طرح کنفدرالی ژوزف بایدن یا تقسیم عراق

در روز ۲۶ سپتامبر مجلس سنا آمریکا طرح غیر الزام‌آوری را به تصویب رساند که بر اساس آن عراق به سه قسمت منطبق با ترکیب‌های مذهبی و طائفه‌ای تقسیم می‌شود. در این طرح کردها، شیعیان و سنیان در سه قسمت شمال جنوب و غرب عراق از یکدیگر جدا شده و بغداد تنها به عنوان پایتخت سیاسی برای تقسیم عایدات نفتی به کار خود ادامه می‌داد. نمایندگان سنا حتی نام‌های کردستان، شیعستان و سنستان را برای اقلیم‌های جدید خودمختار برگزیدند.
برخی کارشناسان این طرح را یک طرح نرم برای تجزیه آرام آرام عراق که از سوی مرکز مطالعات و پژوهش‌های آمریکا تدارک دیده شده، توصیف کرده‌اند.
از یک‌صد نماینده حاضر در مجلس سنا ۷۵ نماینده به این طرح رای مثبت داده و ۲۳ نفر نیز با آن مخالفت کردند. در این میان ۲۶ نفر از نمایندگان جمهوری‌خواه سنا با وجود مخالفت صریح کاخ سفید نسبت به آن به این طرح رای مثبت دادند. آرای نمایندگان جمهوری‌خواه سنا به وضوح اختلاف‌های موجود در درون حزب جمهوری‌خواه را نشان ‌داد. اختلاف‌هایی که در یک ماه اخیر و در پی افزایش انتقادها به سیاست ریاست‌جمهوری آمریکا در عراق بسیار شدت گرفته است.
سناتور «ژوزف بایدن» نماینده سنا از ایالت دیلاویر آمریکا، رئیس گروه روابط خارجی سنا و یکی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوریاین کشور طراح اصلی این طرح بوده است. وی با تماس‌های مکرر خود با نمایندگان اعضای شورای امنیت تلاش کرد تا آنها را متقاعد کند، از طرحش حمایت کرده تا زمینه‌ها برای اجرای کنفدرالی در عراق ولو به شکل ضعیف آن فراهم شود.
هم‌گام با ژوزف بایدن، «هیلاری کلینتون» یکی دیگر از نمایندگان مجلس سنا و از نامزدهای مطرح برای ریاست‌جمهوری آمریکا نیز به طرح ژوزف بایدن رای داد. اما در این میان سناتور «باراک اوباما» دیگر نامزد دموکرات‌ها در سنا و از نامزدهای مطرح این حزب در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا که جنجال‌های بسیاری را بر سر نامزدیش به وجود آورده، به هیچ وجه حاضر نشد به این طرح رای دهد و حتی مخالفت شدید خود را با آن اعلام کرد.
تحلیلگران بعید می‌دانند که بایدن به پست ریاست‌جمهوری آمریکا برسد. اما معتقدند، از آنجا که وی در صورت پیروزی دموکرات‌ها در انتخابات آتی ریاست‌جمهوری آمریکا وزیر امور خارجه خواهد شد، بنابر این طرحش را مجدانه پیگیری خواهد کرد و تمام تلاش خود را به کار می‌گیرد تا طرحش به اجرا در آید.
طرح ژوزف بایدن درباره عراق تنها مورد حمایت نمایندگان دموکرات نیست. برخی از چهره‌های بارز جمهوری‌خواه نیز از طرح وی حمایت کرده‌اند. از جمله سناتور «سام براون» یکی از نامزدهای جمهوری‌خواهان برای ریاست جمهوری آمریکا و نماینده ایالت کانزاس در مجلس سنا، سناتور «جان وارنر» از ایالت ویرجینیا و «سناتور کای بایلی هاچنسون» نماینده ایالت کانزاس از طرفداران پر و پا قرص طرح کنفدرالی ژوزف بایدن برای تقسیم عراق هستند.
در این میان لابی‌های اسرائیلی‌ نیز به شدت از این طرح حمایت کرده‌اند و در محافل گوناگون اظهار داشته‌اند که بهترین راه حل برای مهار تروریسم و درگیری طائفه‌ای در عراق اجرای طرح ژوزف بایدن است.
بسیاری از کارشناسان این طرح را منطبق با طرح‌های لیبرالی ایالات متحده می‌دانند و معتقدند از آنجا که در آمریکا ممکن است امور از تندرو‌ترین جمهوری‌خواهان به تندروترین دموکرات‌ها برسد، از این رو اجرای چنین طرحی چندان هم دور از انتظار نیست. به اعتقاد آنها اجرای این طرح می‌تواند به جنگ بیش از حد طولانی شده آمریکا در عراق پایان بخشد و زمینه بازگشت نیروهای آمریکایی به خانه‌هایشان را فراهم کند. موضوعی که بر بحث داغ انتخابات آمریکا بیش از پیش افزوده است.
● مخالفت کاخ سفید
در این میان کاخ سفید و شخص جورج بوش رئیس‌جمهوری آمریکا به شدت در برابر این طرح ایستادگی کرده‌اند و انتقادهای بسیاری از طرح مورد نظر دموکرات‌ها ابراز داشته‌اند.
جیمز بیکر یکی از چهره‌های شاخص حزب جمهوری‌خواه، وزیر سابق امور خارجه آمریکا و یکی از رهبران اصلی گروه تحقیقاتی «بیکر - همیلتون» که درباره عراق برای کاخ سفید گزارش تهیه کرده بود نیز مخالفت شدید خود را با این طرح اعلام کرد و گفت: «نیازی نیست از هم اکنون به فکر عراق چند پاره بیفتیم.»
