شروع دوران جدید در سینمای دفاع مقدس

با تولید فیلم های اتوبوس شب، اخراجی ها ،مثل یک قصه ، روز سوم و فرزند خاک در سال های اخیر به نظر می رسد موجی جدید به وجود آمده و خونی تازه در رگ های سینمای دفاع مقدس به جریان انداخته است.
این موج جدا از به حرکت درآوردن چرخ سینمای دفاع مقدس در بخش تولید، می تواند پیوند مخاطب را با این فیلم ها محکمتر کند. این مهمترین عاملی است که سینمای جنگ در این مقطع به آن نیاز دارد. در سال های اخیر با فاصله گرفتن سینماگران رونق دهنده سینمای جنگ از این عرصه، سینمای دفاع مقدس به حاشیه رفت.
مشکلاتی که برای نمایش فیلم های مرحوم رسول ملاقلی پور پیش می آمد و بی توجهی به مسائل تولید و اکران این فیلم ها که دامن فیلم ناتمام زنگی و رومی به کارگردانی ناصر تقوایی را هم گرفت، اغلب کارگردان هایی را که زمانی تمایل داشتند در این حوزه کار کنند، به فیلمسازی درباره جنگ بی علاقه کرد.
در این سال ها سینمای دفاع مقدس و فیلمسازی درباره جنگ به عرصه ای بدل شد که برخی از طریق آزمون و خطا در آن خود را فیلمساز معرفی کردند. در اوج ناامیدی از پا گرفتن دوباره سینمای دفاع مقدس و شرایطی که عده ای گمان می کردند این سینما مثل سینمای کودک دیگر زنده نمی شود، با حمایت دولت از تولید فیلم های جنگی جریانی تازه در سینمای دفاع مقدس به وجود آمد.
اکران این آثار در جشنواره بیست و پنجم فجر نشان داد سینمای دفاع مقدس هنوز پتانسیلی بالا برای تولید آثار متفاوت دارد. حتی اگر کارگردان های صاحب نام این سینما دلمشغولی هایی دیگر یافته باشند نمی توان گفت همه فیلم هایی که در این مقطع به نمایش درآمدند موجه و قابل دفاع هستند، اما تنوع آنها خبر از تغییر نگاه تک بعدی به این آثار دارد.
اخراجی ها یک دهه پس از کمدی موفق و محبوب کمال تبریزی لیلی با من است ساخته شد. مسعود ده نمکی در اولین فیلم خود شخصیت ها و روابطی تازه به سینمای دفاع مقدس آورد. شخصیت های اصلی فیلم لمپن های جنوب شهر بودند که به آدم های جنگ ارتباط نداشتند. جنس شوخی ها و نوع روابط آنها هم که فیلمفارسی را تداعی می کرد برای مخاطب تازگی و جذابیت داشت.
با این شرایط پیش بینی اینکه اخراجی ها در اکران عمومی با اقبال مواجه شود چندان سخت نبود. گرچه فیلم با نمونه های آرمانی فیلم جنگی در سینمای ایران تفاوت زیاد دارد، اما مهمترین امتیاز آن آشتی دادن مردم با این ژانر است. هر چند بخش عمده جذابیت فیلم ربطی به جنگ ندارد و به عادت و سلیقه مخاطب عام و تعلق خاطرش به شوخی های کلامی برمی گردد.
مثل یک قصه اولین فیلم سینمایی خسرو سینایی مولفه های آثار وی را دارد، اما تلاشی است برای تجربه فضاهای تازه. فیلم به دلیل نوع نگاه کارگردان، ریتم آرام و ساختار روایی خاص برای مخاطب عام جذابیت نداشت و بدون اکران وارد شبکه خانگی شد. حضور آرش معیریان با آنکه دریا می رود در این عرصه هم اتفاقی غریب بود که سرنوشتی مشابه فیلم سینایی پیدا کرد.
روز سوم محمدحسین لطیفی درامی عاشقانه بود که در سینمای جنگ نمونه نداشت و لطیفی از جذابیت های مثلثی عاشقانه به خوبی استفاده کرد. فیلم نسل ناآشنا با جنگ را با سینمای دفاع مقدس پیوند می دهد و حضور ستارگان، فضای عاشقانه، تاکید بر مایه های ملودرام و اشاره به جنبه های ملی گرایانه در قصه، روز سوم را به تجربه ای تازه در سینمای دفاع مقدس تبدیل می کند.
پاداش سکوت همه جذابیت خود را از قصه احمد دهقان می گیرد. قصه ای تکاندهنده که موقعیتی خاص را ترسیم می کند. فیلم ایجاز قصه را ندارد و در خلق واقعه ای هولناک که همه انرژی قصه از آن است ناتوان نشان می دهد. با این همه پاداش سکوت زمینه پیوند سینمای دفاع مقدس و ادبیات این حوزه را فراهم می کند و راهی می گشاید تا جسارت ادبیات جنگ وارد سینما شود. جسارت پاداش سکوت دراتوبوس شب و فرزند خاک هم دیده می شود. اتوبوس شب کیومرث پوراحمد از دوستی دو ملت ایران و عراق صحبت و ریشه های مشترک مردم درگیر جنگ را به آنها یادآوری می کند. ساخت چنین فیلمی حاصل شرایط جامعه امروز است و می توان گفت در سال های جنگ یا پس از آن جامعه آمادگی پذیرش چنین موضوع هایی را نداشت.
فرزند خاک محمدعلی باشه آهنگر مختصات جامعه امروز را به جنگ و آدم هایش پیوند می زند و موضوعی تکاندهنده را مطرح می کند. فیلم به واسطه موضوع متفاوتش یک اثر پیشرو در سینمای دفاع مقدس محسوب می شود و خود را اثری معرفی می کند که جای خالی آن مدت ها در سینمای جنگ حس می شد.
می توان با استناد به فیلم هایی که در این سال ها در سینمای دفاع مقدس ساخته شده اند نوید شروع یک دوران تازه را در این گونه داد. اما پا گرفتن این جریان و طول عمر آن به حمایت نهادهای فرهنگی وابسته است. این حمایت ها باید همه آنها را که می خواهند در ثبت تاریخ جنگ سهم داشته باشند شامل شود. نمی توان با محروم ساختن برخی از تولید فیلم جنگی به رونق آن امیدوار بود.

منبع : روزنامه جوان