طبقه بندی آرمن لئونوویچ تاختاجان(Armen Leonovich Takhtadjan)

آرمن لئونوویچ تاختاجان یكی از گیاهشناسان برجسته ارمنستان و یكی از دانشمندان بنام در علوم سیستماتیك، تكامل گیاهی و همچنین جغرافیای زیستی در قرن بیستم است. از دیگر علائق علمی او مورفولوژی گیاهان گلدار، پالئوبوتانی و فلور قفقاز می باشد. او درانستیتوی گیاهشناسی كومارف در لنینگراد به فعالیت و تحقیق اشتغال داشت و در همان جا بود كه نخستین طبقه بندیش را به سال ۱۹۴۰ در باب گیاهان گلدار توسعه داد. طبقه بندی او از دیدگاهی فیلوژنتیكی برخوردار بود. سیستم طبقه بندی او تا اواخر دهه پنجاه برای گیاهشناسان غربی ناشناخته بود اما همكاری با گیاهشناس بزرگ آمریكایی آرتور كروانكوئیست باعث گردید كه علاوه بر مطرح شدن طبقه بندی او در غرب، رده بندی كروانكوئیست نیز به واسطه همكاری با تاختاجان و انستیتوی كومارف تحت تاثیر قرار گیرد.
در سیستم طبقه بندی تاختاجان، گیاهان گلدار به عنوان یك شاخه(phylum or division) در نظر گرفته می شوند: شاخه ماگنولیوفیتا(Magnoliophyta) . این شاخه مشتمل بر دو رده(class) است : رده تك لپه ایها(Liliopsida) و رده دولپه ایها(Magnoliopsida) . رده تك لپه ایها شامل این زیررده ها(subclass) است:
Liliidae, Commelinidae, Arecidae, Alismatidae, Triurididae, Aridae و رده دولپه ایها شامل این زیررده هاست:Magnoliidae, Nymphaeidae, Nelumbonidae, Ranunculidae, Caryophyllidae, Hamamelididae, Dilleniidae, Rosidae, Cornidae, Asteridae, Lamiidae. زیررده ها به فوق راسته ها(superorder) ، راسته ها(order) و خانواده ها(family) تقسیم می شوند. سیستم طبقه بندی تاختاجان مشابه سیستم كروانكوئیست است اما از پیچیدگی بیشتری در سطوح بالای رده بندی برخوردار است. تاختاجان سیستمی از مناطق رویشی جهان نیز ارائه داده است كه در مجالی دیگر به آن خواهم پرداخت. تاختاجان مولف كتابهای ارزشمند زیر است:
Floristic Regions of the world(۱۹۸۶)
Evolutionary trends in flowering plants(۱۹۹۱)
Diversity and classification of flowering plants(۱۹۹۷)
● طبقه بندی آرتور كروانكوئیست(Arthur Cronquist ۱۹۱۹-۱۹۹۲)
آرتور كروانكوئیست یكی از تاكسونومیست های آمریكایی است كه طبقه بندی او در زمره طبقه بندیهای فیلوژنتیكی به شمار می رود. طبقه بندی فیلوژنتیكی نوعی از گروهبندی است كه به دنبال آشكارسازی روابط تكاملی گروههای گیاهی است. در این نوع طبقه بندیها، برخی گروهها متقدم فرض می شوند (گروههای قدیمی تر) و نیا یا جد گروههای متاخر كه متكامل ترند در نظر گرفته می شوند. هر چند كه آغاز چنین طبقه بندیهایی به قرن نوزدهم و رده بندیهایی نظیر رده بندی چارلز بسی مربوط می شود، اما از آن زمان تا كنون تغییرات بسیاری در رده بندیهای تكاملی(فیلوژنتیكی) صورت گرفته، به گونه ای كه استفاده از منابع اطلاعاتی جدید تر كه شامل استفاده از شواهد آناتومیكی، شواهد بیوشیمیایی، میكروسكوپ الكترونی، فیتوشیمیایی و در دهه های اخیر كاربرد شواهد مولكولی و ژنی می باشد طبقه بندیهای پیشین را ترمیم كرده والبته این روند كماكان ادامه دارد. در ایران نیز این پارادایم جدید با اقبال دانشجویان گیاهشناسی و محققین روبرو گشته وما شاهد گرایش دانشجویان تحصیلات تكمیلی به انجام تحقیقات مولكولی در كنار تحقیقات مورفولوژیك می باشیم.
كروانكوئیست، گیاهان گلدار را در شاخه ماگنولیوفیتا(Magnoliophyta) قرار داده و این شاخه را به دو رده تك لپه ایها(Liliopsida) و دولپه ایها(Magnoliopsida) تقسیم نموده است. رده تك لپه ایها شامل پنج زیررده به نامهایAlismatidae, Arecidae, Commelinidae, Zingiberidae, Liliidae است كه هر یك مشتمل بر تعدادی راسته و خانواده است. رده دولپه ایها نیز شامل شش زیر رده به نامهایMagnoliidae, Hamamelidae, Caryophyllidae, Dilleniidae, Rosidae, Asteridae است.
▪ كروانكوئیست مولف كتابهای ارزشمند زیر است:
An integrated system of classification of flowering plants(۱۹۸۱)
The evolution and classification of flowering plants(۱۹۸۸

منبع : گیاه شناسی