راهنمای کوک کردن ساز مخالف

آموزش قاطعیت، از كودكی شروع می‌شود. اهمیت مهارت <قاطعیت> و <نه گفتن> وقتی آشكار می‌شود كه نوجوانان و جوانان تحت فشار گروه هم‌سالان قرار می‌گیرند و باید به بسیاری از رفتارهای پرخطر و آسیب‌رسان <نه> بگویند. همان <نه> كه اكنون خیلی از افراد جامعه ما را از دام رفتارهای پرخطر مانند اعتیاد و سیگار رهانیده است.
برای بسیاری از افراد مشكل است كه به طور صادقانه احساسات خود را نشان دهند. این مساله ممكن است هنگامی كه ما می‌خواهیم تصمیمی بگیریم، به امور شغلی بپردازیم یا با اعضای خانواده، دوستان و همكاران‌مان ارتباط و تعامل داشته باشیم، مشكل ایجاد كند.
قاطعیت یكی از مهارت‌های اساسی زندگی است كه باعث توانایی بهتر در اداره وقت و زمان، افزایش احترام و اعتماد به نفس، افزایش توانایی بحث و مذاكره، افزایش توانایی تصمیم‌گیری و گسترش مهارت‌های ارتباطی می‌شود.
● قاطعیت
قاطعیت توانایی نشان دادن احساسات، عقاید، افكار و نیازهای خود به طور مستقیم، آشكار و صادقانه است، در حالی كه ارزش‌ها و قوانین دیگران مورد حمله قرار نگیرد.
به نظر می‌رسد خیلی از افراد قاطعیت را با رفتارهای پرخاشگرانه و تند اشتباه می‌گیرند. قاطعیت به معنای پرخاشگری، عصبانیت و حمله كردن به طرف مقابل نیست زیرا در این وضعیت به قوانین احترام گذاشته نمی‌شود و احساسات طرف مقابل مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد. چنین رفتارهایی مانع از شكل‌گیری روابط بین‌فردی مناسب می‌شود.
اما باید توجه داشت كه پاسخ ما در مقابل خواسته‌ها و نظر دیگران پاسخی انفعالی نباشد زیرا كه در این مورد گویی هیچ عملی روی نداده است و هیچ تصمیمی گرفته نشده است، افرادی كه منفعل عمل می‌كنند و بر خواسته‌های خود پافشاری نمی‌كنند، با بروز خشم و نارضایتی خود مشكل دارند یا روش صحیح ابراز هیجان را نمی‌شناسند.
این افراد می‌ترسند دیگران را از خود بیازارند و به این دلیل احساسات و خواسته‌های خود را انكار یا مهار می‌كنند.
● حقوق ۱۰ گانه
فراموش نكنیم كه هر كدام از ما حق داریم:
۱) به درخواست و تقاضایی كه از ما می‌شود <نه> بگوییم.
۲) برای هر كاری كه انجام می‌دهیم، به دیگران دلیل ارایه ندهیم.
۳) اجازه ندهیم دیگران، درخواست‌های زیادی از ما داشته باشند.
۴) از دیگران بخواهیم اشتباهی را كه مرتكب شده‌اند و روی ما تاثیر منفی گذاشته است، ‌اصلاح كنند.
۵) وقتی با دیگران صحبت می‌كنیم، بخواهیم به خواسته‌های ما گوش دهند.
۶) اگر دوست داریم، زمانی را تنها باشیم.
۷) خودمان رفتارهایمان را ارزیابی كنیم و فقط به ارزیابی‌های دیگران گوش ندهیم.
۸) اگر اشتباه كردیم، مسوولیت آن را بپذیریم.
۹) نگذاریم مورد سوءاستفاده دیگران قرار گیریم.
۱۰) احساسات و افكار خود را به صورت تمایل بیان كنیم.
● ۲۵ قدم به سوی قاطعیت
۱) در ابتدا مشخص كنیم چه می‌خواهیم بگوییم؛ <بلی> یا <خیر.> اگر مطمئن نیستیم، بگوییم <لازم است مدتی فكر كنم> و زمان پاسخ دادن را برای فرد مقابل مشخص كنیم.
۲) نسبت به احساسات، نیازها، عقاید و نظر خودمان روراست و صادق باشیم و آنها را بشناسیم.
۳) درخواست‌های منطقی خود را مشخص، صریح و محكم بیان كنیم.
۴) اهداف و مقاصد خود را به روشی مستقیم و صادقانه بازگو كنیم.
۵) خواسته‌های خود را بدون شرمندگی و معذرت خواهی بیان كنیم.
۶) تا جایی كه امكان دارد، به طور خلاصه دلیل خود را برای مخالفت بگوییم و از دادن توضیحات زیاد خودداری كنیم.
۷) اگر كاملا متوجه خواسته و پیام طرف مقابل نشدیم، برای روشن شدن موضوع سوال كنیم و توضیح بخواهیم.
۸) مستدل بودن رفتارمان برای خودمان، باعث می‌شود احساس خوبی راجع به خود و رفتارمان داشته باشیم.
