سیب

گیاه سیب (Malus domestica) از اعضای زیرخانواده پوموییده و تیره گل سرخ است. گلابی، به و ازگیل نیز همانند سیب در همین تیره قرار می گیرند. جنس مالوس دست کم دارای ۱۵ گونه اصلی است اما تردیدهایی درباره تعداد گونه های این جنس وجود دارد و در برخی از رده بندی ها شمار گونه های آن به ۳۳ گونه بالغ می شود. لینه برای نخستین بار سیب را Pyrus malus نامید، اما در دهه ۱۸۰۰ نام علمی آن به M.communis و M. pumila تغییر یافت. سرانجام در ۱۹۸۴ نام علمی M.domestica برای سیب باغی برگزیده شد. گونه موردنظر به طور وحشی در طبیعت وجود ندارد و در واقع از طریق دو رگ گیری به دست آمده است. براساس بررسی های بیوشیمیایی گلکوزیدهای موجود در سیب باغی تنها در چهارگونه M.floribunda، M.sargenti، M.sieboldii و M.zumi یافت می شوند و از این رو به نظر می رسد که گونه های مذکور، والدین وحشی سیب باغی هستند. هم اکنون ارقام بسیار زیادی از انواع سیب وجود دارد که سویه های بسیاری از آنها حاصل می شود. از بین انواع سیب می توان به واریته های سیب سرخ، سیب طلایی، سیب مکینتاش، سیب امپراتور و... اشاره کرد.
غرب ترکیه و جنوب غربی روسیه واقع در آسیای صغیر جایی است که تنوع گونه های جنس مالوس در آنها بیش از هر جای دیگری است. به احتمال بسیار سیب و سایر اعضای زیر خانواده پوموییده نخستین بار در همین نواحی کاشته شدند و سپس از آن جا به سرتاسر اروپا انتشار یافتند. کیفیت محصول سیب طی هزاران سال و از طریق اصلاح نژاد به طور چشمگیری بهبود یافته است. اسکندر کبیر در سال ۳۰۰ پیش از میلاد برای اولین بار گیاه سیب را در آسیای صغیر دید و آن را با خود به یونان برد. کریستوف کلمب نیز در ۱۴۹۰ این گیاه را به آمریکای شمالی و مبلغان مذهبی در دهه ۱۸۰۰ آن را به ایالات متحده رساندند. سرانجام در اواسط دهه ۱۹۰۰ با آغاز پروژه آبیاری محصولات زراعی در ایالت واشنگتن، تحول بزرگی در صنعت پرورش سیب به وجود آمد.
● توصیف گیاهشناسی
سیب گیاهی به شکل درختچه یا درخت کوتاه با شاخه های بدون تیغ و برگ های ساده، تخم مرغی با لبه دالبر و راس تیز و کوتاه است که در سطح زیرین برهنه و بدون کرک و در سطح رویی کرک دار است. گوشوارک ها در مدت کوتاهی می افتند. گل آذین دیهیمی و کم گل است. کاسه گل کرک دار و گلبرگ ها بیضی شکل با ناخنک دراز و به رنگ صورتی اند. تعداد گلبرگ ها پنج تا است و پرچم نیز بین ۵۰ ـ ۲۰ عددند. تخمدان پنج خانه است. میوه، گرد و کروی دارای درون بر سخت و غشایی است و در هر یک از خانه هایش دو عدد دانه به وجود می آید. این گیاه با واریته های بسیار متعدد در اکثر نقاط ایران کاشته می شود، اما انواع وحشی آن در استان های گیلان، مازندران، آذربایجان، کردستان، کرمانشاه، لرستان و فارس به طور خودرو می رویند.
● موارد مصرف
میوه سیب از زمره پرطرفدارترین و خوشمزه ترین میوه های جهان است. میوه های سیب را یا همان طور تازه یا به شکل آب سیب، کمپوت، مربا، ژله، پای، کرم میوه، مارمالاد، سرکه، شراب سیب و... استفاده می کنند. میوه سیب سرشار از اسید های آلی، اسید مالیک، اسید گالیک و مقادیر زیادی نمک های پتاس و سدیم است. گلیکوزیدهای سیانوژنیک موجود در دانه سیب از طریق هیدرولیز به اسید هیدروسیانیک تبدیل می شود. این اسید مانع فعالیت سینوکرام اکسیداز، مرحله نهایی فسفوریلاسیون اکسیداتیو می شود و از این رو باعث بروز خفگی در سطح سلول می شود. مقادیر زیاد این ماده باعث اسپاسم، مشکلات تنفسی و نهایتاً مرگ می شود. آمیگدالین فراوان ترین ماده شیمیایی اعضای خانواده گل سرخ است و در دانه سیب و گلابی و همچنین در برگ، پوست و هسته میوه های هسته دار به وفور وجود دارد. از این رو اگر کسی یک فنجان پر از دانه سیب را بخورد، خواهد مرد. آمیگدالین همچنین باعث بروز نواقص جنینی و اختلال در زایمان یا تولد است.
