تجارت آزاد، اقتصاد جهان را شکوفا می‌کند

تحلیل رابطه میان تجارت و رشد اقتصادی از جمله مواردی است که اقتصاددانان و کارشناسان توسعه همواره به دنبال آن هستند و سعی در بررسی ریزترین دلایل و موارد موثر در آن دارند به خصوص این روزها که چین تبدیل به یکی از کشورهای قدرتمند اقتصادی شده و در تمام زمینه‌ها به عنوان یک پای قضیه مطرح است.
در طول سال‌های ۱۹۷۵تا ۲۰۰۳ میلادی بیش از نیمی از کشورهای جهان از رشد سرانه تولید ناخالص داخلی کمتر از یک‌درصد برخوردار بودند درحالی که حدود یک سوم کشورهای دنیا روند کاملا متفاوتی را پشت سر گذاشتند و فقیرتر شدند. همین موضوع نیز سبب شد کارشناسان توسعه در جست‌‌وجوی ارتباط این رشد و سیر نزولی در تجارت باشند.
رویدادهای جهان به خصوص در قرن اخیر، با کمال تعجب نشان می‌دهد به سختی می‌توان مدارک قانونمندی در مورد مزایای حمایت از محصولات داخلی به دست آورد ضمن اینکه نمونه‌هایی از درک نادرست سیاست‌های حمایت از محصولات داخلی نیز به چشم می‌خورد که به این تغییر و تحول‌های نامطلوب دامن می‌زند.
انزواگرایی آمریکا پس از سقوط بازار بورس در سال ۱۹۲۹ سبب به وجود آمدن رکود اقتصادی بزرگ در آن جامعه شد. برنامه‌های وارداتی کشورهای در حال توسعه در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ سبب تضعیف روند رشد اقتصادی شد و از سوی دیگر، کمونیسم زمینه عقب‌ماندگی و توقف بهره‌وری، ابتکار و آزادی اقتصادی را فراهم‌کرد.
بسیاری از کارشناسان مسائل اقتصادی معتقدند که حمایت از محصولات داخلی منافع پایداری ندارد و این در حالی است که آزادکردن تجارت به شکلی چشمگیر به رشد اقتصادی، کاهش فقر و ثبات در سراسر جهان کمک می‌کند. بررسی‌های اقتصادی هم نشان می‌دهد کشورهایی که از تجارت بازتری برخوردارند نقش بیشتری در تجارت جهانی ایفا می‌کنند و از ضریب رشد بالاتری سود می‌جویند تا کشورهایی که اقتصاد بسته‌تری دارند.
در میان کشورهای در حال توسعه، کشورهایی که در دهه ۱۹۹۰ نقش بیشتری در تجارت جهانی ایفا کردند از ضریب رشدی سه برابر بیشتر نسبت به کشورهایی که نقش اقتصادی کمتری داشتند، برخوردار شدند. وضعیت کنونی چین و هند نمونه‌های بارز قدرت آزادسازی تجاری هستند؛ چرا که هر دو این کشورها ۳۰ سال پیش از فقر مفرط رنج می‌بردند در حالی که اتخاذ استراتژی مناسب آنان را که امروزه نیز از همان منابع اصلی آن زمان برخوردارند، به حرکت سازنده در مسیر رشد اقتصادی هدایت کرد. نکته جالب‌ نیز این است که نظام‌های سیاسی این کشورها تقریبا در طول سال‌ها دست نخورده باقی مانده است.
سوال اصلی این است واقعا چه عواملی سبب شده تا این چین و هند در میان کشورهایی قرار بگیرند که از رشد اقتصادی بالایی در جهان برخوردار هستند؟ پاسخ این است، آنها بازارهای خود را به روی سایر کشورها گشودند و همین موضوع باعث شد نرخ فقر در تاریخ جهان به طرز چشمگیری تغییر کند.
بر اساس گزارش ‌آکسفام، اگر آفریقا، آسیای شرقی، آسیای جنوبی و آمریکای لاتین سهم خود را در صادرات جهانی یک‌درصد افزایش می‌دادند، دستاوردهای حاصله در درآمد ملی این کشورها می‌توانست ۱۲۸ میلیون نفر را از فقر نجات دهد و در این میان ایالات‌متحده نقش رهبر را در افزایش فرصت‌های اقتصادی در گوشه و کنار جهان را با اجرایی کردن روش‌های نو و ابتکاری در سیاست‌های اقتصادی که سبب ارتباط میان تجارت، دریافت کمک و توسعه می‌شود، ایفا می‌کند.
