هورمون رشد در بدنسازی

هورمون رشد انسان (GH، سوماتوتروپین) محتوی یك زنجیره پلی پپتیدی واحد متشكل از ۱۹۱ آمینو اسید می‌باشد كه توسط بخش پیشین غده هیپوفیز كه یك غده درون‌ریز است ترشح می‌شود. هیپوتالاموس توسط هورمون آزادكننده GHRH (سوماتوكرینین) و هورمون مهار كننده SRLF (سوماتوستاتین) ترشح GH را از هیپوفیز قدامی كنترل می‌كند.
هیپوفیز طبیعی محتوی mg۵-۳ هورمون رشد است و روزانه ۸۷۵-۵۰۰ میكروگرم GH ترشح می‌كند.
● عوامل مؤثر و بازدارنده در ترشح هورمون رشد عبارتند از:
الف) عوامل مؤثر(غیر داروئی):
۱- خواب
۲- فعالیت بدنی(ورزش)
۳- برخی از آمینو اسیدها بخصوص آرژنین (آرژنین آزادی GH را از طریق مهار آزادی سوماتوستاتین تحریك می‌كند.)
۴- قند خون پائین (هیپوگلیسمی)
۵- عوامل استرس‌زا.
● عوامل مؤثر داروئی:
۱- آگونیست‌های آلفا- آدرنرژیك، مانند گاتاپرس، آزادی GH را تا حدودی تحریك می‌كند.
۲- داروهای پیشی سازودوپامین مانند Levodopa و بروموكریپتین سطح ترشح هورمون رشد را افزایش می‌دهند.
۳- آگونیست‌های سروتونین نیز سطح ترشح GH را افزایش می‌دهند.
ب) عوامل بازدارنده(غیر داروئی):
۱- قند خون بالا (هیپوگلیسمی)
۲- افزایش غلظت سری اسیدهای چرب آزاد، آزادی GH را كند می‌كند.
۳- چاقی آزادی GH را در پاسخ به بسیاری از محرك‌ها كم می‌كند كه این مسئله با كاهش وزن حل‌شدنی است.
۴- ناراحتی روحی.
● عوامل بازدارنده داروئی:
داروهای مسدد آلفا آدرنرژیك مانند Yohimbine آزادی GH را كاهش می‌دهد. همچنانكه احتمالا می‌دانید، افزایش بیش از حد هورمون رشد پیش از بسته شدن اپی فیزها (قسمت‌های قابل رشد استخوان‌ها) روی دهد، موجب رشد طولی بیش از اندازه استخوانها یا ژیگانتیسم gigantism) می‌شود و چنانچه این افزایش GH بعد از بسته شدن اپی فیزها باشد (در نژاد ایرانی بین ۱۶ الی ۲۱ سال و در بعضی نژادها تا ۲۵ سال) موجب رشد عرضی بیش از حد استخوانها یا آكرومگالی(acromegaly) می‌شود.
هورمون رشد بر روی تمام بدن و بر روی اغلب نسوج تأثیرگذار است كه البته تأثیر GH به طور مستقیم بر روی عملكرد بدن ناچیز بوده و در واقع GH با تحریك ساخت فاكتورهای رشد با نام سوماتومدین‌ها(Sm) یا فاكتورهای رشد شبه انسولین(IGF) توسط كبد عضلات و بعضی بافت‌های دیگر باعث تحریك رشد در اغلب بافت‌های بدن می‌شود.اثر هورمون رشد بر متابولیسم سه گروه عمده مواد غذائی (كربوهیدراتها، پروتئینها و چربی) و مواد معدنی:
۱- تأثیر GH بر متابولیسم كربو هیدراتها: هورمون رشد تجزیه گلیكوژن كبد و تشكیل گلوكز از ذخیره گلیكوژن كبد را افزایش داده و خوب گلوكز را نیز در اغلب بافتها كاهش می‌دهد. بدین جهت GH یك آنتاگونیست انسولین به شمار می‌رود. چرا كه همان طور كه گفته شد قند خون را از طریق كاهش مصرف آن بالا می‌برد.
۲- تأثیر GH بر متابولیسم پروتئینها: هورمون رشد از طریق اثر بر روی سنتز RNA بر سنتز پروتئین تأثیر گذار است. این هورمون موجب افزایش سنتز انواع RNA می‌شود و در نتیجه RNA پیام آور افزایش یافته و سبب تحریك عمل پروتئین سازی می‌شود.GH موجب احتباس ازت و به وجود آمدن تعادل (+) نیتروژن در بدن و افزایش ساخت پروتئین سلولی می‌شود و می‌توان گفت كه GH فعالیت آنابولیك انسولین روی جذب آمینو اسید را كامل می‌كند.