در این میان بسیاری از منتقدان کاخ سفید بویژه جمهوری‌خواهان، به مواضع جورج بوش رئیس‌جمهوری آمریکا به دیده تردید می‌نگرند. زیرا وی رهبری حمله به عراق را بر عهده داشته، نظام تازه‌ای برای آن طراحی کرده، مجلس انتقالی به رهبری «پل بریمر» برای انتقال قدرت در این کشور طرح‌ریزی کرده و انتخابات گسترده عراق را نظارت و اجرا کرده است. علاوه بر آن بند فدرالیسم در قانون اساسی عراق نیز با نظارت وی گنجانده شده است. به اعتقاد آنها پس از جنگ خلیج فارس در ابتدای دهه نود، طرح تقسیم عراق با ایجاد منطقه خودمختار کردستان و منع قانون پرواز بر فراز سه منطقه تقسیم شده عراق طراحی شده بود. از این رو کسانی که خود زمینه‌های تقسیم عراق را مهیا کرده‌اند، نمی‌توانند نسبت به عدم اجرای آن موضع‌گیری کنند.
در همین رابطه در تاریخ ۲۲ ژوئیه سال جاری میلادی مجله «الدیار» چاپ لبنان گفت و گویی از «ریچار بارکر» سفیر سابق آمریکا در لبنان از پاریس انجام داد. بارکر در آن گفت و گو ‌گفت: «جورج بوش رئیس‌جمهوری آمریکا در مدت زمان باقی مانده به پایان دوره ریاست جمهوریش قصد دارد بر روی اجرای چند پروژه اساسی در خاورمیانه متمرکز شود. مهمترین این پروژه‌ها‌ اجرای «نقشه‌های راه خاورمیانه» است که اجازه می‌دهد بیشتر مناطق خاورمیانه که از اقلیت‌های دینی، مذهبی و نژادی برخوردارند با اجرای طرح‌های دموکراتیک و فدارلیسم از خودمختاری نسبی برخوردار شوند اما در عین حال تحت نظارت دولت‌های کنونی‌شان باقی بمانند.»
وی درباره عراق می‌گوید: «عراق فدرالی در حقیقت شامل طرح کنفدرالی خواهد شد. کنفدرالی‌ای به نام «اتحاد هاشمی» که اردن هاشمی و حکومت خودگردان فلسطین نیز شامل آن می‌شوند.»
به اعتقاد بسیاری طرح بایدن اکنون گفته‌های سفیر سابق آمریکا در لبنان را تایید می‌کند.
در این میان پارلمان عراق نیز موضعی منطبق با مواضع کاخ سفید اتخاذ کرده است. چند روز قبل از رای‌گیری در مجلس سنا بر سر طرح ژوزف بایدن درباره عراق، نمایندگان پارلمان عراق با شرکت در اجتماعی ویژه با اتخاذ یک موضع یکسان طرح دموکرات‌ها را به شدت رد کرده و ضمن توصیف آن به عنوان طرح تقسیم عراق، آن را محکوم کردند.
اما بسیاری بر این اعتقادند که رئیس‌جمهوری آمریکا و جیمز بیکر قلبا با طرح ژوزف بایدن برای اجرای طرح کنفدارلی موافقند. جیمز بیکر در ادامه موضع‌گیری‌هایش مدعی شده است که تقسیم عراق به نفع مصالح ایران خواهد بود و از دایره کشورهای متحد آمریکا در همسایگی عراق خواهد کاست.
این بدان معنا است که ایالات متحده در صدد مهار ایران، حماس، سوریه و حزب‌الله است تا بتواند طرح‌های خود در خاورمیانه را به اجرا برساند. برپایی کنفرانس صلح خاورمیانه نیز ظاهرا تنها با هدف عادی سازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل بدون رسیدن به هیچ گونه صلحی انجام خواهد شد. این بدان معنا است که مقام‌های کاخ سفید نیز چندان نسبت به اجرای طرح ژوزف بایدن بی‌میل نیستند اما معتقدند باید در ابتدا زمینه‌‌های آن مهیا شود سپس به اجرا در آید.
آنچه مسلم است ایالات متحده آمریکا نمی‌خواهد به آسانی از جایگاه و امتیازهای خود در عراق کاسته و از آن به همسایگانش ببخشد. زیرا به خوبی می‌داند، انجام چنین کاری نه تنها نقشه‌هایش را در خاورمیانه بر هم زده و از تشکیل اقلیم‌های مختلف در کشورهای عربی جلوگیری می‌کند، بلکه باعث می‌شود، مدعیان تازه‌ای همچون عربستان و غیره در منطقه بیابد.
«لیام اندرسون» و «گاریث استنسفیلد» کارشناسن امور خاورمیانه معتقدند که عراقی‌ها حق دارند یکی از این دو راه را انتخاب کنند. یا بپذیرند عراق به سه اقلیم خودمختار بر اساس اصول کنفدرالی تقسیم شود که البته اکنون نیز عملا چنین حالتی اجرا شده است. یا این که به جای آن غرق در یک جنگ داخلی شوند که اختلاف‌ها همچنان پا برجا خواهد ماند که در نهایت باز هم به انتخاب اول می‌رسند. بنابر این بهتر است که همان انتخاب نخست را انتخاب کنند که بهتر از انجام فعالیت‌های فیزیکی و خانمان برانداز است.

منبع : دیپلماسی ایرانی