گیاه سیب دارای خواص پزشکی بسیاری است. بیشتر اسیدها و نمک های ارزشمند میوه سیب، درست در زیر پوست آن تجمع یافته اند از این رو توصیه می شود که سیب با پوست خورده شود. خواص درمانی سیب عمدتاً به اسیدمالیک و تارتاریک موجود در آن مربوط می شود. اسیدهای موجود در سیب باعث زود هضم بودن آن شده اند. پوست تنه و پوست ریشه سیب به خاطر داشتن فلوریدزین و کوئرستین بسیار تلخ است. سرخ پوستان ایالت واشنگتن با خیساندن پوست تنه سیب محلولی تهیه می کنند که از آن برای درمان اسهال استفاده می شود. بررسی های کلینیکی نشان داده که آب سیب در نوزادان و کودکان باعث بروز اسهال می شود.
● پوست و ریشه سیب دارای خاصیت ضدباکتریایی است.
خاصیت ضدباکتریایی پوست و ریشه عمدتاً به خاطر وجود فلوریدزین در آنهاست. خوردن یک سیب رسیده پیش از خواب بهترین درمان برای یبوست است. البته خوردن سیب ترش در این خصوص نتایج بهتری را به همراه دارد. در برخی موارد نیز، سیب یکی از بهترین شیوه های درمان بی خوابی است. یک مثل قدیمی انگلیسی می گوید: «اگر پیش از خواب یک سیب بخورید، پزشکان مجبور می شوند که نانشان را گدایی کنند.» در گذشته های دور از سیب پوسیده ضمادی تهیه می کردند که آن را در درمان چشم درد مفید می دانستند. امروزه نیز در برخی از نواحی روستایی استفاده از چنین ضمادی هنوز هم رایج است.
● وضعیت تولید در جهان
سالانه ۵۶۹۷۱۰۰۰ هزار تن سیب در سرتاسر جهان تولید می شود که چین با تولید ۱۹۴۹۰ هزار تن بزرگترین تولیدکننده آن به شمار می آید و پس از آن به ترتیب، ایالات متحده، ترکیه، ایتالیا، آلمان، فرانسه، ایران، لهستان، آرژانتین و هند مقام های دوم تا دهم را به خود اختصاص می دهند. تولید سالانه سیب در ایران به ۱۹۴۴ هزار تن بالغ می شود.
● سیب در اسطوره ها و افسانه ها
ردپای سیب را به فراوانی می توان در اسطوره های یونانی رومی و سایر نقاط دنیا مشاهده کرد. سیب در بیشتر افسانه ها نماد جاودانگی یا تناسخ است. در افسانه ها سیب غذای محبوب خدایان و الهه هاست و به عنوان پاداش کارهای نیک به انسان هدیه می شود. سیب همچنین نماد پادشاه آرتور است که برای دستیابی به زندگی جاودانه، توسط خدایان به سرزمین سیب برده شد. درختان سیب در بیشتر استان ها محور جهان یا کانون زندگی هستند. در یک افسانه رومی، فرشته مگدالینا درحالی پدیدار می شود که روی درخت سیبی نشسته است که شاخه های آن به آسمان و ریشه هایش به ته اقیانوس ها می رسد. از آن جایی که میوه سیب پنج پارچه ای است در یک برش عرضی پنج قسمتی بودن آن معلوم می شود و این خود نماد برخی از مذاهب به شمار می آید. در جشن عروسی کولی ها سیبی از وسط به دو نیم می شود و عروس و داماد هرکدام، یک نیمه از آن را می خورند و بدین ترتیب شریک عشقی هم می شوند. به خاطر ارتباط بین خدایان و جادو، در برخی از مناسک سیب را التیام بخش، شفادهنده و باعث ارتباط ذهنی می دانند. طبق چنین باورهایی اگر نام کسی که دچار تب شده روی سیب حک شود، بهبود می یابد و چنانچه ورد «ساتور، آریپو، لتنت روتاس» روی سیبی نوشته شود و زن حامله، سه روز متوالی آن را بخورد جنین اش سقط می شود. طبق افسانه دیگری اگر کسی در جشن هالوون یک سیب بخورد می تواند آینده اش را در خواب ببیند.
● شرایط رشد و نگهداری
بهترین خاک برای پرورش سیب عبارت است از: خاک عمیق، به خوبی زهکشی شده، آهکی و با PH بین ۷-۶. گیاه سیب نسبت به بیشتر شرایط آب و هوایی مقاوم است اما اقلیم های نسبتاً سرد را ترجیح می دهد. با این وجود به یک دوره ۱۸۰ - ۱۲۰ روزه بدون سرما برای تولید میوه مرغوب نیاز دارد.
بهترین میوه تحت شرایط روزهای گرم، شب های خنک و نور زیاد به وجود می آید. از آن جایی که گل های سیب دیر شکوفا می شوند، این گیاه در مقایسه با سایر درختان میوه کمتر در معرض خطر سرمازدگی قرار می گیرد. میوه های سیب توسط دست چیده می شوند و برای جلوگیری از ضربه دیدن به دقت در جعبه های مخصوص میوه ریخته می شوند. میوه ها پس از دست چین شدن، دسته بندی و بسته بندی و سپس روانه بازار یا انبار می شوند. سیب از معدود میوه هایی است که انبارسازی های طولانی مدت را تحمل می کند و کیفیت خود را از دست نمی دهد.
● درصد از میزان توصیه شده در روز
▪ ویتامین A ۱‎/۸
▪ تیامین ۲‎/۱
▪ ریبوفلاوین ۱‎/۲
▪ نیاسین ۰‎/۶
▪ ویتامین C ۱۶
▪ کلسیم ۰‎/۹
▪ فسفر ۱‎/۲
▪ آهن ۳
▪ پتاسیم ۲‎/۳

منبع : کشاورز جوان

منبع : سایت آموزشی - اطلاع رسانی هرس