سالمندی؛ دورهِ خوشی و شادابی‌

هنگامی که درباره سالخوردگی سخن می‌گوییم یا می‌شنویم، معمولاً با واژه‌هایی مانند از بین رفتن، خراب شدن، کاهش، از دست دادن و... سروکار داریم. درحالی که دوره سالخوردگی، از ویژگی‌های مثبت نیز برخوردار است. در اینجا، نگرشی مثبت به این ویژگی‌ها داریم:‌
- هنر و خلاقیتی که در جوانی فراگرفته شده است، با افزایش سن، از بین نمی‌رود
- با انگیزه و فعالانه زندگی کردن، سبب می‌شود که سلول‌های مغزی رشد کنند و شبکه بیشتری را تشکیل دهند
- بدن از بعضی جنبه‌ها، در آرامش است‌
- توانایی سازگاری با شرایط افزایش می‌یابد و استرس کاهش پیدا می‌کند‌
- می‌توان مسئولیت‌های بیشتری را برای حفظ تندرستی خود پذیرفت‌
- انسان در این دوره، از دیدگاه بهتری به خود می‌نگرد
- بالا رفتن اعتمادبه‌نفس و اطمینان خاطر سبب می‌شود به آنچه که دیگران درباره ما می‌گویند، چندان اهمیت ندهیم‌
ـ هر فرد سالخورده‌ای بهتر از دیگران می‌داند که چه چیزی برایش رضایت‌بخش است‌
- ظرفیت عشق ورزیدن، به دلیل افزایش اشتیاق و از خودگذشتگی زیاد می‌شود
- سطوح اضطراب کاهش می‌یابد
- حق‌شناسی عمیق‌تر می شود
- احساس شوخ‌طبعی افزایش می‌یابد
● تغییرات اجتماعی‌
همراه با افزایش سن، تغییراتی در جامعه پیرامون ما نیز اتفاق می‌افتد، از جمله دوستان قدیمی و خویشان از دست می روند. از دست دادن همسر، خواهر یا برادر، خویشان و دوستان نزدیک سبب می شود که فرد، به انسانی گوشه‌گیر و منزوی تبدیل شود.
برای جلوگیری از انزوا و گوشه‌گیری، بهتر است که در فعالیت‌های اجتماعی شرکت کنیم. از خانه خارج شویم و از هر فرصتی برای ملاقات با افراد جدید استفاده کنیم؛ البته دوستان تازه هرگز نمی‌توانند جایگزین افرادی شوند که از پیش از به دنیا آمدن نخستین فرزندتان یا پیش از سفید شدن موهایتان می‌شناخته‌اید.‌
زندگی با دوستان و ایجاد یک شبکه حمایتی، می‌تواند برتنهایی غلبه کند و احساس انزوا را کم‌رنگ‌تر سازد. هر قدر با افراد بیشتری برخورد کنید، شانس بیشتری برای تشکیل پیوندهای تازه دارید و در سال‌های آتی نیز دوستان زیادی خواهید داشت.
در زندگی خانوادگی نیز سالخوردگان، همانند کودکان، به ارتباط نزدیک با اعضای خانواده نیاز دارند. اگر در فاصله طولانی نوه‌ها و فرزندان خود را دیدار می‌کنیم، بهتر است که امکان ملاقات با آنها را در فاصله‌های زمانی کوتاه‌تر فراهم کنیم، فرزندانمان را با این که اکنون خود پدر یا مادر هستند، در آغوش بگیریم، نوه‌هایمان را بغل کنیم و ارتباط نزدیک و صمیمانه‌ای با آنها برقرار کنیم.
● تغییرات جسمی در دوره سالخوردگی‌
در دوره سالخوردگی، تغییرات جسمی، ناشی از بیماری نیستند. کاهش دید، کم شدن شنوایی، کم شدن حساسیت نسبت به گرما، کم شدن حس لامسه و چشایی، تغییراتی طبیعی هستند.
● فعالیت متابولیکی بدن‌
همراه با افزایش سن، روند متابولیکی بدن، کند می‌شود و میل به غذا خوردن کاهش می‌یابد. اما فعالیت بدنی و چند دقیقه ورزش در روز مانع از بروز آن خواهد شد. کاهش روند متابولیکی بدن، متابولیسم داروها را در بدن کند یا گاهی متوقف می‌سازد. به همین دلیل امکان بروز کنش‌ها یا واکنش‌های دارویی، بیشتر از جوانان، وجود دارد.
به علاوه، هر فرد سالخورده، به وسیله پزشکان متخصص متعدد، درمان می‌شود و هر یک از آنان دارویی خاص تجویز می‌کند. توجه به تداخل دارویی را نباید فراموش کرد. هر یک از پزشکان با در نظر گرفتن داروهای مصرفی دیگر، باید مسئولیت برنامه درمانی بیمار را بپذیرند و به طور مرتب آن را بررسی کنند. احتمال بروز تداخل دارو با دارو، دارو با غذا و دارو با آزمایش‌های پزشکی وجود دارد.
