سرطان پستان از کجا میآید؟

ژن‌ها كه عوامل انتقال وراثت می‌باشند و روی كروموزوم‌های انسانی قرار دارند به دو صورت برای انتقال بیماری‌ها عمل می‌كنند .سرطان پستان شایع ترین سرطان زنان ایران است و طی سال‌های گذشته نیز رو به فزونی گذاشته است كه در مقاله‌ای دیگر علل آن را بررسی خواهیم كرد. سرطان پستان همانند سایر سرطان‌ها به علل مختلف ایجاد می‌شود كه اگر چه این علل تا حدودی شناخته شده هستند، اما نمی‌توان هیچ كدام را به عنوان عامل اصلی ایجاد سرطان پستان معرفی كرد. عوامل فردی همچون چاقی و عدم تقارن قد و وزن، نداشتن فعالیت فیزیكی (ورزش) مناسب، مسایل خلقی و روانی، رژیم‌های غذایی پرچرب و نشاسته، مصرف الكل و دخانیات از عوامل موثر در ایجاد سرطان پستان هستند. عوامل ژنتیك به عنوان اینكه بیماری با ژن منتقل شود، نقش بسیار كمی‌در انتقال سرطان پستان دارد.
● آیا سرطان پستان ارثی است؟
ژن‌ها كه عوامل انتقال وراثت می‌باشند و روی كروموزوم‌های انسانی قرار دارند به دو صورت برای انتقال بیماری‌ها عمل می‌كنند: یكی به صورت ژن غالب و دیگری ژن مغلوب. اگر ژن غالب انتقال یك بیماری در یكی از والدین موجود باشد، حتماً به فرزند منتقل می‌شود ولی برای ژن مغلوب، در صورتی این انتقال صورت می‌گیرد كه با ژن مغلوب والد دیگر همخوانی پیدا كرده و منتقل شوند كه این بیماری تقریباً در یك چهارم فرزندان پیدا می‌شوند. سرطان پستان جزو بیماری‌های ژنتیك (ارثی) كه به صورت فوق منتقل شود، نیست.
تاكنون دو نوع ژن برای انتقال سرطان پستان شناخته شده است كه با عنوان ۱ BRCA - و ۲BRCA- معروف هستند. این ژن‌ها تنها ۵ درصد مبتلایان به سرطان پستان را تشكیل می‌دهند.
كسانی كه با انتقال ژن به سرطان پستان مبتلا شده اند مشخصات ویژه ای دارند:
▪ در سن بسیار پایین تر (حداقل دهه دوم عمر) مبتلا می‌شوند.
▪ در خانواده آنها چند نفر مرد و زن دیگر مبتلا هستند.
▪ نوع سرطان بسیار مهاجم و سریع الاثر است.
بنابراین با توجه به مدارك علمی ‌موجود، تنها ۵ درصد بیماران با ارث منتقل می‌شوند.
در مطالعاتی كه در جمهوری اسلامی‌ایران انجام شده است، حتی در خانواده‌هایی كه تعداد بیماران زیاد بود، نشانه‌های مورد‌اشاره كشف نشده‌اند و بنابراین احتمال می‌رود كه ابتلای زنان ایران از طریق ارثی كمتر از ۵ درصد باشد.
● رابطه فامیلی و سرطان پستان
همان طور كه ملاحظه می‌شود سرطان پستان در یك فامیل (خانواده) بیشتر دیده می‌شود. به عنوان مثال اگر مادر و یا دختری گرفتار شده باشد، احتمال گرفتاری فرزند یا مادر او ۵ برابر بیشتر از زنان عادی جامعه است. فراوانی سرطان پستان در یك خانواده با مسأله ارثی بودن آن فرق دارد و آن را باید بیماری فامیلی یا خانوادگی شناخت تا ارثی.
زنانی كه در خانواده خود اعم از فامیل درجه یك (مادر بزرگ، مادر، خواهر، پدر، برادر) و یا درجه ۲ (عمه، خاله، دختر عمه، دختر دایی، دختر خاله، ...) سرطان پستان دارند، نیازمند مراقبت‌های بیشتری در این زمینه هستند.
شاید علت فراوان بودن سرطان پستان در یك خانواده، رفتارهای فردی و اجتماعی مشابه آنها باشد كه از رفتارهای سلولی تا عضوی و اجتماعی را شامل می‌شود.
● رابطه ژن‌ها با سرطان پستان
گفتیم كه سرطان پستان ارثی نیست و تنها ۵ درصد آنها احتمالاً از طریق ارث (ژن) منتقل می‌شوند اما ژن‌ها در شدت و حدت بیماری كاملاً تأثیرگذار هستند. بدین معنی كه در بدن انسان ژن‌هایی وجود دارند كه آنها را <تومورزا> می‌نامیم. این ژن‌ها وقتی در بدن انسان فعال شوند سبب پیدایش تومورها می‌شوند، چون به روش‌های مختلف تكثیر سلولی را سبب می‌شوند. این انكوژن‌ها در حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد از سرطان‌های پستان فعال می‌شوند. به‌این معنی كه در این بیماران شدت و میزان رشد بیماری چشم‌گیرتر است و مراقبت‌های ویژه ای را می‌طلبند. معروف‌ترین این ژن‌ها ۲C-arh-B یا ۲ HER - است. این ژن هر وقت در بیماری كه مبتلا به سرطان پستان است تشدید یافت، نیازمند درمان خاص و مراقبت بیشتر است، امروز تقریباً بررسی وضعیت این ژن در بیماران مبتلا الزامی‌شده است.
عجیب ترین ژنی كه در این رابطه معروف است، ژن ۵۳P است.این ژن در حقیقت مخالف گروه ژن‌های بالا عمل می‌كرده و از بروز تومور در بدن جلوگیری می‌كند، یعنی ضد تومور و ضد سرطان است و هر وقت فعال شود مانع از پیدایش سرطان می‌شود. روش عمل این ژن هم بسیار زیباست. هر وقت توده های سلولی بدن از حیطه فرماندهی آن خارج شوند و تصمیم به ایجاد تومور بگیرند، این ژن فعال شده و فرمان خودكشی سلول‌ها را صادر می‌كند، سلول‌ها با تبعیت از این ژن اقدام به خودكشی كرده و می‌میرند. مثال واضح عملكرد این ژن در بانوان محترم، دوره‌های قاعدگی (پریود) زنان است كه هر ماه پیش می‌آید، سلول‌های مخاط رحم به‌تدریج درطول یك ماه افزایش می‌یابند و زیاد می‌شوند، اما در پایان با فعال شدن این ژن، فرمان خودكشی آن سلول‌ها صادر می‌شود و آنها مرده و فرو می‌ریزند و قاعدگی اتفاق افتاد، رحم خالی می‌شود.
پدیده خودكشی سلول‌ها را به اسم آپوتپوزیز می‌شناسیم. ژن ۵۳P گاهی اوقات منحرف شده و وظیفه اصلی خود را كه جلوگیری از ایجاد تومور است فراموش می‌كند و بالعكس سبب بروز تومور می‌شود، به همین جهت همانند ژن قبلی (۲)HER-‌ در زمره ژن‌های تومورزا واقع می‌شود. این ژن دو چهره امروز از بهترین فاكتورهای بررسی علل سرطان است و تحقیقات متعددی را در دانشگاه‌های معتبر جهان به خود اختصاص داده است.

دكتر محمداسماعیل اكبری
استاد دانشگاه و فوق تخصص جراحی سرطان

منبع : روزنامه سلامت