تأملی در تأثیر رسانه های غربی بر هدایت افکار عمومی جهان

بر این اساس استفاده از تكنیك ها و فنون روزنامه نگاری همراه با بهره گیری از فن آوری نوین ارتباطی برای اجرای طرح های پیچیده تبلیغات روانی یكی از روش های متداول در رسانه های غربی محسوب می گردد.
این رسانه ها كه عمدتاً تحت نفوذ و مالكیت بنگاههای اقتصادی بزرگ می باشند، منعكس كننده اخبار و تفسیرهای طبقه حاكم جامعه می باشند كه گاه با دنیای واقعی فاصله ای بسیار دارد. خبر گزار ی انگلیسی رویترز یكی از بنگاههای با سابقه در این زمینه است . آشنایی با شیوه های تبلیغاتی و فضاسازی روانی این رسانه برای اهداف مورد نظر ضرورتی انكار ناپذیر برای مخاطبان به شمار می رود.
جریان سازی هسته ای
به رغم ادعای رسانه های غربی مبنی بر حركت جریان های خبری به سمت جریان آزاد اطلاعات و استقلال رسانه ها برای ارائه گزارش های متعادل و تفسیرهای منطقی از تحولات و رخدادهای جهان، امروزه سیطره طبقه حاكم بر شاهراه های اطلاعاتی را در كشورهای غربی شاهد هستیم. تسلط غول های خبری بر دنیای ارتباطات همچنان بر این نظریه قوت می بخشد كه جریان اطلاع رسانی نه به سمت «چند سویه شدن» كه همچنان بر محور «یك سویه بودن اطلاعات» پیش می رود.در این میان می توان به خبرگزاری انگلیسی رویترز اشاره كرد كه امروزه به عنوان یك منبع خبری باسابقه و معتبر شناخته شده است.در طول ربع قرن كه از پیروزی انقلاب اسلامی ایران می گذرد، خبرگزاری رویترز همچون سایر رسانه های غربی در قالب واژه ها و با به كارگیری القاب یا برچسب های منفی سیاست تأثیرگذاری بر مخاطب را به سمت اهداف خود برای بحرانی نشان دادن اوضاع داخلی ایران دنبال كرده است.گروه پژوهش های خبری ایرنا در مقاطع مختلف به بررسی و تحلیل اخبار و مطالبی كه از سوی خبرگزاری رویترز منتشر می شود، پرداخته است. نتایج این بررسی ها نشان داد كه این خبرگزاری در ماه گذشته عمدتاً حول سه محور عمده شامل «پرونده هسته ای ایران» ، «نقش جمهوری اسلامی ایران در اوضاع داخلی عراق» و «حقوق بشر» در ایران بوده است.بر اساس این پژوهش رویترز به طور معناداری بیش از رسانه های خبری دیگر از مطالب مجهول یعنی بدون ذكر نام گوینده استفاده می كند. مانند «یك تحلیل گر كه نخواست نامش فاش شود.» ، «به گفته دیپلمات ها» ، «یك مقام كه به شرط فاش نشدن نامش صحبت كرد» و...
