تلفن اینترنتی" و تحولاتی که در عرصه مخابرات در حال وقوع است

با توجه به گسترش بحث و تبادل‌نظر راجع به مفاهیمی چون " تلفن اینترنتی " و “IP Telephony” و “VOIP” در جامعه، در مطلب زیر به معرفی مختصری از این تحول تكنولوژی و پیامدهای آن می‌پردازیم:
● تعاریف
مفهوم " تلفن اینترنتی " یا به اصطلاح “IP Telephony” از آنجا نشأت می‌گیرد كه می‌خواهیم از شبكه‌های مبتنی بر پروتكل اینترنت ( IP ) در كاربردهایی چون تلفن استفاده كنیم. در واقع از زمانی كه امكان انتقال صدا از طریق شبكه‌های اینترنتی (مبتنی بر IP ) گسترش یافته است، موضوع "تلفن اینترنتی"، به موضوعی مهم در صنعت مخابرات جهان تبدیل شده است؛ موضوعی كه نقطه عطفی در همگرایی سرویس‌های مخابراتی نیز خواهد بود. چرا كه دو شبكه متفاوت از نظر مقررات و سیاستگذاری را به یكدیگر پیوند داده است:
▪ شبكه تلفنی سوئیچینگ عمومی ( PSTN ) كه همهٔ كشورها به صورت گسترده از آن استفاده می‌كنند .
▪ شبكهٔ اینترنت كه مبتنی بر تكنولوژی سوئیچینگ بسته‌ای است.
البته اصطلاح “IP Telephony” تعاریف مختلفی بین مهندسان و سیاستگذاران دارد؛ در این مقاله، این اصطلاح به معنی یك روش كلی برای انتقال صدا، فاكس و سرویس‌های وابسته از طریق شبكه‌های سوئیچینگ بسته‌ای مبتنی بر IP ، به كار می‌رود.
● تولد "تلفن اینترنتی"
از موضوعات كلیدی كه توجه سیاستگذاران، قانونگذاران و صنعت‌گران حوزه مخابرات را به خود جلب نموده است، این حقیقت است كه امروزه، اینترنت و دیگر شبكه‌های مبتنی بر IP به صورت روزافزون جایگزین شبكه‌های تلفن سوئیچینگ مداری می‌شوند و با اصلاح شبكه‌های زیرساخت و یا استقرار زیرساخت‌های جدید، این روند جایگزینی، سرعت بیشتری به خود خواهد گرفت.
یكی از سرویس‌هایی كه بر اساس این تغییر و تحول متولد شده است، " تلفن اینترنتی " است. توسعه این شبكه حداقل از دو دیدگاه قابل بررسی است:
۱) از نظر كاربران:
سرویس "تلفن اینترنتی" امكاناتی را جهت ارایه خدمات صوتی با قیمتی ارزان فراهم می‌كند. همچنین امكان انتقال انواع داده (دیتا) را نیز مهیا می‌كند كه امكان ارایه آن از طریق شبكه سوئیچینگ مداری (تلفن معمولی) وجود ندارد.
۲) از نظر صنعت:
مزیت اصلی تكنولوژی " تلفن اینترنتی " ، همگرا كردن سرویس‌های مختلف صوتی، دیتا و تصویر و ارایه همزمان خدمات مختلف و همچنین، تعریف سرویس‌های جدید برای كاربران است. به این ترتیب، فعالان عرصه ارایه خدمات مخابراتی، می‌توانند با سرمایه‌گذاری كم و مخارج عملیاتی پایین، طیف وسیعی از سرویس‌ها را در اختیار كاربران خود قرار دهند.
تاكنون چندین اپراتور بین‌المللی مخابرات عمومی (PTO) اعلام كرده‌اند كه همه ترافیك بین‌المللی خود را به ساختار مبتنی بر IP منتقل خواهند كرد و به منظور انجام این تغییر و انتقال، سرمایه‌گذاری لازم را نیز انام داده‌اند. یكی از دلایل اصلی این تغییر و تحول، هزینه پایین انتقال ترافیك از طریق شبكه‌های مبتنی بر IP است. برخی برآوردها نشان می‌دهد كه با استفاده از این تكنولوژی، انتقال ترافیك با هزینه‌ای برابر با یك‌هشتم هزینه انتقال از طریق شبكه سوئیچینگ مداری امكان‌پذیر است.
● سرعت رشد "تلفن اینترنتی"
اگرچه در مورد پیش‌بینی آهنگ رشد " تلفن اینترنتی " اختلاف‌نظر وجود دارد، اما همه صاحب‌نظران بر این باورند كه رشد این تكنولوژی نسبتاً سریع خواهد بود. آمارها نشان می‌دهد ترافیك صوتی كه در جهان از طریق شبكه اینترنت منتقل می‌گردد، با رشدی ۲۳ درصدی نسبت به سال ۲۰۰۲، ۱۱ درصد كل ترافیك صوتی را در سال ۲۰۰۳ به خود اختصاص داده است.
