تولید گوشی تلفن همراه موهبت یا معضل

سال گذشته پیشنهاد تولید گوشی همراه در داخل كشور و همچنین افزایش تعرفهء وارداتی موبایل به ۶۰ درصد مطرح شد و پیگیری‌ها و اقدامات جدی‌ای نیز در این زمینه از سوی وزارت صنایع و معادن به عمل آمد. زمانی كه بحث تولید گوشی موبایل در داخل كشور مطرح شد، بسیاری از تولیدكنندگان خارجی با توجه به توان بالقوه موجود در كشور به مزیت‌های ایران اذعان داشتند و مذاكرات با كیفیت مناسبی آغاز شد اما تبلیغات منفی و فشار واردكنندگانی كه منافع خویش را در خطر می‌دیدند، طرف‌های خارجی را با تردید مواجه كرد. این تبلیغات به خصوص در مورد افزایش تعرفهء گوشی همراه شدت بیش‌تری داشت. تعرفهء واردات گوشی در كشورهای همسایه از جمله پاكستان و هند در حد بالایی است; با تولید گوشی‌های متنوع داخلی، افزایش تعرفهء واردات این محصول در ایران مساله‌ای مشكل‌آفرین نیست و اعتراضات صورت گرفته عمدتا از سوی واردكنندگان است زیرا منافع آن‌ها به خطر افتاده است.
هم‌اكنون كشورهای زیادی از جمله روسیه، مالزی، هند و پاكستان اقدام به تولید گوشی تلفن همراه كرده‌اند. مردم برخی از این كشورها نظیر روسیه با خرید گوشی‌های تولید داخل موجب توسعهء تكنولوژی تولید موبایل در كشور خود شده‌اند. تولید داخلی گوشی تلفن همراه مزایای متعددی به دنبال دارد از جمله:
۱) ایجاد ده‌ها هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم.
۲) اقدامی اساسی جهت ورود ایران به جرگهء كشورهای دارای توان مهندسی و تكنولوژیكی در صنایع مخابراتی.
۳) فراهم شدن بستر و زیربناهای لازم جهت توسعهء صنایع و تجهیزات الكترونیكی و مخابراتی.
۴) افزایش توان فنی و علمی شركت‌های تعمیراتی و خدمات جانبی.
۵) امكان صادرات به كشورهای همسایه و ایجاد شعبات در این كشورها جهت كسب ارزش افزوده.
۶) تولید سرمایهء قابل توجه در كشور كه در جهت رشد اقتصاد كشور كارساز است. اعمال تعرفهء بالا برای واردات قطعات گوشی همراه ( SKD ) از سوی مجلس، مشكل دیگری است كه بر سر راه تولید داخلی گوشی همراه است. میزان بالای این تعرفه، سبب خواهد شد تولیدكننده، هزینهء گزافی بابت واردات و مونتاژ تجهیزات پرداخت كند. مراحل انتقال دانش فنی ساخت تجهیزات پیشرفته به این گونه است كه ابتدا نسبت به مونتاژ اقدام می‌شود، گام دوم ورود به زنجیره تولید شركت‌های صاحب نام و گام سوم انتقال تكنولوژی و عمق دادن به انتقال دانش فنی و تولید داخل بوده كه برنامهء فعلی كشور در این راستا است. در مرحلهء مونتاژ قطعات به صورت SKD وارد می‌شوند و اگر بنا باشد تعرفهء ورود به‌صورت SKD در مرحلهء اول بالا باشد از همان ابتدا پروژه با مشكل مواجه خواهد شد و ممكن است ابتر بماند البته تولید كنندگان نباید مدت زیادی در مرحلهء مونتاژ باقی بمانند بنابراین‌ برای یك سال اول لازم است تعرفهء SKD پایین و به مرور افزایش یابد.
نكتهء مهم دیگری كه لازم است مورد توجه قرار گیرد این است كه در مرحلهء مونتاژ كل قطعات از تولیدكنندكان خارجی تامین می‌شود مثلا تامین‌كنندگان قطعات منفصله موبایل شركت LG برای تولیدكنندهء ایرانی نیز همان قطعات را تولید و ارسال می‌كند و در ایران آن قطعات سرهم می‌شود، مرحلهء بعدی تولید اجزای منفصله CKD است. در این مرحله نیز بنابر این نیست كه همهء قطعات در داخل كشور تولید شود. بخشی از قطعات كه مزیت نسبی تولید آن‌ها در كشور وجود دارد یا تولید آن‌ها منجر به كسب