«اینترنت پر سرعت» همه ماجرا نیست

اینترنت پرسرعت تنها یکی از عواملی است که تحقق و گسترش آن، کشور را در زمینه فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی توسعه خواهد داد و بازار را به سمت تجارت الکترونیکی و حاکمیت را سمت دولت الکترونیکی سوق می‌دهد.
چند ماهی است که مسئله ارائه خدمات اینترنتی در ایران بیشتر از گذشته مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته و به یکی از موضوعات اصلی یادداشت‌ها، گزارش‌ها، گفت‌وگوها و تحلیل‌های رسانه‌ای تبدیل شده است.
این موضوع از یک سو با انتشار اخبار روزانه مربوط به دستاوردهای جدید دنیای فناوری در ارائه خدمات اینترنتی در سایر کشورها و از سوی دیگر انتشار اخبار مربوط به تاخیرها، قطعی‌ها و کاستی‌های ارائه خدمات اینترنتی در ایران بیشتر برجسته می‌شود.
در این میان اظهارات عجیب وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و معاونش در مورد کافی بودن سرعت اینترنت فعلی برای کاربران ایرانی همچون بنزینی بود که بر آتش نارضایتی کاربران، رسانه‌ها و اهالی آی.تی ریخته شد و آن را شعله‌ور کرد.
دولتی‌ها برای توجیه سخنانشان و پیگیری‌های مکرر برخی رسانه‌ها که تنها به مسئله سرعت اینترنت محدود شده، بازی‌ رسانه‌ای جدیدی پدید آورده که به نظر می‌رسد سرانجام مطلوبی برای آن متصور نیست.
مسئله اینجاست که «اینترنت پرسرعت» همه ماجرا نیست و تاکید بیش از حد بر روی آن و هدف قرار دادن تنها یک نهاد دولتی (وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات) در مورد وضعیت نامطلوب فعلی شاید موجب غفلت از سایر مشکلات حوزه اینترنت و فناوری اطلاعات شود. «اینترنت پر سرعت» تنها یکی از عواملی است که تحقق و گسترش آن، کشور را در زمینه فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی توسعه خواهد داد و بازار را به سمت تجارت الکترونیکی و حاکمیت را سمت دولت الکترونیکی سوق می‌دهد.
● ایران و مسئله آمادگی الکترونیکی
رده‌بندی شاخص آمادگی الکترونیکی (E-readiness) هر ساله توسط چند نهاد اقتصادی معتبر جهانی انجام می‌شود. در این رده‌بندی وضعیت کشورهای مختلف در ده‌ها زمینه که در شش مقوله دسته‌بندی شده‌، مورد بررسی قرار می‌گیرد.
در هر یک از این شش مقوله نمره‌ای بین یک تا ۱۰ به هر کشور داده می‌شود و نمره نهایی مشخص‌کننده وضعیت آمادگی دیجیتالی هر کشور، میانگین این شش نمره است. این شش مقوله مورد بررسی، مواردی هستند که در کنار هم باید به آنها توجه شود و تنها تحقق همزمان آنهاست که می‌تواند شرایط مناسبی را برای ورود کشور به وضعیت الکترونیکی فراهم کند. شش مقوله موثر در آمادگی الکترونیکی و سهم هر یک از آنها به این شرح است: اتصال‌‌ها و زیربنای فناوری ۲۰ درصد، محیط اقتصادی ۱۵ درصد، محیط فرهنگی و اجتماعی ۱۵ درصد، قوانین و مقررات ۱۰ درصد، دیدگاه و سیاست‌های دولتی ۱۵ درصد، انطباق مصرف‌کننده و بازار کسب‌وکار ۲۰ درصد.
نمره هر مقوله خود با بررسی ده‌ها مورد جزئی‌تر مشخص می‌شود. مثلا وضعیت مقوله اتصال‌ها و زیربنای فناوری با سنجش زمینه‌هایی از قبیل کیفیت خطوط فیبرنوری، کیفیت و ضریب نفوذ اینترنت ای.دی.اس.ال و بی‌سیم، ضریب نفوذ تلفن ثابت و همراه، دسترسی به خدمات متفاوت تلفن همراه، وضعیت اتصال و استفاده از کارت‌های اعتباری، امنیت شبکه‌های الکترونیکی و غیره مشخص می‌شود.