از طرف دیگر باید توجه نمود كه هم‌اكنون در دنیا حتی خطوط سوئیچینگ مداری (تلفن معمولی) نیز به طور روزافزونی زیر بار انتقال اطلاعاتی غیر از صوت قرار گرفته‌اند. در این رابطه، آمارهایی كه ITU-T ارائه كرده است، تعداد خطوط بین‌المللی مربوط به شبكه تلفن معمولی را كه از آنها برای برقراری ارتباطات دیتا استفاده شده است با خطوط بین‌المللی كه مخصوص انتقال دیتا هستند مقایسه می‌كند. این آمار به قرار زیر است:
آمارها بیانگر این حقیقت هستند كه بسترهای مخابراتی تلفنی كه تا سال‌های قبل، فقط وظیفه برقراری ارتباطات صوتی را بر عهده داشتند، امروزه به مسیرهایی پرترافیك جهت نقل و انتقال انواع مختلفی از اطلاعات مخابراتی تبدیل شده‌اند كه لزوماً از نوع صوت نیستند. تغییراتی كه در نوع ترافیك عبوری از شبكه‌های تلفنی ایجاد شده، باعث شده است كه اهداف طراحی این شبكه‌ها نیز تغییر كند و شبكه‌های مخابراتی جهت انجام ماموریت‌های جدید اصلاح گردد. در بسیاری موارد، اصلاح شبكه‌های سوئیچینگ مداری موجب رشد بازار مخابرات و به طور خاص رشد بازار " تلفن اینترنتی " شده است.
● فشار اقتصادی "تلفن اینترنتی" رویPTO
سرویس " تلفن اینترنتی " تاثیر اقتصادی فراوانی بر فعالیت شركتهای مخابراتی تلفنی گذاشته است و به عنوان جدی‌ترین رقیب سیستم‌های تلفنی رایج، چالش‌هایی را برای این شركت‌ها ایجاد كرده است. اینكه " تلفن اینترنتی " توانسته است رقیبی جدی برای بازار مخابرات تلفنی باشد، دو دلیل عمده دارد:
اولاً، كاربرد و توسعهٔ " تلفن اینترنتی " به همگرا شدن سرویس‌های صوتی و تصویری و دیتا منجر شده و باعث شده است كه دیگر نیازی به سرمایه‌گذاری جداگانه روی هر كدام از این سرویس‌ها نباشد و سرمایه‌گذاری فقط روی یك تكنولوژی كه همان " تلفن اینترنتی " باشد، صورت پذیرد؛ این امر باعث كم شدن هزینه‌های عملیاتی توسعهٔ شبكه‌های مخابراتی شده است.
ثانیاً، رشد این تكنولوژی مانع موجود بر سر راه رقابت در عرصه ارایه خدمات تلفنی را حذف كرده است؛ به طوری كه صاحب‌نظران صنعت مخابرات بر این باورند كه راه‌اندازی یك سرویس VOIP (تلفن اینترنتی) كه توان رقابت در عرصه مخابرات را داشته باشد، به مراتب آسان‌تر و كم‌هزینه‌تر از همتای سوئیچینگ مداری خود است.
از آنجا كه قیمت پایه مكالمات " تلفن اینترنتی " ، قیمت‌های مصوب PTO ها را شكسته و موجب كاهش این قیمت‌ها شده است، این شركت‌ها مجبور شده‌اند سرویس‌های جدیدی صوتی ارایه نمایند تا قسمتی از درآمد از دست رفته خود را جبران كند. به همین دلیل و با وجود اینكه PTO ها در برابر حضور " تلفن اینترنتی " به عنوان یك تكنولوژی جدید در عرصه مخابرات، مقاومت می‌كنند، اكثر تحلیل‌گران صنایع مخابراتی بر این باورند كه آینده بازار " تلفن اینترنتی " بسیار درخشان است. مدیر شركت Global Crossing (شركتی كه ارایه‌كننده سرویس‌های یكپارچه بر روی زیرساخت‌های خصوصی بر مبنای IP است) این باور تحلیل‌گران صنایع مخابراتی را قبول دارد و می‌گوید: همچنان فرصت رقابت بین " تلفن اینترنتی " و شبكه PSTN در بخشها و كاربردهای مختلف مخابراتی وجود دارد، اما از نظر استفاده و هزینه، " تلفن اینترنتی " نیز برتر خواهد بود.
