دیدگاهی که چشم‌اندازی ندارد

بیست و هشتم اردیبهشت ماه سال جاری، محمد سلیمانی وزیر محترم ارتباطات و فناوری اطلا‌عات در مصاحبه‌ای کوتاه که زمینه‌ساز بحث و اظهار نظر طولا‌نی در رسانه‌ها شد، دیدگاهی تازه را پیش روی کارشناسان و تحلیلگران نهاد.
در این مصاحبه از سوی خبرگزاری فارس آمده بود: «پهنای باند ۱۲۸ کیلوبایت اکنون برای بسیاری سازمان‌ها بدون مشتری است و این میزان را شرکت‌ها حتی نمی‌توانند به مشتریان خود عرضه کنند... پهنای باند ۵۶ کیلوبایت برای مصارف و کاربران اینترنتی خانگی و دانشگاه‌ها حتی برای دانلود کتاب‌های ۵۰۰ صفحه‌ای مناسب است.»
اظهار نظر و غالبا استدلا‌ل در مخالفت با این سخنان چنان بود که به نظر می‌رسد در چند سال گذشته سابقه نداشت، نکته جالب‌تر اینکه این موج رسانه‌ای عموما حاوی دیدگاه فنی و کارشناسی بود و کمتر به سیاست و یا مسائل حاشیه‌ای رسید. عناوین رسانه‌ها و نشریات کثیرالا‌نتشار و متنوع – به عنوان مثال مهم: روزنامه همشهری که مداوما به این موضوع پرداخت – به خوبی موِید این نکته است.
دامنه این موضوع البته به رادیو و تلویزیون کشورمان هم رسید و به ویژه ارائه آمار و ارقام مقایسه‌ای با دیگر کشورها و از جمله برخی همسایگان تا مدت‌ها نقل برنامه‌های گوناگون رسانه ملی بود.
درست یک ماه بعد، در بیست و هشتم خرداد ماه و در نشستی که از سوی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام به منظور بررسی زیرساخت‌های فناوری اطلا‌عات و ارتباطات کشورمان برگزار شد، عبدالمجید ریاضی، معاون وزیر ICT که همزمان دبیری شورای عالی IT را نیز بر عهده دارد سخنانی ایراد کرد که در امتداد و دفاع از سخنان وزیر بود.
ریاضی در این بیانات که در همان نشست نیز مورد نقد جدی واقع شد گفته بود: «آمار نشان می‌دهد بیشترین مصرف اینترنت توسط کاربران خانگی، در محیط‌های چت سپری می‌شود و از ۲۷ هزار کاربر اینترنت حداقل ۲۶ هزار نفر از آنها به سرعت ۵۶ کیلو بایت نیاز ندارند.»
ریاضی البته در مقام رد این ادعا که «پهنای باند موجود کشور کافی نیست» پیوسته بر آمادگی دستگاه متبوعش برای پاسخ به هر درخواستی در زمینه پهنای باند در اسرع وقت تاکید می‌ورزید، بدیهی بود که این تکرار چندان در عرصه صنعت اینترنت کشورمان مقبول نبود، و فقط چند دقیقه سخنان مدیرعامل شرکت افرانت (برای ارائه سیر تلا‌ش ناکام برای دریافت پهنای باند از مخابرات) کافی بود تا در این جلسه نشان دهد که واقعیت چقدر از این ادعا بدور است.
فریدون قاسم‌زاده در این نشست، با ارائه آمار و ارقام مستندی سخنان خود را به این نتیجه رساند که گسترش صنعت اینترنت از دیدگاه اقتصادی به هیچ روی قابل مقایسه با مثلا‌ توسعه در زمینه واگذاری تلفن همراه نیست و شاید به همین دلیل است که هیچ انگیزه‌ای جدی در فعالیت بیشتر دولت در این عرصه دیده نمی‌شود.
طبعا آنچه وی از ارائه آمار مقایسه‌ای نتیجه گرفت، می‌تواند بخشی از حقیقت باشد، اما روی دیگر سکه که مهم‌تر می‌نماید اساسا نوع نگاه بخشی از مدیریت عرصه ICT کشورمان به «پدیده اینترنت» است.
