سه نگاه جهان غرب به بحران قفقاز

نزاع تازه گرجستان یک شوک تاریخی در روابط مسکو و غرب است.کشور های غربی مقابل نیروهای روسیه در گرجستان صف بستند و اکنون نیز خواهان خروج بلافاصله این نیروها از گرجستان هستند. اما روسیه که طعم پیروزی در جنگ جدید قفقاز و زمینگیر شدن حریف را چشیده این درخواست ها را نشنیده می گیرد.
در حالت کلی برخورد کشورهای غربی با نزاع خونین بین روسیه و گرجستان را می شود به سه گروه شروط تقسیم کرد:
گروه اوّل) که در رأس اش امریکا و انگلیس است اقدامات مسکو در گرجستان را با لحن تندی محکوم می کنند و به صراحت از دولت میخائیل ساکاشویلی پشتیبانی می کنند. این جبهه آنگلو ساکسون را رؤسای جمهوری لهستان، اوکراین ، لیتوانی ، لیتونی و استونی همراهی می کنند که حتی در روزی که جنگ هنوز ادامه داشت به خاطر نمایش حمایت از گرجستان و رئیس جمهوری اش ساکاشویلی به تفلیس رفتند.
گروه دوم ) کشورهایی که اروپای به اصطلاح قدیم از جمله فرانسه و آلمان را در بر می گیرد که گرچه شیوه رفتار روسیه در قفقاز را محکوم کرده اند ولی در این قضیه بیشتر نقش میانجی را بازی می کنند.
گروه سوم) برخی از کشور های اروپایی نظیر ایتالیا را فرا می گیرد که به دلایل مختلف از جمله وابستگی به منابع گاز و نفت روسیه یا اعتقاد به نقش مسکو در معادلات جهانی، میخائیل ساکاشویلی را که با دلایل بی اساسی کشورش را به جنگ ضد روسیه کشانیده است مذمت می کنند .در این باره سخنان وزیر خارجه ایتالیا «فرانکو فراتینی» حائز اهمیت است که از اشتباهات تفلیس و غرب در جنگ پرده برداشت.
اما در بحران گرجستان صدای این دایه دلسوز تر از مادر یعنی امریکا بلندتر از همه به گوش می رسد ‎/ رئیس جمهور امریکا، بوش گفت : امریکا و متحدانش در این روزها در کنار مردم و حکومت گرجستان و در واقع حمایت از دموکراسی ایستاده اند و روسیه ملزم است تا این بحران را پایان دهد.
جرج بوش اظهار داشت: «شیوه ترساندن و فشار در سیاست خارجی در قرن ۲۱ غیر قابل قبول است، دیگر دوران جنگ سرد به پایان رسیده است. او در ادامه گفت: روابط تنش آمیز با روسیه به سود امریکا نیست ‎/ چنین روابط تنش آلود با امریکا جوابگوی منافع دو طرف هم نیست.» به نظر می آید این سیاست بوش حاصل طراحی رایس است که در زمینه روسیه خود را صاحبنظر می داند.
وزیر امور خارجه امریکا که در روزهای بحران گرجستان از پاریس و بروکسل و از تفلیس نیز دیدن کرد بر این باور است که روسیه بازی خطرناکی را با امریکا و متحدین اش آغاز کرده و نقش بین المللی واشنگتن را در معرض خطر بزرگی قرار داده است. از همین روست که منتقدان اروپا از نقش تحریک آمیز کاخ سفید در کشاندن ساکاشویلی به جنگ نگرانند اما امریکا ضمن ادعا هایی مبنی بر دست داشتن خود در تحریک تفلیس این نزاع نظامی را رد می کند ‎/ فرستاده امریکا در قفقاز «متیو برایزه» در این رابطه با تأکید گفت : تفلیس واشنگتن را در جریان تصمیم به ورود نیروهایش به اوستیای جنوبی گذاشته بود، ولی امریکا همان زمان به گرجستان هشدار داد روسیه را تحریک نکند و وارد نزاع نشود که پیروزی اش در آن غیر ممکن است.
با این حال کسی این توجیهات را نمی پذیرد. به درازا کشیدن خروج نیروهای روسیه از گرجستان شکاف در روابط مسکو با غرب را باز هم عمیق تر کرده است ‎/ در پیمان نظامی ناتو امریکا مدعی آن است که روسیه به تعهداتش در چارچوب قرارداد آتش بس عمل نمی کند و این پیمان تا زمان خروج کامل نیروهای روسیه از خاک گرجستان تماس های دائمی اش با مسکو را در حالت سرد قرار می دهد.
دبیر کل ناتو «یاپ دی هوپ شفر» که این روزها به نظر می آید بازوی کمکی دیپلماسی امریکاست می گوید : ما شورای ناتو و روسیه را نمی بندیم ولی تا زمانی که نیروهای روسیه عملاً یک بخش بزرگ گرجستان را اشغال کرده اند من دعوت این شورا را به هیچ وجه لازم نمی دانم ‎/ از میان رهبران ارشد اروپا، رئیس جمهور فرانسه سارکوزی و صدر اعظم آلمان مرکل در امر حل نزاع گرجستان فعالتر بودند و انتظار می رود که این دو کشور نهایتاً راه خویش را در قفقاز از بوش جدا کنند. چنان که قرار داد آتش بس میان روسیه و گرجستان بعد از ۵ روز که از نزاع گذشت تحت پشتیبانی اتحادیه اروپا و با میانجیگری شخص سارکوزی تهیه شد. سارکوزی ابتدا وزیر امور خارجه اش کوشنر را به گرجستان و روسیه فرستاد و خود نیز در ۱۲ آگوست هم از مسکو و هم از تفلیس دیدن کرد و توافق رؤسای هر دو جمهوری مدودف و ساکاشویلی را در قطع برخورد های نظامی به دست آورد.
وقتی خروج نیروهای روسیه از گرجستان به درازا کشید سارکوزی خود به مدودف تلفن کرد و او را از پیامد های جدی که بحران اخیر می تواند در روابط مسکو با اتحادیه اروپا ایجاد کند، باخبر ساخت. آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان گفت: خروج نیروهای روسیه از خاک گرجستان حسن اعتماد است اما در حال حاضر این حسن اعتماد در روابط مسکو با غرب بعد از نزاع نظامی با گرجستان چندان مشاهده نمی شود و لحن تند طرف ها خصوصاً مقامات روسیه و امریکا بر آتش این تنش ها روغن بیشتر می ریزد ‎/ منتقدان اروپایی دریافته اند که رفتار تند غرب، مسکو را سخت ناراحت کرده است و اکنون که صدای تیر و توپ در گرجستان فرو نشسته است، مسکو می گوید امریکا همچنان آتش جنگ نویی را فروزان کرده است. لذا این جنگ چیزی نیست که کرملین در برابر آن سکوت کند و اکنون نیاز به میانجیگران بی طرف اروپا احساس می شود که طرف های این جنگ سرد را به آتش بس دعوت کنند.

مهین السادات صمدی

منبع : روزنامه ایران