تکنولوژی‌های جدید و انتخاب سخت ما

تكنولوژی یكی از مهمترین مولفه‌های جهان جدید است و اگر ما خواهان ارتباط با تمدن غرب هستیم ناگزیریم این مولفه را به خوبی بشناسیم و مواجهه‌ای منطقی با آن داشته باشیم. این مقال به این موضوع مهم عطف توجه نشان می‌دهد.
با رواج روزافزون تكنولوژی در جهان معاصر یكی از موضوعاتی كه بسیار مورد توجه نخبگان فرهنگی و منتقدان نظری قرار دارد بحث نگاه به عوارض نامطلوب و تبعات منفی تكنولوژی است. در این میان مكتب‌های مختلف فكری رواج یافتند. پاره‌ای از این مكتب‌ها البته كاملاً خوشبینانه به آثار و نتایج تكنولوژی نظر می‌كردند و معتقد بودند با این رویكرد و نگاه جدید می‌توانیم به بسیاری از اهداف دور و نزدیك خود برسیم. نحله‌هایی دیگر اما راهی متفاوت در پیش گرفتند و منكر جنبه‌های مثبت تكنولوژی شدند و تاكیدی بیش از اندازه بر جنبه‌های منفی آن روا داشتند. سنت گرایان و پاره‌ای پسامدرن‌ها در این رده جای می‌گیرند. به نظر این افراد برای حل مشكلات تكنولوژی راهی جز آن نیست كه نگاه بشر به طبیعت عوض شود، بشر از تصرف در عالم دست بردارد و به زندگی از نوع قبل از مدرن رو آورد.
هر دوی این جریان‌ها در منظومه فكری- روشنفكری ایران نیز حضور دارند. یعنی ما هم شاهد هستیم كه عده‌ای تنها راه‌‌حل مشكلات را توسل بی‌چون و چرا به انواع و اقسام تكنولوژی‌ها می‌دانند و هم عده‌ای معتقدند تكنولوژی جز بدبختی برای بشریت و برای انسان ایرانی چیزی به همراه نداشته است و باید از آن دست شست. واضح است كه هر دوی این نگاه‌ها، نگاه‌هایی افراطی و دور از واقعیت محسوب می‌شوند.
شكی نیست كه تكنولوژی با خود عوارض منفی‌ای را به همراه آورده است همچنان كه نقاط قوت آن كم نیست. از سوی دیگر آینده‌ای كه فراروی بشریت قرار دارد آینده‌ای بزرگ‌تر و سترگ‌تر از وضع كنونی است و انسان به هیچ عنوان نباید به وضع كنونی راضی باشد. یعنی اگر مانند پاره‌ای افراد تصور كنیم با تكنولوژی‌های موجود به نهایت تاریخ بشر رسیده‌ایم دیدگاهی ساده‌لوحانه اتخاذ كرده‌ایم همچنانكه نباید تكنولوژی را به كلی نفی و طرد نماییم. با این تعبیر نه می‌توان كاملاً همه وجوه تكنولوژی جدید را پذیرفت و جنبه‌های منفی آن را نادیده گرفت و نه می‌توان مطلق گرایانه و جزم‌اندیشانه تنها به وجوه منفی تكنولوژی اكتفا كرد. راه وسط البته این است كه با منطق و عقلانیت به سراغ تكنولوژی برویم همچنانكه با این ابزار باید به سراغ هر مفهوم و مصداق دیگری رفت.
با نگاهی به آرای افراطی و تفریطی كه در این زمینه ابراز می‌شوند ضرورت توسل و تكیه بر این دیدگاه میانه بیش از پیش‌ حس می‌شود. ما ایران زمینیان هم كه با تاخیر با تكنولوژی‌های جدید مواجه شده‌ایم و كم و كاست‌های زیادی در این زمینه داریم بی‌نیاز از این دیدگاه میانه نیستیم. با اتخاذ این دیدگاه از سویی می‌توانیم
عقب ماندگی‌های خود را در زمینه تكنولوژی كم كنیم و از سوی دیگر شیفته وار به سوی هر تكنولوژی نورسیده نغلتیم. این نكته كلی اما نیاز به بسی مقدمه، پیش فرض، استدلال، طرح و نظریه دارد تا به دیدگاهی منسجم مبدل شود. نمی‌توان بدون نظریه و تفكر به سراغ دنیای پیچیده و تودرتوی تكنولوژی‌های جدید رفت و باید به سلاح عقلانیت مجهز بود.

منبع : روزنامه تهران امروز