معدن و نیاز به فناوری‌های نوین

سهم نسبی تولیدات مواد معدنی ایران در جهان حدود یك درصد و سهم معدن درتولید ناخالص ملی حدود ۵/۱ درصد است كه با توجه به ذخایر ۵۴ میلیارد تنی كشور و تنوع مواد معدنی (۶۲ نوع ماده معدنی ) سهمی ناچیز و غیرمعمولی محسوب می‌شود. در سال ۱۳۸۳ از ۳۳۷۳ معدن حدود ۱۵۰ میلیون تن انواع مواد معدنی استخراج شده كه نسبت به مدت مشابه سال قبل، حدود ۶ درصد رشد داشته است و پیش‌بینی می‌شود، تولید محصولات معدنی تا پایان امسال به ۱۶۲ میلیون تن برسد. یكی از چالش‌های جدی بخش معدن این است كه حدود ۹۸ درصد معادن كشور توسط بخش خصوصی اداره می‌شوند ولی بیشترین ارزش افزوده تولید محصولات معدنی را آن دسته از معادن ایجاد می‌كنند كه در اختیار دولت قرار دارند. اما با مصوبه اخیر مجمع تشخیص مصلحت نظام كه واگذاری معادن بزرگ را به بخش خصوصی مجاز دانسته، پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده بخش خصوصی، تولید از معادن بزرگ و با ارزش افزوده بیشتر را آغاز كند. مهم‌ترین مشكلات بخش معدن كشور، فراهم نبودن زیربناهای مربوط به این بخش است كه داشتن اطلاعات پایه زمین‌شناسی، نقشه‌های مناسب زمین‌شناسی، ژئوفیزیك و ژئوشیمی و دسترسی آسان به اطلاعات معدنی كشور، تربیت نیروهای متخصص و ماهر در امر مهندسی معدن و انجام عملیات اكتشاف و معرفی نواحی امیدبخش معدنی از مهم‌ترین زیربناهای این بخش به شمار ‌آید.نبود فرهنگ معدن‌كاری، چالشی است كه این روزها معدنكاران و بهره‌برداران بخش دولتی و خصوصی با آن مواجهند كه با توجه به معدنی بودن كشور و وجود ذخایر معدنی در جای جای این خاك مردم و مسئولان باید با توانمندی‌های بخش معدن آشنا شوند تا در برابر فعالیت‌های معدن و صنایع مربوط به آن مقاومتی صورت نگیرد. عدم حمایت از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی داخلی و خارجی در سال‌های گذشته فرصت‌های سرمایه‌گذاری در معادن كشور را سلب كرده است و به نظر می‌رسد با توسعه این بخش و حمایت منطقی از بخش خصوصی داخلی و خارجی توسعه بیش از پیش معادن فراهم خواهد شد. تدوین استراتژی توسعه معدن و صنایع معدنی الزامی است كه دست‌اندركاران بخش معدن كشور را به برنامه‌ریزی در جهت تولید با توجه به نیاز كشور به مواد معدنی سوق می‌دهد. چرا كه بخش معدن كشور در حال حاضر از نبود برنامه‌ریزی‌های لازم برای تولیدات احساس كمبود می‌كند. آنچه معادن و ذخایر بزرگ معدنی كشور را در سال‌های آینده تهدید می‌كند، هزینه‌های بالای تجهیز و راه‌اندازی این معادن است كه باید با برنامه‌ریزی‌های اصولی از هم‌اكنون به منظور اكتشاف و استخراج مواد معدنی موردنیاز چاره‌اندیشی كرد. كمبود توان تكنولوژی در معادن از دیگر چالش‌های بخش معدن است كه می‌توان با جذب تكنولوژی‌های جدید به‌ویژه در زمینه استفاده از ماشین‌آلات معدنی از آن در امان ماند. به منظور دستیابی به سهم مناسبی از تجارت جهانی باید با بسترسازی جهت صادرات مواد معدنی فرآوری شده تلاش كرد كه در این میان، رفع مشكلات و معضلات مربوط به حمل و نقل مواد معدنی از مهم‌ترین الزامات توسعه صادرات مواد معدنی كشور به شمار می‌آید. در حال حاضر، سهم معادن درتولید ناخالص ملی حدود ۵/۱ درصد است. كه براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده قرار است این سهم به سه درصد افزایش یابد. این درحالی است كه به اعتقاد بسیاری از كارشناسان مسائل معدنی و اقتصادی توان بخش معدن در تولید ناخالص ملی باید بسیار بالاتر از این ارقام باشد چرا كه پتانسیل‌های معدنی كشور توان بالایی در ارتقای این اعداد دارند. هم‌اكنون سند توسعه بخش معدن و استراتژی اكتشاف در دست تهیه است و انتظار می‌رود با ارائه این دو برنامه، اهداف توسعه‌ای بخش معدن در مسیر اصلی خود یعنی توسعه پایدار هدایت شود. ایران از جهت فراوانی و غنای ذخایر معدنی، جزو چند كشور انگشت‌شمار جهان است ولی متاسفانه سهم معدن در تولید ناخالص داخلی بسیار ناچیز است. بررسی این تضاد غم‌انگیز، نشان می‌دهد كه چه حجمی از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های نهفته كشور بلااستفاده باقی مانده است كه باید از طریق دستیابی به فناوری‌های پیشرفته، ارتباط با بازارهای بزرگ و سازماندهی مدرن بخش خصوصی به‌ویژه در قلمرو اكتشاف، بهره‌برداری و فرآوری صنعتی كانی‌های فلزی در آینده، ارزش افزوده‌ای بیش از سه برابر اندازه فعلی را ایجاد كند. تقویت نقش و جایگاه تشكل‌های تخصصی در بخش معدن، لازمه تحقق این مهم است. تشكل‌ها به مثابه نهادهای واسط اهل علم، حرفه و دولت می‌توانند مشاورینی قابل اعتماد برای تدوین استراتژی توسعه و پیشبرد امور اجرایی آن باشند و در عین حال با ایجاد بستر فكری و فرهنگی مناسب در جهت یكپارچه كردن تلاش‌های فردی و به ثمر رساندن آنها نقشی محوری ایفا كنند. تجربه موفق خانه معدن ایران در مدت كوتاه كه از تاسیس آن می‌گذرد، موید این مدعاست. خانه معدن با اغتنام این فرصت، آمادگی كامل خود را در جهت همكاری با دولت محترم اعلام می‌دارد و در راه آبادانی و سربلندی ایران عزیز از هیچ تلاش و كوششی فروگذار نخواهد كرد.

منبع : مجله گسترش صنعت