● پیشرفت تكنولوژی "تلفن اینترنتی" و مقایسه آن با شبكه PSTN
نظرها و ایده‌های مختلفی كه در ارتباط با تكنولوژی " تلفن اینترنتی " ارایه می‌گردد، نشان می‌دهد كه این تكنولوژی هنوز به بلوغ نرسیده و مراحل رشد خود را طی می‌كند. در مقام مقایسه باید گفت كه امروزه صاحب‌نظران مسائل ارتباطی كمتر دربارهٔ شبكه‌های PSTN و سیستم‌های TDM صحبت می‌كنند؛ این امر ناشی از آن است كه تكنولوژی شبكه‌های PSTN دوران بلوغ خود را سپری كرده است و كاملاً امید می‌رود كه شبكه‌های متداول سوئیچینگ مداری صوتی در آینده‌ای نزدیك جای خود را به شبكه‌های سوئیچینگ بسته‌ای صوتی بدهند.
آمارها نیز این موضوع را تأیید می‌كنند؛ طبق آماری كه ITU-T درسال ۲۰۰۲ از رشد بازار تكنولوژی " تلفن اینترنتی " ارایه كرده است نشان می‌دهد در سال ۲۰۰۰، چهار میلیون دقیقه ترافیك صوتی از طریق شبكه " تلفن اینترنتی " منتقل شده است و در سال ۲۰۰۱ این مقدار به شش میلیون دقیقه رسیده است. همچنین درآمد حاصل از بازار تجهیزات " تلفن اینترنتی " كه در سال ۱۹۹۸، حدود ۲۷۹ میلیون دلار بود، تا سال ۲۰۰۵ به بیش از ۱۰ میلیارد دلار خواهد رسید.
● دورنمای "تلفن اینترنتی" در ایران
تحولات و فعالیت‌های اخیر در حوزه مخابرات جهانی و جهت‌گیری آن به سمت ایجاد و توسعهٔ شبكه‌های مبتنی بر سوئیچینگ بسته‌ای، تأثیراتی را بر سیاست‌ها و فعالیت‌های اخیر شركت مخابرات ایران گذاشته است. از آن جمله، اجرای پروژه PAP (یا اینترنت پرسرعت) است كه می‌تواند زیرساخت مناسب را جهت گذار از شبكه سوئیچینگ مداری به سمت ایجاد یك شبكه سوئیچینگ بسته‌ای در داخل كشور فراهم كند.
یكی از مباحث مهم در این زمینه، لزوم راه‌اندازی سرویس‌های متنوع دیتا در كشور است. هرچند مسئولان بر آن هستند كه با خصوصی‌سازی در مخابرات، سرعت این تحولات را در كشور افزایش دهند و بدنه غیر قابل انعطاف و دولتی مخابرات كشور را با بخش خصوصی تعویض كنند، اما به نظر می‌رسد ضعف و شفاف نبودن قوانین، حركت در این مسیر و همسو شدن با تحولات جدید تكنولوژی را دچار اخلال كرده است.
اهمیت این مسئله در حوزهٔ دیتا و به ویژه " تلفن اینترنتی " بیشتر است؛ به عنوان مثال، حركت به سمت ایجاد شبكه " تلفن اینترنتی " و گذر از تكنولوژی قدیمی سوئیچینگ مداری به شبكه‌های مبتنی بر IP ، ملاحظات مختلفی را از جمله تنظیم مقررات مطابق با شرایط كشور و همچنین توجه به ابعاد فنی مسئله، می‌طلبد.
هرچند در سالهای اخیر، تغییر بعضی سیاست‌های مخابرات در حوزه سوئیچینگ می‌تواند حاكی از اثرگذاری تحولات جدید بر تفكر حاكم بر مخابرات كشور باشد (كه از آن جمله می‌توان به برنامه‌ریزی برای عدم تولید سوئیچ‌های مداری از سال ۱۳۸۵ اشاره كرد.). اما این تغییرات برای پیشبرد اهداف مخابرات كافی نیست.
برای حركت در این مسیر باید گام‌های اساسی‌تری برداشته شود و استفاده از تجربیات دیگر كشورها می‌تواند در این زمینه كارساز باشد. با توجه به اینكه در بسیاری از كشورهای پیشرفته برای ایجاد شبكه‌های " تلفن اینترنتی " تحولات اساسی صورت گرفته است، می‌توان حداقل در ابعاد فنی با استفاده از تجربه این كشورها، ایجاد و توسعه شبكه فعلی دیتا را كه در ابتدای راه قرار دارد، به گونه‌ای پیش برد تا در آینده با مشكلات كمتری مواجه شد.

منبع: گروه علمی طیف

منبع : آژانس خبری فناوری اطلاعات و ارتباطات ایستنا