روابط ایران و مصر؛ رخدادی غیرمنتظره در روندی چندساله

روابط دو کشور ایران و مصر بعد از بهبود نسبی‌ای که پیدا کرده بود در حال حاضر در شرایطی قرار گرفته که باعث شده مسوولا‌ن دو کشور در مورد نحوه تجدید روابط تصمیم بگیرند. به‌واقع تلا‌ش‌های دیپلماتیک چندساله بین دولت‌های ایران و مصر با رخدادی غیرمنتظره- ساخت فیلم اعدام فرعون توسط یک نهاد غیردولتی- دچار وضعیتی شد که مصر سطح حضور خود در نشست وزیران خارجه غیرمتعهدها در تهران را از وزیر خارجه به معاون وزیر تنزل داد، بازی دوستانه تیم‌های فوتبال ایران و مصر لغو شد و خبرهایی مبنی بر ضبط نوارها، دوربین‌ها و تعدادی از تجهیزات شبکه خبری العالم در مصر منتشر شده است. در منطقه هم با توجه به تحولا‌ت منطقه، نگرش کشورها و ملت‌های منطقه این روابط به سوی زاویه‌های جدید هدایت شده است.
با توجه به آنچه جدیدا در روابط تهران- قاهره رخ داد، رسانه‌های گروهی مصر و کشورهای عربی هم با اتخاذ مواضع منفی بر آتش این افتراق سیاسی دمیدند. به نظر می‌آید که فضای عمومی‌تا مدت غیرقابل پیش‌بینی‌ای در یک حالت تنش به سر خواهد برد. البته این اقدام (انتشار فیلم اعدام فرعون) از سوی دستگاه‌ها یا موسسات غیردولتی صورت گرفته اما انعکاس چنین بحث‌هایی در رسانه‌های دولتی یک کشور نشان از سیاست‌های کلی یک نظام دارد.
در این راستا ممکن است رسانه‌های خارجی نیز مشابه چنین فیلم‌هایی را ارائه کنند اما چنین عکس‌العمل‌هایی را در پی نداشته باشد. به هر روی این نوع برخورد ممکن است تردیدی در مسوولیت‌پذیری ایجاد کند و طبعا خدمت روشنی به مبارزه با سلطه‌گری آمریکا هم نمی‌کند. در ارتباط با گروه‌های دولتی در قاهره ممکن است چنین برداشت‌هایی وجود داشته باشد که گرایشی در جناح‌های داخلی مصر به سوی اسرائیل و آمریکا وجود داشته باشد اما اینها در نهایت از سوی دولت کنترل می‌شود.
در خارج از چارچوب دولت هم تقریبا گروه و جریانی نمی‌توان یافت که با تجدید روابط با ایران مخالف باشد و چنین مطلبی امکان ندارد. اما عکس‌العملی که در مصر و رسانه‌ها به‌وجود می‌آید به شدت از حد و مرز متعارف فرا می‌رود و جزو خطوط قرمز می‌شود و در سطح رهبران انعکاس پیدا می‌کند و کل این فضا را به‌هم می‌ریزد. مقامات دولتی و مسوولا‌ن دیپلماتیک ایران اعلا‌م کردند که محتوای آنچه در فیلم اعدام فرعون بیان شده، مواضع رسمی ‌تهران نیست و این می‌تواند نشان‌دهنده ناهمراهی دولت جمهوری اسلا‌می‌با حرکت‌هایی از این دست باشد که خارج از ساختار دولتی و توسط گروه‌های مردمی ‌شکل می‌گیرد. ‌
این نوع اظهارات از سوی سخنگویان رسمی ‌دولت و وزارت خارجه می‌تواند التهابی که در رسانه‌های مصر به‌وجود آمده را تا حدودی کاهش دهد اما همچنان نیاز به کار بیشتر از سوی هر دو طرف، هم مصری‌ها و هم ایرانی‌ها، دارد که روابط را به سوی قدرت مواضع در منطقه سوق دهند و سایه‌ای بر فعالیت‌ها و نقش مصر و آفریقا در خاورمیانه نیندازند. از سوی مصری‌ها عکس‌العمل‌های گسترده‌ای نشان داده شده است. ‌
در ایران صداوسیما و موسسات و رسانه‌هایی که مطلب را مطرح کردند اصولا‌ با توجه به انتظارشان مناسب‌تر است که نحوه انعکاس چنین تولیداتی را تشریح کنند. این همه در حالی است که مصر در جهان عرب به یکی از طرفین رایزنی در موضوع پرونده هسته‌ای تبدیل شده و موضع مشخص خود را عاری بودن خاورمیانه از سلا‌ح‌های کشتار جمعی اعلا‌م کرده و بر حق ایران در دستیابی به فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای تاکید می‌کند.
مصر یکی از قطب‌های سیاسی در جهان عرب است که نسبت به وقوع هر نوع اقدام نظامی‌علیه ایران هشدار می‌دهد و مسوولا‌ن عالی‌رتبه آن همواره به مقامات غربی هشدار داده‌اند که منطقه خاورمیانه ظرفیت یک تنش نظامی‌جدید را ندارد، از این رو چنین رخدادهایی در منظومه سیاسی-امنیتی خاورمیانه و در جهت تقریب دو کشور اثرگذار در منطقه و جهان اسلا‌م تا چه حد باید بزرگنمایی شود و در روند بهبود مناسبات خلل وارد کند؟

صباح زنگنه

منبع : روزنامه اعتماد ملی