۳- تأثیر GH بر متابولیسم چربیها: هورمون رشد از طریق تجزیه تری گلیسریدها به اسیدهای چزب باعث افزایش اسیدهای چرب آزاد خون می‌شود. بدین ترتیب تأثیر GH بر روی سوخت و ساز چربی‌ها باعث افزایش تولید ستون نیز می‌شود.
۴- تأثیر GH بر روی مواد معدنی: هورمون رشد با احتباس پتاسیم، فسفر و سدیم نیز موجب رشد سریع سلولی می‌شود. همان طور كه می‌بینیم GH با افزایش میزان قند و اسیدهای چرب خون، منبع انرژی جدیدی را در اختیار بافتهای بدن قرار می‌دهد. بنابراین موجب صرفه جویی در مصرف پروتئین بعنوان سوخت می‌شود و پروتئین برای وظیفه اصلی خود كه نقش ساختمانی می‌باشد به كار می‌رود.
GH از طریق هیپر تروفی hypertrophy موجب افزایش اندازه بافت عضلانی و همچنین از طریق هیپرپلاسیا hyperplasia باعث افزایش تعداد سلولهای عضلانی می‌شود كه البته هیچ هورمون استروئیدی قادر به ازدیاد سلولهای عضلانی نمی‌باشد و استروئیدها فقط قادر به افزایش حجم سلولهای عضلانی هستند. پس در اینجا یك تفاوت عمده بین استروئیدها و GH در افزایش كارائی عضلانی آشكار می‌شود. به همین دلیل است كه هورمون رشد یك عمل عضلانی سازی مضاف نسبت به استروئیدها دارد و همین مسئله باعث اهمیت یافتن GH به عنوان یك هورمون فوق‌العاده مؤثر آنابولیك می‌‌باشد چرا كه با استفاده از آن حرفه‌ای‌ها می‌توانند حتی تا حدودی ضعفهای ژنتیكی عضلانی بدن خود را اگر ناشی از كم بودن تعداد سلولهای عضلانی باشد، البته تا حد كمی بر طرف كنند. داشتن خاصیت هیپرپلاسیا هورمون رشد، با وجود تدریجی بودن باعث دگرگونی بسیاری در بدن خواهد شد.
بدین ترتیب حد اكثر حجم و قدرت عضلانی ممكن به دست می‌آید. یعنی همان چیزی كه در ورزشكاران حرفه‌ای می‌بینیم و در واقع هیچگاه حجم عضلانی كه با این سیستم به دست می‌آید نه تنها با یك رژیم غذایی كامل بلكه حتی با سیستم‌های دیگر دارویی(كه به طور مثال فقط در آنها از استروئیدها استفاده می‌شود) نیز می‌توان مقایسه كرد. چرا كه نتایج به دست آمده بسیار چشمگیر می‌باشد. بعضی از ورزشكارانی كه ادعا می‌كنند كه GH برای آنها در افزایش حجم عضلانی آنطور كه باید مؤثر نبوده ورزشكارانی می‌باشند كه GH را به تنهایی و برای كاهش درصد چربی و كسب آمادگی قبل از مسابقات استفاده كرده‌اند.
یعنی همان چیزی كه بعضی از ورزشكاران در كشور ما انجام می‌دهند. همان طور كه اشاره شد مصرف GH بدون انسولین و هورمونهای تیروئیدها به دلایل ذكر شده تأثیر چندانی بر روند افزایش حجم عضلانی نخواهد داشت. همچنین از آنجایی كه ممولا این ورزشكاران برای آمادگی در فصل مسابقات در رژیم نسبتا كم كالری و كم كربوهیدرات به سر می‌برند این مسئله نیز می‌تواند باعث پائین آمدن سطح ترشح انسولین و هورمون تیروئید خود بدن باشد. بنابراین این مسئله نیز می‌تواند باعث كاهش نتایج آنابولیك حاصل از مصرف هورمون رشد باشد. از طرفی ورزشكاران معمولا در فصل آماده سازی برای مسابقات ممكن است از داروهای مقلد سمپاتیك (آدرنرژیك) مثل یاكلن بوترول برای چربی سوزی بیشتر همراه GH مصرف كنند.
هورمون رشد جزو گرانترین داروهایی می‌باشد كه در ورزش حرفه‌ای استفاده می‌شود. از طرفی شخص مصرف كننده حداقل از ۸ هفته تا یك سال (به طور متناوب) باید از GH استفاده كند تا نتایج آنابولیك قابل توجهی را ببیند. بنابراین كسانی كه از این دارو استفاده می‌كنند باید پول هفتگی را در این راه سرمایه‌گذاری كنند. ورزشكاران حرفه‌ای كه از این دارو استفاده می‌كنند دائما تحت نظر پزشك متخصص بوده و باید دائما تحت آزمایشاتی مثل FBS یا تعیین گلوكز خون با روش Fingerstick (كه بعضی وقت‌ها چندین بار در روز باید انجام گیرد) قرار گیرند.
