه داشته اند، بنشینند و آنها را برای زنده نگه داشتن و ادامه كار حمایت و دلگرم كنند.

سوسن صادقی

منبع : روزنامه ایران