پلی به سوی جوانی

تربت جام نوجوان کیست؟ اختلاف در مورد گستره نوجوانی یعنی زمان شروع و پایان آن باعث شده است که در جوامع مختلف سنین نوجوانی متفاوت باشد. با توجه به تغییرات مختلف جسمانی، روانی، اجتماعی و... انسان در طول زندگی، دوران زندگی به مراحلی تقسیم‌بندی شده است که هر دوره از ابعاد مختلف با دوره قبل و دوره بعد خود تفاوت‌هایی دارد. عمومی‌ترین تقسیم‌ با توجه به سن انجام گرفته است و برطبق این تقسیم‌بندی دوره زندگی به مراحلی همچون قبل از تولد، نوزادی، کودکی، نوجوانی، جوانی، میانسالی و پیری تقسیم شده است. نوجوانی در زندگی هر فرد دوره‌ای است که با پایان کودکی شروع می‌شود و در ابتدای بزرگسالی پایان می‌یابد. شروع و پایان نوجوانی چندان مشخص نیست و بسته به افراد و جوامع گوناگون متغیر است. البته تعیین سن شروع نوجوان نسبت به پایان آن ساده‌تر است. پایان کودکی و شروع نوجوانی عموما به وسیله ظاهر شدن نشانه‌هایی مشخص می‌شود. پایان نوجوانی با توجه به فرهنگ هر جامعه و سنی که فرد می‌تواند وظایف و مسئولیت‌های یک بزرگسال را برعهده بگیرد متفاوت است و در حدود بیست سالگی است. با توجه به مطالب بالا می‌توان دوره نوجوانی را از دوازده سالگی تا تقریبا هجده الی بیست و یک سالگی در نظر گرفت.
تغییرات جسمانی تجربه مشترکی که تمام نوجوانان جهان پشت سر می‌گذارند، تغییراتی است که همزمان به رشد سریع قد، وزن، قیافه ظاهری و نهایتا بلوغ جنسی آنان منجر می‌شود. بلوغ مرحله‌ای از زندگی فرد است که در طی آن فرد به تکامل جنسی می‌رسد و در نتیجه قادر به تولید مثل می‌شود. در این مرحله که معمولا چهار سال طول می‌کشد دو فرآیند عمده رخ می‌دهد که عبارتند از بلوغ جسمانی و رسش جنسی، جهش نموی یعنی افزایش ناگهانی در قد و وزن از علائم اولیه بلوغ می‌باشد. علائم بلوغ در دختران دو سال زودتر از پسران آشکار می‌شود، ولی در مجموع این پدیده در هر دو جنس دامنه بسیار گسترده‌ای دارد و تفاوت‌های فردی فراوانی از نظر زمان رسیدن به بلوغ در نوجوانان مشاهده می‌شود. تغییرات شناختی همراه با تغییرات جنسی در نوجوانان، تغییرات عمده‌ای نیز در حیطه شناختی آنان رخ می‌دهد. پیاژه روانشناس معروف، دوره نوجوانی را رسیدن به تفکر انتزاعی می‌داند. در نتیجه رسیدن به تفکر انتزاعی و صوری نوجوان قابلیت تجسم احتمالات نامحدود را پیدا می‌کند و نه تنها به آنچه “هست” می‌اندیشد بلکه به آنچه “می‌تواند”‌باشد نیز فکر می‌کند. اکنون دیگر تفکر نوجوان مثل دوره‌های قبل محدود به اینجا و اکنون نیست بلکه او قابلیت تازه‌ای در درک مفاهیم انتزاعی، فرضیه‌آزمایی و تجسم احتمالات نامحدود پیدا می‌کند .
به خاطر همین تغییرات، نوجوانان جذب مسائل فلسفی و سیاسی می‌شوند. آنان قادر به تجسم دنیای آرمانی خویش می‌گردند و به همین خاطر ممکن است به این اندیشه برسند که افرادی مثل والدین، معلمان و یا مسئولان حکومتی که در گذشته مورد قبول و تحسین وی بودند، دیگر افراد بی‌نقصی نیستند. آنان به شدت درگیر بحث‌های سیاسی، مذهبی، فلسفی، اجتماعی و اقتصادی می‌شوند و به قول فروید به فلسفه روی می‌آورند. تغییرات اخلاقی یکی از تکالیف مهم هر جامعه انسانی این است که به بچه‌های آن جامعه یکسری از قوانین و معیارها را بیاموزند به طوری که آنها قادر باشند که قضاوت نمایند چه چیزی درست و چه چیزی نادرست است. البته جوامع،‌معیارهای مختلفی در مورد درست و نادرست و بایدها و نبایدها دارند ولی چیزی که در همه جوامع مشترک است وجود معیارهاست. اخلاق را می‌توان به سه مولفه استدلال اخلاقی، رفتار اخلاقی و احساسات اخلاقی تقسیم نمود. تحقیقات و مطالعات انجام شده در خصوص رشد اخلاقی بیشتر به مورد اول یعنی استدلال اخلاقی اشاره دارد. رشد اخلاقی که معیارش استدلال‌های اخلاقی فرد می‌باشد به رشد شناختی ارتباط نزدیکی دارد. نظریه پیاژه و کلبرگ در مورد رشد اخلاقی بر مبنای استدلال در کودکان و نوجوانان استوار شده است.

جمیله قدوسی

منبع : روزنامه رسالت