تكنولوژی پیشرفته‌ای می‌شود و سرریز آن تكنولوژی در صنایع متنوع دیگر نیاز است در داخل تولید خواهد شد. در مجموع می‌توان گفت; در مرحلهء تولید اجزای منفصله نیز ۵۰ تا ۶۰ درصد قطعات در كشور تولید و بقیه از خارج تامین می‌شود. تولید برخی قطعات به دلیل این‌كه توجیه اقتصادی قابل قبولی ندارند یا تكنولوژی آن در اختیار چند شركت خاص است كه به صورت انبوه تولید می‌كنند در داخل كشور چندان مورد توجه نیست. مرحلهء دیگر ورود به زنجیرهء تامین شركت‌های معتبر جهانی است، مثلا وقتی ما با شركت LG ارتباط اقتصادی نزدیك داریم و بسیاری از قطعات و تجهیزات برقی و الكترونیكی مورد نیازمان را از این شركت تامین می‌كنیم و در بحث موبایل نیز بسیاری از قطعات را از شركت‌های معتبر خارجی یا واحدهای وابسته با آن تامین می‌كنیم، قدرت چانه‌زنی جهت ورود به زنجیرهء تولید چند قطعه را كه از مزیت نسبی برخورداریم، خواهیم داشت. مثلا چنانچه در زنجیرهء تولید چند قطعهء پلیمری موبایل قرار گیریم به این معنی است كه اگر LG در سال ۳۰میلیون عدد از آن قطعه را برای كل تولیدات خود نیاز دارد ما می‌توانیم آن قطعه را تولید كرده و در اختیار آن‌ها قرار دهیم; از این بابت ضمن این‌كه اشتغال و درآمد قابل توجهی ایجاد می‌شود، نیاز ما به شركت خارجی و نیاز آن‌ها به ما دو طرفه خواهد شد هر چند منطق اجازه نمی‌دهد هیچ كدام به هم وابسته كامل شویم.
برای شفاف شدن كل مبحث مثال دیگری می‌زنم; شركت سایپا در ایران پراید تولید می‌كند و به قیمت حدود هفت میلیون تومان می‌فروشد اما قطعات پراید را شركت‌های خصوصی قطعه‌ساز تولید می‌كنند، تعداد و تنوع كاری این شركت‌ها زیاد است شاید حدود ۱۰۰۰شركت، هزینهء تمام‌‌شدهء تولید یك خودرو پراید برای سایپا به گونه‌ای است كه شركت سود بسیار خوبی دارد و هنر شركت این بوده كه كار را به خوبی بین سازندگان خرد و كلان پخش و با كیفیت و در زمان معین جمع كرده و به این ترتیب خودرو قابل رقابتی تولید می‌كند و اشتغال بسیار زیادی نیز ایجاد كرده، توان فنی و تكنولوژی كشور را نیز افزایش داده و مزایای دیگر. شركت‌های سونی اریكسون، موتورولا، نوكیا، ال جی و دیگران نیز همین گونه عمل می‌كنند پس تولید قطعات، با شركت‌های كوچك وجمع كردن كار با شركت مادر است كه سود قابل توجهی هم كسب می‌كند، اشتغال مولد ایجاد می‌كند، توان علمی و تكنولوژی كشور خود را افزایش می‌دهد و اعتبار جهانی برای خود و كشورش كسب می‌كند. بحث موبایل نیز تا حدود بسیار زیادی همین گونه است، پس ما اگر شركت‌های مادری داشته باشیم كه كار تولید نهایی موبایل را انجام دهند مزایای عنوان شده را برای خود و كشور كسب خواهند كرد و وقتی به عنوان كشور صادركننده وارد بازار جهانی شوند (حتی اگر ۶۰ تا ۷۰ درصد قطعات را از خارج وارد كنند) حاشیهء سود خود را افزایش می‌دهند، اعتبار جهانی برای كشور كسب می‌كنند و برای بقا باید نوآوری و خلاقیت داشته باشند كه چنین اجباری موجبات ترقی و پیشرفت علمی را مهیا خواهد كرد.
از دیگر ملزومات تولید گوشی همراه در داخل، تولید نرم‌افزار است كه البته در این زمینه توان بالقوهء مطلوبی در كشور وجود دارد. خدمات پس از فروش گوشی تلفن همراه از جمله دیگر این ملزومات است. با تولید گوشی در شركت‌های داخلی و سرریز دانش فنی به شركت‌های خدمات جانبی توان تخصصی كشور و خدمات‌رسانی مطلوب افزایش خواهد یافت.

سید حسین میرافضلی

منبع : روزنامه سرمایه