تجربه ناشیرین‌

فارغ از این که دوستدار کیارستمی و سینمایش باشیم یا نه، انتشار خبر اعتراض تماشاگران فیلم تجربی «شیرین» کیارستمی در جشنواره ونیز خبر خوشایندی نبود؛ مخصوصا که این اعتراض خیلی هم فرهنگی و مودبانه نبوده و جماعت انگار از هیچ کاری برای نشان دادن اعتراضشان دریغ نکرده‌اند.
کیارستمی را به پرمدعایی، هدر دادن وقت تماشاچیان و همچنین ساخت یک فیلم به معنای واقعی خسته‌کننده متهم کرده‌اند و حتی شعار داده‌اند که پولشان را پس بگیرند. این اتفاق در حالی افتاده که کیارستمی به عنوان یک فیلمساز جشنواره‌ای در سراسر دنیا شناخته شده و مخاطبان خاص خودش را دارد.
ما به هر دلیل سال‌هاست از او فیلمی در ایران ندیده‌ایم ولی همیشه خارج از کشور خریدار داشته و درست یا غلط حالا او خودش را یک فیلمساز جهان وطنی می‌داند. به هرحال به قول نیما آن که غربال دارد، از پشت سر می‌آید.
ممکن است همین «شیرین» هم بعدها به عنوان یک شاهکار هنری شناخته شود و لکه ننگ این استهزا و اعتراض برای همیشه بر دامن تماشاگران ونیز باقی بماند ولی حقیقت این است که فیلمساز جهان وطنی ما در ماجراجویی ‌های هنری و فرم‌گرایی‌هایش آن قدرافراط کرده که کاسه صبر مخاطبان جشنواره‌ای و خاص او هم لبریز شده و سورپرایزی مثل برداشتن عینکش جلوی خبرنگاران هم آنها را آنقدر ذوق زده نکرده که از خیر پول بلیتشان بگذرند.
عکس این ماجرا هم هست. به خاطر سفرهای بین شهری زیادم با اتوبوس، علاوه بر فیلم‌های مخاطب‌پسندی مثل «توفیق اجباری»، گاهی هم این توفیق اجباری را پیدا می‌کنم که به خاطر هوس شاگرد راننده یا اعتراض مسافران همیشگی مسیر که از تکرار چند فیلم خاص خسته شده‌اند، فیلم‌های قدیمی‌تر را مرور کنم.
در یکی از این سفرها خیلی اتفاقی وسط فیلم از خواب بیدار شدم و فقط از روی بازیگران فیلم حدس زدم که باید «اعتراض» کیمیایی باشد ولی فیلم آن قدر بی در و پیکر و ژورنالیستی بود که فکر نمی‌کردم حدسم درست باشد.
و تیترا ژ که آمد، از ناباوری یخ کردم. انگار نه انگار کسی که فیلمی مثل قیصر را با یک داستان متناسب با شرایط روز ساخته و اعتراض‌ها و حرف‌های سیاسی‌اش را هنرمندانه مطرح کرده و موج نوی سینمای ایران را به وجود آورده، یک وقتی آنقدر بی‌حوصله و جوگیر شود که درونمایه فیلم را به عنوان اسم فیلمش انتخاب کند و داستانی ژورنالیستی و تاریخ مصرف دار را به تصویر بکشد.
نمی شود وجود «اعتراض»، «پارتی» یا بقیه فیلم‌هایی را که در یک مقطع خاص و تحت تاثیر شرایط روز جامعه ساخته می‌شوند و به نوعی کارکرد روزنامه‌ای دارند، نفی کرد ولی می‌شود نتیجه گرفت که فیلمسازان بزرگ و باتجربه هم گاهی در انتخاب مسیرشان درست عمل نمی‌کنند و مقهور جریان شرایطی می‌شوند که برایشان پیش آمده یا خودشان برای خودشان به وجود آورده‌اند. همین افراط و تفریط است که کار دستشان می‌دهد؛ جوری که حتی به غربال به دستان عقب کاروان هم امیدی نیست.

جابر تواضعی‌

منبع : روزنامه جام‌جم