استفاده از القاب و عناوینی كه با اجتناب از ویژگی های واقعی، صرفاً برای بزرگ نمایی یك هدف خاص به كار می رود، یكی دیگر از شگردهای خبرگزاریهای غربی و من جمله خبرگزاری رویترز است. آنچه كه نوع برداشت و نگاه ما را نسبت به یك فرد یا یك مفهوم خاص متأثر می سازد. جالب آن كه به كارگیری ماهرانه این عناوین از سوی برخی رسانه ها، گاه آنها را به حدی مستقل و نهادینه می سازد كه ارتباط مفهومی چندانی با ماهیت موضوع مورد بحث ندارد، مثلاً در خصوص فعالیت های هسته ای صلح آمیز ایران، تلاش همزمان رسانه های غربی برای بزرگ نمایی و انحراف افكار عمومی از واقعیات به خوبی مشهود است. به عنوان نمونه خبرگزاری رویترز در انعكاس اخبار مربوط به پرونده هسته ای كشورمان مكرراً از توصیفاتی چون «فعالیت های حساس هسته ای» ، «فعالیت های مشكوك» ، «جاه طلبی های هسته ای»، «فعالیت های مخفی »،« بلندپروازیهای اتمی »و ... استفاده می كند. در راستای همین سیاست این خبرگزاری برای توجیه و منطقی قلمداد كردن مخالفت با حق مسلم ایران برای دستیابی به فناوری های هسته ای به این فعالیت ها همچون نوعی« تهدید »علیه امنیت سایر كشورها و عامل» نگرانی «افكار عمومی جهان اشاره می كند.این خبرگزاری همچنین برای موجه ارزیابی كردن موضع اخیر شورای حكام در مورد فعالیت های هسته ای ایران، عملكرد مبتنی بر« پنهان كاری »و« فریب »جمهوری اسلامی را در اتخاذ چنین موضعی دخیل و مؤثر ارزیابی می كند:« مذاكرات اتحادیه اروپا و ایران در ماه اوت و پس از آن كه تهران فعالیت های حساس هسته ای را در كارخانه ای در اصفهان از سر گرفت، فروپاشید.»به گزاش این خبرگزاری انگلیسی یك دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا تمایل ایران را برای ازسرگیری مذاكرات زیر سؤال برد و گفت: لازم است به آنچه كه ایران انجام می دهد نه آنچه می گوید، توجه شود.این خبرگزاری از سوی شورای حكام نیز اعلام می كند: ایران با مخفی كردن فعالیت هایش به مدت ۱۸ سال كه می تواند برای تولید بمب های اتمی به كار رود، معاهده منع گسترش جنگ افزارهای هسته ای را زیر پا گذاشته و راه را برای ارجاع این مسأله به شورای امنیت و اعمال احتمالی تحریم های سازمان ملل متحد هموار كرده است.
رویترز همچنین می كوشد كه نشان دهد «یك اجماع و توافق جهانی علیه فعالیت های هسته ای ایران به وجود آمده است.» ، به طوری كه علی رغم مخالفت روسیه با ارجاع پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت، گزارش داد كه شان مك كورمك سخنگوی وزارت امور خارجه آمریكا درباره امتناع روسیه از حمایت از موضع آمریكا گفته است: مسكو نگرانی های مشتركی با آمریكا در مورد آمال هسته ای ایران دارد. به گفته وی شمار فزاینده ای از كشورها با موضع آمریكا در مورد ایران موافقند.رویترز در جریان سازی خبری خود از روشهای دیگری نیز بهره می برد.
تقویت اتهامات
در اغلب رسانه های غربی تلاش معناداری برای جهت دهی هدفمند اخبار صورت می گیرد. در واقع این رسانه ها می كوشند با استفاده از ابزارها و تكینك های قضاوت و پرهیز از بیان واقعیات مغایر با اهداف خاص خود، افكار عمومی را به گونه ای شكل دهند كه تأثیر مورد نظر را بر ذهن مخاطب به جای گذارند. در راستای بهره گیری از این شیوه خبرگزاری رویترز در جهت هماهنگی و تقویت اتهامات مقامات انگلیسی به ایران تعریف و ترسیم شده است. به عنوان نمونه در بخشی از یك گزارش خبرگزاری رویترز آمده است: «كشور ایران در جریان رسیدگی به پرونده هسته ای خود با بحران های داخلی و خارجی متعددی مواجه شده است و جمهوری اسلامی برای حل این بحران ها به تهدید و موضع گیریهای تند و حتی وارد كردن اتهام به برخی از كشورها متوسل شده است! رویترز در این زمینه همچنین مدعی می شود كه ایران در تلاش برای تغییر عقیده كشورهایی كه در مورد فرستادن این كشور به شورای امنیت هستند، احتمالاً استفاده از سلاح نفت را نیز مطرح خواهد كرد.