۹) اجازه ندهیم كه دوستان و اطرافیان ما، رفتارها و ارزش‌های خود را به ما تحمیل كنند. در عوض به آنها فرصت بدهیم تا بدانند ما چه فكر و چه احساسی داریم و چه می‌خواهیم.
۱۰) از كلمه <نه> استفاده كنیم و آماده باشیم تا در صورت انتخاب آن چنانچه لازم شد، توضیحی نیز برایش ارایه دهیم.
۱۱) وقتی كاری را نمی‌خواهیم انجام دهیم، بگوییم <نه> و از كلمات و جملاتی كه نشانگر تردید است مانند: <خوب می دانی، آخه من...، شاید...> استفاده نكنیم.
۱۲) بهتر است به جای عبارت <من نمی‌توانم...> یا <من نباید...> از عبارت <من تصمیم دارم كه این كار را نكنم> یا <من نمی‌خواهم...> برای بیان مخالفت خود استفاده كنیم تا توان و قاطعیت خود را ابراز كنیم.
۱۳) شاید لازم باشد در مقابل خواسته دیگران،‌ بارها امتناع و مخالفت خود را تكرار كنیم، در این صورت لازم نیست هر بار توضیحات جدید بدهیم، تنها كافی است <نه> را تكرار كنیم و دلایل اولیه خود را بگوییم.
۱۴) اگر طرف مقابل ما پس از هر بار <نه گفتن> باز هم بر خواسته‌اش اصرار دارد، سكوت كنیم یا موضوع بحث را عوض كنیم، حتی شاید لازم باشد مكالمه را قطع و محل را ترك كنیم.
۱۵) از سوالات چرایی اجتناب كنیم. این نوع سوالات باعث حالت تدافعی در طرف مقابل ما می‌شود.
۱۶) قوانین دیگران را بشناسیم، به آنها اهمیت بدهیم و برایشان احترام قایل شویم.
۱۷) می‌توانیم احساس شخصی را كه خواسته او را رد كرده‌ایم، بیان كنیم تا به او بفهمانیم كه متوجه شرایط او هستیم مانند <من می‌دانم كه این تو را ناراحت می‌كند اما...>
۱۸) از امتناع خود احساس گناه نكنیم.
۱۹) اگر با تقاضای اولیه فرد موافق نیستیم اما مایل هستیم به او كمك كنیم، می‌توانیم راه حل‌های دیگری به وی پیشنهاد كنیم. به عنوان مثال <من نمی‌توانم تمام عصر را بمانم و به تو كمك كنیم اما می‌توانم دو ساعت بمانم>
۲۰) ما این حق را داریم كه عقیده خود را عوض كنیم و به تقاضایی كه در ابتدا پاسخ مثبت داده‌ایم، با ارزیابی دوباره، پاسخ منفی بدهیم.
۲۱) برای نشان دادن احساس عصبانیت و ناراحتی خود، از ضمیر <من> به جای استفاده از ضمایر مخاطب استفاده كنیم تا كلام ما لحن سرزنش پیدا نكند. مناسب‌تر است كه بگوییم <من خیلی ناراحت می‌شوم وقتی به نظر من توجه نمی‌كنید> تا اینكه بگوییم <شما خیلی بی‌خیال هستید و برای نظرهای دیگران هیچ ارزشی قایل نمی‌شوید.>
۲۲) در هنگام ارتباط با دیگران، از وضعیت بدنی و تن صدای مناسب استفاده كنید. به عنوان مثال، تن ضعیف صدا، شانه‌های افتاده و نگاه غیرمستقیم نشانگر ترس، تردید و انفعال است و طرف مقابل را برای درخواست‌های غیرمنطقی‌اش بی‌پرواتر می‌كند. باید مطمئن شویم ژست غیركلامی ما منعكس‌كننده پیام كلامی و نشانگر قاطعیت ماست. باید از ارتباط چشمی مناسب استفاده كنیم و لحن صدای‌مان محكم و مودبانه باشد. باید توجه داشت كه داد و فریاد، ژست‌های تهاجمی و نگاه گستاخانه، نشانگر پرخاشگری و زیر پا گذاشتن قوانین و حقوق دیگران است.
۲۳) در یك فاصله مناسب و راحت از طرف مقابل بایستیم یا بنشینیم. تعیین این فاصله به عهده خود ماست.
۲۴) در صورت لزوم، پیام خود را تكرار كنیم و اگر فكر می‌كنیم هدف و پیام‌ها به خوبی و روشنی دریافت نشده است، آن را توضیح دهیم.
۲۵) زمانی كه در موقعیتی قرار می گیریم كه لازم است پاسخ <نه> بگوییم و مخالفت خود را با عقیده، نظر و خواست دیگران مطرح كنیم همیشه این سوالات را از خودمان بپرسیم كه:
ـ آیا توانستم پیام خود را هر چه واضح‌تر و روشن‌تر بیان كنم؟
ـ چقدر درباره چیزی كه می‌خواستم بگویم به طور خاص و مشخص عمل كردم؟
ـ آیا ممكن است دوباره پیام خود را تكرار كنم؟ آیا با انجام آن احساس راحتی می‌كنم؟
ـ علاوه بر كلام خود، چگونه از زبان بدن خود برای انتقال پیامم استفاده كردم؟

منبع : روزنامه سلامت