بنابراین مسئله «اینترنت پر سرعت» به عنوان بخشی از مقوله اتصال‌ها و زیربنای فناوری، تنها سهمی چند درصدی در رسیدن به شرایط مطلوب الکترونیکی دارد.
در ارزیابی سال ۲۰۰۸، ایران در میان ۷۰ کشور مورد بررسی در رده آخر قرار گرفته و میانگین امتیاز ایران در این بررسی ۳.۱۸ از ۱۰ یعنی کمتر از نصف امتیاز کشور اول (ایالات متحده امریکا با نمرده ۸.۹۵) است. نمره ایران در شش مقوله مورد بررسی به این شرح محاسبه شده: اتصال‌ها و زیربنای فناوری ۳.۱۵ از ۱۰، محیط اقتصادی ۴.۴ از ۱۰، محیط فرهنگی و اجتماعی ۴.۸۷ از ۱۰، قوانین و مقررات ۲.۲ از ۱۰، دیدگاه و سیاست‌های دولتی ۲.۵ از ۱۰، انطباق مصرف‌کننده و بازار کسب‌وکار ۲.۲۵ از ۱۰.
همانطور که از نمرات مشخص است ایران از نظر فراهم آوردن زیرساخت‌ها و اتصال‌های فناوری که «اینترنت پرسرعت» بخشی از آن است با امتیاز ضعیف ۳.۱۸ نمره مردودی گرفته. اما این تنها بخشی از آمار است و توجه به سایر مقوله‌ها نشان می‌دهد ایران در موارد دیگر هم وضعیت مطلوبی ندارد. جالب آنجاست که ضعیف‌ترین حوزه عملکرد در ایران نه مربوط به زیرساخت‌های فنی، بلکه مربوط به حوزه قوانین و مقررات است. نمره ضعیفی که بخشی از آن به‌خاطر بی‌توجهی و اولویت ندادن به وضع قوانین مناسب در حوزه آی.تی و طولانی شدن روند بررسی و تصویب چند طرح و لایحه مهم حوزه فعالیت‌های الکترونیکی در مجلس است.
بررسی اوضاع کشور در هر یک از مقولات شش‌گانه و ریشه‌یابی علل ضعف ایران در هر حوزه مقالات و پژوهش‌های مفصلی را می‌طلبد.
هدف این یادداشت کوتاه تنها طرح مسئله و یادآوری این نکته است که محدود کردن مشکلات حوزه آی.تی کشور به مسئله «اینترنت پرسرعت» تنها پرداختن به بخشی از صورت مسئله و غافل شدن از بخش عمده دیگری است. شکی نیست که اوضاع ارائه خدمات اینترنتی در کشور شرایط مطلوبی ندارد. اینترنت ای.دی.اس.ال (ADSL) که سال‌هاست در دنیا مرسوم شده تنها در چند سال اخیر و در کمیت پایین و با کیفیت پایین‌تر در دسترس کاربران ایرانی قرار گرفته. در روزگاری که بسیاری از کشورها کم کم ای.دی.اس.ال را هم کنار می‌گذارند و به سراغ روش‌های اتصال پیشرفته‌تر می‌روند، هنوز بخش عمده کاربران ایرانی برای اتصال به اینترنت از روش منسوخ شده دایل‌آپ (Dial Up) استفاده می‌کنند. قمیت ارائه این سرویس‌ها هم بسیار بالاست و تناسبی با وضع درآمدها در ایران ندارد.
در این شرایط مقایسه مکرر وضعیت اینترنت در ایران با سایر کشورهای در حال توسعه و هدف قرار دادن وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به ‌خاطر این شرایط نامطلوب سیاستی است که برخی رسانه‌ها در پیش گرفته‌اند. انتقاد سازنده خبرگزاری‌ها و مطبوعات از وزارت ارتباطات به‌ خاطر کاستی‌های فراوانی که در انجام وظایفش دیده می‌شود، از جمله اقدامات شایسته رسانه‌هاست که به‌خوبی پیگیری می‌شود، اما این نباید موجب شود سایر نهادها از جمله برخی دیگر از وزارتخانه‌ها و نهادهای اجرایی و همچنین نهادهای قانون‌گذار فراموش شوند و عملکردشان در حوزه آی.تی به‌خصوص اینترنت زیر ذره‌بین قرار نگیرد.

محمد مهدی مولایی
منبع:
گزارش بررسی وضعیت آمادگی الکترونیکی کشورها در سال ۲۰۰۸ که در آدرس زیر قابل دسترس است:
http://a۳۳۰.g.akamai.net/۷/۳۳۰/۲۵۸۲۸/۲۰۰۸۰۳۳۱۲۰۲۳۰۳/graphics.eiu.com/upload/ibm_ereadiness_۲۰۰۸.pdf

منبع : اخبار فن‌آوری اطلاعات ایتنا