● تغییرات فیزیولوژیکی طبیعی‌
- هر ۱۰سال، ظرفیت هوازی بدن ۱۰ درصد کاهش می‌یابد
- حداکثر برون ده قلبی کم می‌شود
- عملکرد ریوی کاهش می‌یابد
- توده عضلانی کاهش می‌یابد
- از تعداد فیبرهای عضلانی کاسته می‌شود
- زمان تحریک‌پذیری و پاسخگویی کم می‌شود
- چربی بدن افزایش می‌یابد (در افرادی که فعالیت بدنی دارند، احتمال بروز خطر کمتر می‌شود)
● نگرش‌های مثبت دوره سالخوردگی‌
وجود دیدگاه‌های مثبت و تحرک و فعالیت، به موفقیت در دوره سالخوردگی می‌انجامد. سالخوردگی فقط پشت‌سر گذاشتن روزهای جوانی نیست، بلکه با ورود به این دوره می‌توان:
- در زندگی، خطر کرد
- به باورهای خود احترام گذاشت‌
- انعطاف‌پذیر و سازگار بود
- به فراگیری تازه ها پرداخت و سرگرمی‌های تازه‌ای پیدا کرد و نیمه پر لیوان را دید.از دست دادن عزیزان ناراحت‌کننده است اما نباید دوره اندوه و غم به مدت طولانی ادامه یابد.
● خطر داروها
اگر نوه‌ها به دیدن پدربزرگ یا مادربزرگ می‌آیند، لازم است که به نکته‌های ایمنی زیر حتماً توجه کنیم:
داروهایی که به طور عادی به وسیله بزرگسالان مصرف می‌شوند، حتی در مقادیر جزیی، می‌توانند برای کودکان مرگ‌آور باشند.
قرص فشارخون، داروی پایین آوردن قندخون و بسیاری از داروهای دیگر، برای کودکان خطرناکند.
در سال ۲۰۰۲ تقریبا۳۰کودک آمریکایی براثر مسمومیت دچار آسیب‌دیدگی شدند و بالاخره فوت کردند. کنجکاوی کودکان طبیعی است.
عادت‌های افراد سالمند نیز در کنار کنجکاوی آنان، خطرآفرین است. سالمندان به طور معمول، در روز چند نوع دارو مصرف می‌کنند. آنها داروهای خود را در کنار تخت، روی میز آشپزخانه و... می‌گذارند.
این محل‌ها، در دسترس کودکان هستند. به علاوه، ظرف‌های داروی بدون درپوش محافظ و قرار دادن دارو در جیب لباس یا در یک فنجان نیز خطرناک است.
‌▪ توصیه‌های زیر خطر مسمومیت با دارو را برای کودکان کاهش می‌دهد:
۱) همه داروها و ویتامین‌ها را در ظرفی با درپوش ایمنی نگهداری کنید.
۲) داروها، مواد شیمیایی و مواد پاک‌کننده را در یک کمد قفل‌دار نگهداری کنید و بسته بودن در آن را مرتب کنترل کنید.
۳) داروهای تاریخ گذشته را دور بریزید. قبل از دور انداختن شربت‌ها، آنها را خالی کنید و شیشه را بشویید. یک کمد مخصوص برای قرار دادن داروها تهیه کنید.
۴) هنگامی که با تلفن صحبت می‌کنید یا پاسخگوی زنگ در هستید، مطمئن باشید که داروها دردسترس کودکان قرار ندارند.
۵) کودکان علاقه دارند که از بزرگسالان تقلید کنند. داروهای خود را دور از چشم کودکان میل کنید.
۶) مواد شیمیایی و مواد پاک‌کننده را از مواد غذایی جدا کنید. نباید آنها را در کنار یکدیگر قرار دهید.
۷) محصولات شیمیایی را در ظرف مخصوص نگهداری کنید. هرگز مواد شیمیایی را در ظروف مواد غذایی (مانند بطری، ظرف بستنی و...) نگهداری نکنید.
۸) اگر کودکی دارو یا ماده شیمیایی را بلعیده، او را به یک مرکز درمانی برسانید.
● نگهداری نوه‌ها
پدربزرگ و مادربزرگ حامی مهمی برای فرزندان و حتی نوه‌هایشان به شمار می‌آیند. آنها مشاور امور مالی هستند. حمایت عاطفی فرزندان را نیز برعهده دارند، به‌ویژه وقتی که مسئولیت نگهداری و گاه پرورش نوه‌هایشان را نیز می‌پذیرند.
امروزه در بعضی از کشورها به دلیل افزایش تعداد طلاق، بارداری در دوران نوجوانی، ایدز، مرگ یا ناتوانی والدین، خشونت والدین یا احتمالاً زندانی شدن والدین، سرپرستی کودکان به پدر یا مادربزرگ یا هر دو سپرده می‌شود. درحالی که میانگین سنی این افراد بین ۳۰ تا ۷۰ سالگی است، خود آنها نگرانی‌های مالی و روحی دارند و توقف مسئولیت‌های اجتماعی سبب بروز عصبانیت و گاه آزردگی خاطر آنها می‌شود.
در کنار همه این موارد، آنها باید شوک فرهنگی ناشی از نگهداری نوجوانان، از نسلی متفاوت را نیز تحمل کنند. علاوه براین، تأمین مایحتاج نوه‌ها، بار مالی سنگینی را برای پدر و مادربزرگ‌ها ایجاد می‌کند.
کودکان نیز از عوامل خطرناک، آزار، اعتیاد پدر و مادر به موادمخدر یا الکل و یا اندوه ناشی از فقدان پدر و مادر خود درامان نیستند.اما نگهداری نوه‌ها با وجود مشکلات ذکر شده، می‌تواند بسیار مثبت و خرسندکننده باشد.
پدربزرگ و مادربزرگ می‌توانند تجربه‌های خود را دراختیار نوه‌هایشان بگذارند، دورنمای ذهنی آنها را شکل دهند و سرمشق سالمی برای نوه‌هایشان باشند.
توصیه می‌شود که افراد خانواده از خدمات مشاوره خانواده بهره‌مندشوند، به ویژه معلمان و کارشناسان کودک و نوجوان نقش مهمی در راهنمایی پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها برای نگهداری از نوه‌هایشان ایفا می‌کنند.‌

منبع : وزارت آموزش و پرورش ایران