هچنین آزمونهای عملكرد تیروئید برای ارزیابی جایگزینی هورمونهای تیروئید و البته معمولا به سبب مصرف همزمان استروئیدها با هورمون رشد آزمونها ALT و AST برا ی تشخیص آسیب دیدگی سلولهای كبدی و تأمین غلضت سرمی كراتینین برای تشخیص نارسائی كلیوی انجام می‌گیرد. با این وجود از لحاظ تئوری همواره با مصرف GH توسط افراد سالم (یعنی افرادی كه نه برای مصارف پزشكی بلكه برای افزایش كارائی عضلانی ازGH استفاده نمی‌كنند) خطر به وجود آمدن برخی مشكلات جسمی را دارد كه از آن جمله می‌توان به دیابت، كم كاری تیروئید، آكرومگالی، بزرگ شدن كلیه‌ها، افزایش حجم عضلات قلب و قند خون بالا اشاره كرد.
در مورد علت احتمال به وجود آمدن دیابت توسط هورمون رشد باید گفت كه هورمون رشد اضافی نه تنها ترشح بیش از اندازه انسولین را به طور مستقیم باعث می‌شود بلكه از طریق هیپوگلیسمی كه به وجود می‌آورد ترشح انسولین را زیاد می‌كند كه این عمل می‌تواند به تدریج باث خستگی و فرسودگی و در نهایت مرگ سلولهای تبامی پانكراس شود.
ماركهای مختلفی از GH هم اكنون در نقاط مختلف جهان تولیدی می‌شود. این محصولات با محصولاتی كه در گذشته تولید می‌شد تا حدودی متفاوتند چرا كه اولین محصولاتی كه به عنوان هورمون رشد عرضه می‌شد در واقع عصاره هیپوفیز اجساد بود كه البته بعدها تولید این نوع هورمون متوقف شد چرا كه در چند مورد مصرف این نوع هورمون رشد موجب مرگهای ناشی از بیماری كرتیز- جاكوب (بیماری پیشرونده و كشنده زوال عقل كه به نظر می‌رسد ناشی از یك ویروس نادر بود) مشاهده شد.
البته هیچ یك از افراد مبتلا ورزشكار نبوده‌اند. بدین ترتیب مصرف این نوع از GH توسط FDA منسوخ شد و انواع جدیدی از GH در آزمایشگاه‌ها و با استفاده از زنجیره‌های اسیدها آمینه ساخته شد ك اولین نمونه آن كه مورد تأیید سازمانهای داروئی قرار گرفت protropin بود كه توسط شركتی به نام Geneteck ساخته شد كه شامل زنجیره‌های اسید آمینه‌ای با ۱۹۲ اسید آمینه بود. اندكی بعد شركت معروف Eli Lilly كه بعضی محصولات آن در ایران هم یافت می‌شود، محصولی با نام Humatrope را عرضه كرد كه از زنجیره‌های اسید آمینه‌ای با ۱۹۱ اسید آمینه تشكلیل شده بود. باید گفت كه معمولا Humatrope به protropin ترجیح داده می‌شود.
چرا كه همان طور كه در ابتدای این مقاله گفته شد هورمون رشد انسان از زنجیره ۱۹۱ اسید آمینه‌ای تشكیل یافته است. بنابراین محصولاتی كه از زنجیره ۱۹۱ اسید آمینه‌ای تشكیل یافته باشند می‌توانند شباهت بیشتری به هورمون رشد انسان داشته باشند. همین اختلاف كوچ در ماركهای مختلف رشد می‌تواند توجیه كننده ترشح آنتی بادی‌های بیشتر در مقابل محصولاتی با زنجیره ۱۹۲ اسید آمینه‌ای باشد.
البته محصولات متنوع دیگر نیز در سراسر جهان تولید می‌شود كه بنابر دلایل ذكر شده سعی شده است كه اكثر این محصولات با ساختمان ۱۹۱ اسید آمینه‌ای ساخته شوند. در این میان محصولی كه نسبت به انواع دیگر بسیار كم یاب‌تر است و البته خواهان زیادی نیز در بین حرفه‌ای‌ها دارد محصولی به نام Grom می‌باشد كه از عصاره هیپوفیز انسان (تقریبا مشابه به محصولات نخستین) استخراج می‌شود كه بعضی از مصرف كنندگان آن ادعا كرده‌اند ك دارای كارآیی بسیار خوبی در بدن می‌باشد.

منبع : سایت تخصصی بدنسازی ایران