یک نکته کلیدی در شناخت و تحلیل این نوع نگاه در سخنان معاون وزیر ICT در نشست مزبور بارها تکرار می‌شد: «کشور ما یک کشور خاص و غیرقابل مقایسه با دیگر کشورها است بنابر این سند جامع اطلا‌عاتی بر اساس این ویژگی‌های خاص تدوین و وضعیت محیط داخلی و خارجی اینترنت با شناختی شفاف استخراج می‌شود.» و «یا توسعه IT در بحث شهروند ایرانی– اسلا‌می‌باید بر اساس توسعه سجایای اخلا‌قی کشور باشد و در بحث R&D نیز به دلیل محدودیت‌ها ناگزیر هستیم بخشی از تکنولوژی‌ها را در داخل کشور بسازیم.»
برای یک کارشناس مسلط به ادبیات مدیران و نیز آشنا با فضا و تاریخ کشورمان به ویژه در مواجهه با فناوری‌های نوین، چندان دشوار نیست که مغز این سخنان را دریابد و فارغ از عبارات و اضافات ارزشی که تنها به منظور ایجاد مقبولیت به این جملا‌ت افزوده شده‌اند، مقصود نهایی گوینده را دریابد؛ واقعیتی که در نشست تخصصی مزبور رخ داد و چندان در پرده ابهام نماند.
رمضانعلی صادق‌زاده، نماینده سابق پارلمان و رییس کمیته مخابرات مجلس هفتم البته با مهارت توانست این دیدگاه را شفاف و عریان بیان کند و به ویژه در تبیین جایگاه فعلی کشورمان در مسیر توسعه، نقطه اصلی را نشان دهد.
به نظر صادق‌زاده، با نگاهی تاریخی و اجتماعی، در حقیقت یک اتفاق مکرر کشورمان باز در حال تکرار شدن است.
او زمانی را در گذشته نزدیک یادآوری می‌کرد که داشتن یک دستگاه «فاکس» حساسیت برانگیزبود و بهره‌برداری از آن مستلزم داشتن مجوز از چندین سازمان و مرکز و نهاد؛ و در غیر این صورت، داشتن آن جرمی مستوجب کیفر بود. مثال‌های ویدئو و موبایل و... نیز مصادیقی از همین دیدگاهند.
واقعیت این است که نوع نگاه جهان سومی‌و منفعلا‌نه‌ای که برخی در مواجهه با پدیده‌های تازه، غالبا آن را یک «تهدید» می‌بیند، در کشور ما سابقه‌ای دراز دارد، و این نکته ناخوشایند و آزاردهنده، بی‌تردید از عوامل مهم عقب‌ماندگی بوده است.
امروز در عرصه فناوری اطلا‌عات و ارتباطات کشورمان، خصوصا در صنعت اینترنت، این آفت در حال بازتولید و خودنمایی است. برخی مدیران تاثیرگذار به جای استفاده از این فرصت تاریخی برای توسعه کشور و بروز قابلیت‌های فراوان علمی فرهنگی و گسترش ارتباطات (که خود پایه و مایه اصلی پیشرفت در جهان امروز است) همچنان بر دیدگاه مورد نظر تکیه دارند، و با این وجود طبیعی است که نه تنها نتوانند نقش موتور محرک در بهره‌گیری از این فرصت را ایفا کنند، بلکه در عمل، تصمیمات و برنامه‌های ایشان می‌تواند نقش مانع را داشته باشد.
شاید این استدلا‌ل چندان تازه نباشد، و بارها صاحبنطران مختلف تلا‌ش کرده باشند دیدگاه نامطلوب فوق را نقد کنند، اما بهتر است یکبار هم موضوع را از زاویه‌ای متفاوت بنگریم. بدین ترتیب که اذعان کنیم اصرار بر این دیدگاه هیچ کمکی در رسیدن به اهداف برنامه چشم‌انداز بیست ساله کشورمان نمی‌کند، بلکه چنانچه دقیق‌تر بنگریم خواهیم دید در تقابل با اهداف ذاتی و الزامات اجرایی این برنامه است.
اگر مقرر شده که کشورمان در عرصه‌های علمی و فناوری‌های نوین در منطقه به جایگاه ممتاز برسد، آیا اصولا‌ ممکن است رسیدن به اهداف آن از مسیر مقابله با این فناوری یا حتی برخورد منفعلا‌نه با آنها بگذرد؟

منبع : اخبار فن‌آوری اطلاعات ایتنا