نوگرایان دینی و دوم خرداد

در این مقطع، یعنی تابستان ۱۳۷۵، روزنامه ی سلام تنها نشریه ای بود که اخبار و تحلیل های مربوط به آمدن میرحسین موسوی را پوشش می داد. علاوه بر گروه های ائتلاف خط امامی، کارگزاران سازندگی هم نظر مثبت خود را نسبت به آمدن میرحسین موسوی اعلام می کردند. عطاءالله مهاجرانی از این گروه، علاوه بر اظهار امیدواری نسبت به آمدن ایشان، او را یکی از بهترین نامزدهای دارای پایگاه مردمی و محبوبیت ملی معرفی کرد.(۱) ائتلاف گروه های خط امامی در تاریخ ۲۳.۷.۱۳۷۵ در ملاقاتی با رهبر معظم انقلاب ضمن بیان دیدگاه هایشان درباره ی انتخابات، از شرکت فعال خود در انتخابات، رقابت جدی و در نظر گرفتن کاندیدایی خاص برای خود صحبت کردند. رهبر معظم انقلاب ضمن تشویق آنها اعلان می دارد که تصمیم ندارند از فردی خاص حمایت یا نامزدی را به طور مشخص تأیید کنند. ایشان اظهار امیدواری می کنند که رقابت فشرده باشد و بیش از ۲۰ میلیون رأی به صندوق ها ریخته شود. .(۲)
گروه های چپ، بویژه مجمع روحانیون مبارز، سازمان مجاهدین و روزنامه ی سلام، اگرچه برآمدن میرحسین موسوی تأکید می کردند، ولی از آنجایی که در مورد آمدن ایشان شک و تردید داشتند و در مورد موفقیت افراد دیگری از این جناح در انتخابات اطمینان نداشتند، تأکیدات و اظهارنظرهایشان در مورد انتخابات ریاست جمهوری چندان جدی گرفته نمی شد. در حالی که جلسات فشرده ی مجمع روحانیون مبارز در تابستان ۱۳۷۵ و اعلان حضور فعال در صحنه ی سیاسی کشور به همراه تلاش های مختلف برای کشاندن میرحسین موسوی به حضور در انتخابات دلگرم کننده ی چپ گرایان و گروه های ائتلاف خط امامی بود، پیام مهندس موسوی در هفتم آبان ماه ۱۳۷۵ مبنی بر امتناع قطعی از نامزد شدن در انتخابات هفتمین دوره ی ریاست جمهوری، شک گیج کننده ای به جناح سیاسی چپ وارد کرد و میزان امیدواری آنها به موفقیت در انتخابات را به شدت کاهش داد. این امر جناح مقابل را، که به طور رسمی آقای ناطق نوری را به عنوان نامزد انتخابات خود معرفی کرده بود، به پیروزی امیدوارتر کرد. آنها به این نتیجه رسیده بودند که حتی بدون ائتلاف با کارگزاران سازندگی هم می توانند برنده و پیروز انتخابات باشند. این پیش بینی جدایی کامل کارگزاران را از جناح راست سنتی رقم زد و آنها را از ائتلاف و همکاری ناامید ساخت.
بعد از اعلام انصراف میرحسین موسوی، مجمع روحانیون مبارز و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی با صدور پیام هایی اعلام کردند که کماکان موضوع انتخابات نزد آنها مطرح و در آینده ی نزدیک نامزد دیگری را به مردم معرفی خواهند کرد..(۳) تلاش این گروه ها بعد از عدم استقبال آقایان کروبی و خوئینی ها از کاندیداتوری، در نهایت متوجه سید محمد خاتمی شد. احتمال کاندیدا شدن آقای خاتمی ابتدا در بیست و چهارم آبان ماه ۱۳۷۵ در روزنامه ی اخبار و پس از آن در اطلاعیه های مجمع روحانیون مبارز، ستاد انتخابات تشکل های همسو، سخنرانی ها و مصاحبه های روزنامه ی سلام منعکس شد. .(۴) اولین گروهی که با جدیت به دنبال نامزدی آقای خاتمی برای ریاست جمهوری بود، مجمع روحانیون مبارز بود و پس از آن گروه های خط امام، انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه ها و دفتر تحکیم وحدت از نامزدی ایشان حمایت کردند.
روزنامه‌ی سلام در هفتم بهمن ماه ۱۳۷۵ برای اولین بار از قطعی شدن نامزدی سید محمد خاتمی برای ریاست جمهوری خبر داد و وی را نامزد مجمع روحانیون مبارز، گروه های ائتلاف خط امام و شخصیت های فرهنگی- علمی کشور دانست..(۵) پس از این تاریخ با گذشت حدود یک ماه بهزاد نبوی، عضو سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، در نهم اسفند ۱۳۷۵ در میزگردی اعلام کرد که سازمان مربوطه از آقای خاتمی حمایت می کند.
«دو جریان کلی را باید در ترغیب آقای خاتمی در نظر بگیریم، یک جریانی که عمدتاً سیاسی بودند، مانند برخی از دوستانی که همان زمان در دولت آقای هاشمی حضور داشتند. اینها صرفاً انگیزه ی سیاسی داشتند. این گروه فکر می کردند تداوم جریان مخالف می تواند امکان سیاست ورزی در داخل کشور را از بین ببرد. گروه دوم کسانی بودند که فکر می کردند اگر آقای خاتمی نیاید دستاوردهای آن جریان از بین می رود. این دسته منافع سیاسی مثل نجات انقلاب، زدودن چهره ی خشونت از دین و... را پیگیری می کردند.» .(۶)
در این مقطع هیچ اظهارنظر و یا اعلان حمایتی به نفع آقای خاتمی از سوی نوگرایان دینی، روشنفکران و ملی- مذهبی ها، که خود را در پیروزی دوم خرداد شریک می دانستند، مشاهده نمی شود و بیشتر آنها به دنبال کاندیداهای دیگری غیر از آقای خاتمی بودند. عزت الله سحابی در گفتگو با خبرنگاران داخلی و خارجی در ۱۳ اسفند ۱۳۷۵، خود را کاندیدای مستقل انتخابات ریاست جمهوری اعلام کرد. در اواخر اسفند همان سال یعنی ۲۵ اسفند ۱۳۷۵ حبیب الله پیمان هم نامزدی خود را برای ریاست جمهوری اعلام نمود. پس از آن ابراهیم یزدی و علی اکبر معین فر هم برای نامزدی خود اعلام آمادگی کردند.
در خصوص حمایت کارگزاران سازندگی از سید محمد خاتمی، علیرغم برخی شک و تردیدها بعد از مطرح شدن نامزدی سید محمد خاتمی، برخی افراد این گرایش به حمایت از ایشان پرداختند. روزنامه ی اخبار در ۱۲ اسفند ۱۳۷۵ به نقل از عبدالله نوری رئیس مجمع حزب الله و عضو کارگزاران سازندگی مجلس پنجم نوشت که بعید می داند کاندیدای مجمع روحانیون مبارز با کارگزاران سازندگی متفاوت باشد..(۷) کارگزاران سازندگی از این تاریخ با گام های محکم تری به سوی حمایت از خاتمی و نزدیک شدن به جناح چپ کشور حرکت کردند و سرانجام در ۲۴ فروردین ۱۳۷۶ با اطلاعیه ای رسمی به جمع حامیان آقای خاتمی پیوستند.
«کارگزاران با فهم دقیق این ویژگی چپ جدید و در حالی که محافظه کاران آنان را از خود دور کرده بودند به استادی تمام کوشیدند خود را به جریان جدید چپ متصل سازند و حیات خود را تداوم بخشند. اتصال این سه جزء (چپ مدرن، طبقه ی جدید و بدنه ی متصل به هر دو) مهمترین عامل پیروزی دوم خرداد را برای ایشان به وجود آورد.».(۸)
پیوستن کارگزاران سازندگی به طیف حامیان سید محمد خاتمی علاوه بر علنی کردن انفکاک در راست سنتی و مدرن، جناح چپ سیاسی کشور را از حمایت و پشتیبانی مالی مقتدری مطمئن ساخت که نباید چندان دغدغه ی هزینه های تبلیغاتی داشته باشند. آنها می توانستند با امکانات خود ماشین رأی جمع کنی جناح دوم خرداد را به راحتی راه اندازی کنند. بدین جهت بود که محاکمه ی کرباسچی در سال بعد، به صورت غیرمستقیم محاکمه ی دوم خرداد تلقی شد که هزینه ی تبلیغات را از کجا آورده اند. .(۹)