چندی پیش کاندولیزا رایس، وزیر امور خارجه آمریکا با تاکید بر قدرت تجارت و رشد در تغییر جوامع گفت: به نظر می‌آید برای ایالات متحده ابزاری مهمتر از این نیست که به فکر گسترش مردم‌سالاری و آزادی همراه باثبات باشد در حالی که ما همواره به فکر استفاده از سیاست‌های اقتصادی، مزایای تجارت آزاد، مزایای کمک به توسعه خود بوده‌ایم.
وی در ادامه عنوان‌کرد: ما به دنبال کاستن از موانع تجاری با انجام مذاکرات درمورد تجارت بین‌المللی در سازمان تجارت جهانی (WTO)، هستیم و به همین دلیل هم پیشنهادهایی برای حذف تعرفه‌ها، سهمیه‌ها و یارانه‌هایی که سبب پیچیدگی تجارت می‌شود را ارائه می‌کنیم. حتی سعی داریم دیگران را هم متقاعد کنیم که چنین رویه‌ای را در پیش گیرند؛ چرا که بخش عمد‌ه‌ای از توان اقتصادی آمریکا را به کاهش موانع تجاری از سوی ایالات متحده و شرکای تجاری عمده آن بازمی‌گردد.درحال حاضر میانگین نرخ تعرفه‌ کالاها در میان کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی از ۴۰‌درصد در زمان جنگ جهانی دوم به کمتر از ۴‌درصد رسیده است. تعرفه‌های پایین‌تر سبب تشویق رقابت، ابتکارعمل و اختصاص مفید منابع، تبادل آرا و عقاید و فن‌آوری و سرمایه‌گذاری خارجی می‌شود. این کاهش نرخ تعرفه همچنین زمینه کاهش هزینه‌های تولید صنایع را فراهم کرده و در توانمند کردن آنها برای حضور در میدان رقابت جهانی موثر است. کشورهای درحال‌ توسعه از فرصت بی‌نظیری برای بهره‌برداری از دستاوردهای تجارت آزاد برخوردارند زیرا میانگین تعرفه‌ها در این کشورها به مراتب بیشتر از تعرفه‌ها در جهان توسعه یافته است ضمن اینکه ۷۰‌درصد تعرفه‌هایی که در کشورهای توسعه‌یافته پرداخت می‌شود برای کالاهایی است که از کشورهای در حال توسعه وارد می‌شود.
در این میان اصلاح تجارت محصولات کشاورزی به عنوان گامی موثر برای گسترش توسعه اقتصادی بسیار مهم است و دستیابی به بازارهای کشاورزی با مذاکره در WTO می‌تواند میلیون‌ها نفر را از فقر نجات دهد و کشورها را به سمت ثبات اقصادی هدایت کند. گزارش‌های بانک جهانی نشان می‌دهد مزایای حاصل از اصلاحات تجارت کشاورزی جهانی دلیل دستیابی بیشتر به بازار است و در مورد کشورهای درحال توسعه، تقریبا تمام مزایا در نتیجه کاهش تعرفه واردات آنان به دست می‌آید. البته نباید فراموش کرد که تجارت به خودی خود منجر به رشد، ایجاد فرصت‌های شغلی و کاهش فقر نمی‌شود و در صورتی که کشورها بخواهند در تجارت آزاد سرمایه‌گذاری و زمینه رشد اقتصادی را فراهم کنند، باید به نوبه خود سیاست‌های سالم ملی از جمله مدیریت رضایت‌بخش، اجرای قوانین، ایجاد نهادهای قدرتمند، سیاست‌های درست پولی و کلان اقتصادی و تعهد برای سرمایه‌گذاری در مورد افراد را اعمال کنند. محیطی که با تجارت سازگاری بیشتری داشته باشد می‌تواند به جلب سرمایه‌های مستقیم خارجی کمک بیشتری کند و فرصت‌های شغلی، درآمد و رشد اقتصادی بیشتری ایجاد کند.

نسترن احمدی

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد