مراسم زار (لیوا) ، استان بوشهر

درباره «زار» اطلاعات زیادی در دست نیست. گویا عقاید مربوط به بادهای «زار» از راه حبشه در سرزمین‌های اسلامی راه یافته است. مراسم مربوط به پایین آوردن زار در جنوب ایران غیر از آداب و رسومی است كه در آفریقا و یا خشكی‌های دیگر انجام می‌شود، ولی در هر حال هنوز این معتقدات رنگ و هوای تند آفریقایی خود را از دست نداده است.
اجرای مراسم معمولاً در شب‌های چهارشنبه برگزار می‌شود. بابای زار عده‌ای را مأمور می‌كند تا چوب خیزران به دست گیرند و دور آبادی و خانه‌ها بگردند. با این علامت زاری‌ها آگاه می‌شوند كه مراسم اجرا خواهد شد. زنان و مردان لباس‌های مخصوصی را می‌پوشند، عطر مخصوص به صورت و تن خود می‌پاشند و خود را برای رقص و بازی زار آماده می‌كنند. هفت روز قبل از اجرای مراسم دوای مخصوصی كه معجونی است از كندرك، ریحان، گشنه، زعفران، هل، جوز و زبان جوجه (گیاهی است كه در كوه می‌روید) تهیه می‌‌كنند. بابای زار شخص بیمار را مدت هفت روز در حجاب و دور از چشم دیگران نگه می‌دارد، بیمار نباید زن، سگ و مرغ ببیند و به طور كلی چشم هیچ زنی چه محرم و چه نامحرم نبایستی بر وی بیفتد (اگر بیمار زن باشد برعكس) فقط بابا و مامای زار مواظب بیمار است. در تمام مدت حجاب، معجون تهیه شده را بر تن بیمار می‌‌مالند و مقداری هم به وی می‌‌خورانند و دود آن را بخور می‌دهند. در مجلس رقص، بابای زار مریض را با چوب خیزران می‌زند و عده‌ای هم كه معمولاً زنان و مردان سیاه و خوش صدا هستند با دهل‌های كوچك و بزرگ خود مجلس را غنی و پربار می‌سازند. قبل از شروع مجلس سفره‌ مفصلی پهن می‌شود كه در آن از انواع غذاها تا گیاهان معطر و ریاحین جنوب و میوه كنار و خرما و گوشت و خونی كه برای درمان بیمار لازم است، وجود دارد. خون سر سفره خون قربانی بیمار است. شخص مبتلا تا خون نخورد باد به حرف در نمی‌آید. در هنگامی كه رقص و پایكوبی شروع می‌شود،‌ شخص مبتلا نیز با حركات موزون خود كم‌كم از حالت عادی خارج شده و از خود بیخود می‌شود و در حالتی شبیه خلسه فرو می‌رود. در این حال دیگر لهجه بابای زار و شخص مبتلا لهجه فارسی و محلی نخواهد بود، بلكه به زبان هندی و عربی یا سواحلی صحبت می‌‌كنند. (این در حالی است كه در حالت عادی هرگز نمی‌‌توانند هندی و یا سواحلی صحبت كنند).
وزن و آهنگ و ریتم موسیقی در مجلس نقش اساسی برعهده دارد. شخص مبتلا حال خود را نمی‌فهمد. در این میان تنها بابای زار می‌‌تواند با وی حرف بزند. او از زار می‌پرسد كه اهل كجاست و اسمش چیست؟ و برای چه این مرد و زن را اسیر كرده است؟ زار به زبان خودش و هندی، عربی یا سواحلی جواب می‌دهد! آنگاه بابای زار می‌خواهد كه زار مركب خود (شخص مبتلا) را رها كند.
مراسم زار، گاهی چندین شبانه‌روز به طول می‌انجامد و شخص زار بعد ا زخلاص شدن، برای همیشه در جرگه اهل هوا در می‌‌آید و به زاری معروف می‌شود و همیشه باید لباس تمیز و سفید بپوشد و خود را مرتب بشوید و معطر كند، لب به می نزد و هیچ كار خلافی نكند و گرنه زار دوباره آزارش می‌دهد. این مراسم از گذشته تا به حال در سواحل و جزایر جنوب برگزار می‌شود و در گذشته بسیار مفصل‌تر از امروز اجرا می‌شده است.