به قلم : دکترجهاندارامیری
۱ . روزنامه ی همشهری، ۸.۶.۱۳۷۵
۲ . حمید کاویانی، رمز پیروزی یک رئیس جمهور، صص ۸۵- ۸۶
۳ . روزنامه ی سلام، هفتم و نهم آبان ماه ۱۳۷۵
۴ . خبرنامه ی ستاد انتخابات تشکل های همسو، شماره ی ۵، دی ماه ۱۳۷۵ و روزنامه ی سلام ۷.۱۱. و ۱۱.۱۱.۱۳۷۵
۵ . ابراهیم انصاری لاری، انتخاب هفتم، انتشارات همشهری، تهران، تابستان ۱۳۷۶، ص ۱۱۵
۶ . محمدرضا خاتمی، »خرداد ۷۶، بازخوانی پرونده ی اصلاحات«، ضمیمه ی روزنامه ی ایران، ۱۱ مرداد ۱۳۸۴، ص ۴
۷ . ابراهیم انصاری لاری، انتخاب هفتم، ص ۱۱۵
۸ . . محمد قوچانی، یقه سفیدها، انتشارات نقش و نگار، تهران، ۱۳۷۹، چاپ دوم، ص ۱۳۲
۹ . حمیدرضا جلایی پور، پس از دوم خرداد، ص ۱۲۹، همچنین، صادق زیبا کلام، وداع با دوم خرداد، انتشارات روزنه، تهران، ۱۳۸۲، ص ۶۰. یک اتهام کرباسچی آن بود که به برج سازانی که به ستاد خاتمی کمک کرده بودند امتیازاتی از سوی شهرداری داده شده بود.

منبع : روزنامه کیهان