رویترز در اثبات ادعایش به« پیش بینی های تحلیل گران ناشناس »متوسل می شود و اعلام می كند:« ایران ممكن است از منافع نفتی سرشارش به عنوان اهرمی علیه كشورهایی كه در صدد ارسال آن كشور به شورای امنیت هستند، استفاده كند.»در واقع خبرگزاری رویترز در راستای این هدف ضمن فراهم آوردن امكان انحراف افكار عمومی از واقعیات و تقویت اتهام های بی اساس می كوشد تا با ارائه راهكارهای خاص افكار عمومی را به اتخاذ «اجماع» متقاعد كند. در این تكنیك تمایل طبیعی مخاطب به سمت اكثریت سوق پیدا می كند.به بیان ساده تر با استفاده از شیوه های تبلیغاتی خاص در مورد فعالیت های صلح آمیز هسته ای ایران به مخاطبان چنین القاء می شود كه برنامه های مورد نظر آنها در مورد ایران تجلی خواست اجتناب ناپذیر جامعه جهانی است و بنابراین كشورهای خارج از حوزه غرب به سودشان است كه به جامعه جهانی برای دستیابی به اجماع مورد نظر ملحق شوند. بدین ترتیب به كشورهایی كه به صف مخالفین ارجاع پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت نپیوسته اند توصیه می شود كه عجله كنند و با همین شیوه به آنها تضمین داده می شود كه راهكار درست همین است.بعد دیگر اتهام علیه جمهوری اسلامی از سوی خبرگزاری رویترز به مسأله عراق برمی گردد. این خبرگزاری تلاش می كند با نسبت دادن برخی سیاست های مداخله جویانه، افكار عمومی جهان را نسبت به حضور نیروهای اشغالگر در عراق منحرف سازد. این رسانه از سوی دیگر در گزارش های خود چنین نشان می دهد كه ایران از موقعیت خود در عراق به عنوان اهرم فشار استفاده می كند. این رسانه انگلیسی با انتشار اخبار اغراق آمیز و برجسته كردن اختلاف میان شیعیان و اهل تسنن در عراق و نیز با ادعای این كه جمهوری اسلامی قدرت یابی شیعیان در عراق را به نفع خود می داند، سعی می كند ایران را به عنوان عامل ایجاد ناامنی ها و اغتشاش در عراق معرفی كند.رویترز در این زمینه گزارش می دهد شواهدی در دست است كه نشان می دهد شورشیان بمب گذار در جنوب عراق احتمالاً از فناوری پیچیده مرتبط با ایران برای بمب گذاری ها استفاده می كنند و واشنگتن از این اتهامات نزدیك ترین متحد خود، انگلیس، حمایت كرده است.جالب آن كه این اتهامات در حالی مطرح می شود كه در تمامی آنها مدركی دال بر اثبات ادعاهای مطرح شده وجود ندارد. به عنوان نمونه «تونی بلر» نخست وزیر انگلیس اخیراً اعلام كرد كه شواهدی وجود دارد كه نشان می دهد ایران یا حزب الله لبنان وابسته به ایران، با بمب گذاری های عراق كه اغلب نیروهای انگلیسی را هدف قرار می دهند، مرتبط هستند. بلر در عین حال تأكید كرد كه مدركی در این زمینه وجود ندارد. بلر گفت كه این بمب گذاری ها ممكن است تلاشی از سوی ایران باشد تا انگلیس را در خصوص موضع سختش در مذاكرات مربوط به برنامه هسته ای ایران به منظور محدود كردن استفاده ایران از انرژی هسته ای، مرعوب سازد.با استناد به مطالب فوق و تحقیقات گسترده و معتبری كه در خصوص تأثیر روانی رسانه ها و نفوذ پنهان آنها- به ویژه رسانه های خبری غرب- در دست است تردیدی باقی نمی ماند كه همه مخاطبان این رسانه ها، بسته به ویژگی های فردی خود، كم یا زیاد در معرض تبلیغات روانی جمعی قرار دارند. امروز وجود دروازه بانان خبری بر كسی پوشیده نیست. آنهایی كه به بهانه های متعدد _ تنوع و تعدد موضوعات، محدودیت زمان پخش اخبار و ... _ راه ورود جریان اخبار به ذهن ما را سد می كنند؛ برخی را انتخاب، بعضی را انكار و بعضی دیگر را تحریف می كنند.اولویت آنچه غالباً به عنوان اخبار در رسانه های امروز غرب می بینیم یا می شنویم عمدتاً هدفمند بوده، علل و پیامدهای یك واقعه را بر اساس دیدگاهی ویژه و منحصر به فرد بررسی می كنند. به ندرت به اخباری برمی خوریم كه دقیق و مستند ارائه شده و مبتنی بر آمار و ارقام موثق باشد.ناگوارتر آن كه با گذشت سالها از تبلیغات رسانه ای غرب و پیشرفت روزافزون فناوری های اطلاعاتی در چند دهه اخیر، قوه قضاوت و تحلیل مخاطبان جهانی این رسانه ها رو به كاستی نهاده است.
مسعود شیرزاد

منبع : روزنامه همشهری