النینو و تاثیرات آن بر محیط زیست

بازارهای جهانی از جمله بازار نفت و انرژی هرازگاهی تحت تأثیر تغییرات اقلیمی با بی ثباتی شدید روبرو می شوند. مردم جهان به خاطر دارند که توفان مهیب کاترینا چگونه در نخستین سال های هزاره سوم میلادی، سواحل جنوب شرقی ایالت متحده را در نوردید و میلیاردها دلار خسارت به بار آورد. آسیب های وارد آمده به بنادر نفتی، پالایشگاهها، خطوط لوله نفت و پست های برق چنان شدید بود که بلافاصله بازار و قیمت های جهانی را متلاطم کرد. اما با توسعه و پیشرفت داده های پژوهشگران و افزایش ضریب پیش بینی تغییرات اقلیمی، انتظار می رود خسارات رویدادهای احتمالی آتی، کاهشی محسوس داشته باشد.
»زمین شناسی و محیط زیست« عنوان کتابی است به قلم برنارد پیپکین که در سال۲۰۰۱ در استرالیا منتشر شده است.
النینو نوعی بهم ریختگی و آشفتگی در وضعیت آبهای سرد طبیعی است که در امتداد سواحل غربی آمریکای جنوبی و شمالی بوجود می آید. در سالهای النینو سلولهای پرفشار بطور طبیعی به سلولهای کم فشار اتمسفری در اقیانوس آرام غربی تغییر می یابند. زیرا اختلاف فشاری که بادهای بین اقیانوس آرام شرقی و غربی را به حرکت در می آورد کاهش می یابد. به این ترتیب، بادها متوقف می شوند و یا حتی ممکن است جهت آنها عوض یا معکوس شود. یک برآمدگی از آبهای گرم سطحی(به ارتفاع چند متر) که موج کلوین(Kelvin wave) نامیده می شود، خیزاب هایی را از طرف شرق به سوی آمریکا منتقل کرده و آبهای سرد منطقه را جابجا می کند. این پدیده در ابتدا توسط ماهیگیران پروئیایی در کریسمس۱۸۹۲ مورد توجه قرار گرفت. از این رو این هجوم آب گرم را کورینته دل نینو(Corriente delnino) یعنی»جریان بچه مسیح« نامیدند!
امروزه مشخص شده که وارونگی فشار اتمسفری در ناحیه اقیانوس آرام غربی موسوم به نوسان جنوبی، موجب حوادث النینو می شود. این همبستگی و ارتباط بین آب گرم را که به دنبال آن حادثه النینو روی می دهد نوسان جنوبی- النینو(Elnino - southern oscillation) و به طور اختصاری اِنسو(ENSO) می نامند. حوادث مهم النینوی سالهای۱۹۷۳-۱۹۷۲ و۱۹۷۷-۱۹۷۶ و النینوی شدید سال۱۹۸۳-۱۹۸۲ آن را به صورت یک پدیده جهانی ثبت کرد. از سال۱۹۹۱ تا۱۹۹۴ وضعیتی تقریباً پایدار در النینو ادامه داشت و سپس النینوی شدید دیگری در سال۱۹۹۸-۱۹۹۷ بوجود آمد. در سالهای النینو بر اثر تغییرات همرفتی(وزش بادهای گرم) اتمسفری، خشکسالی گسترده ای در آفریقا، استرالیا، اندونزی و سیلاب هایی در کالیفرنیا، اکوادور، پرو و تاهیتی به وقوع پیوست و امواج سهمگین، سواحل شرقی و غربی ایالت متحده را فرسایش داد. در پی النینوی سال۹۷-۹۸، همچنین چندین زمین لغزه و جریان گل در کالیفرنیا، اروگوئه و واشینگتن گزارش شد. طبق نظر جیم ابراین(Jim O،brien) از مرکز مطالعات پیشگویی اقیانوس- اتمسفر(COAPS) در دانشگاه ایالتی فلوریدا، خبرهای خوشایندی نیز مبنی بر وقوع النینو وجود دارند که می توان آنها را به این صورت خلاصه کرد:
▪ فعالیت هوریکن های اقیانوس اطلس کاهش می یابد.
▪ آتش سوزی در جنگل های آریزونا، تگزاس و نیومکزیکو کاهش می یابد.
▪ تورنادوها(توفانهای سهمگین) کاهش می یابند.
▪ محصولات کشاورزی به ویژه مرکبات افزایش می یابند.
▪ ماهیگیری در کالیفرنیا به دلیل وجود آبهای گرم رونق می یابد.
قابل توجه است که هوریکن های هاوایی فقط در طول سالهای النینو بوجود می آیند. النینو مثال خوبی از عملکرد زمین به عنوان یک سیستم است که واکنش های متقابل بین اتمسفر- هیدروسفر و لیتوسفر را در ایجاد حوادث طبیعی نشان می دهد. پدیده دیگر اقیانوسی لانینا(Lanina) نام دارد که به خواهر النینو شهرت یافته و با حالتی متعادل ظاهر می شود. لانینا حالتی از یک جریان آب سرد است، با وضعیتی کاملاً ویژه که البته برای سواحل غرب آمریکا عادی است. در هر حال، لانینا با خشکسالی در ارتباط است و بطور متناوب فعالیت هوریکن ها را افزایش می دهد، اگر چه این مطلب هنوز به روش علمی ثابت نشده است.
● پیشگوهای هوریکن
هوریکن ها نمادی از آب و هوای جانفرسای استوایی به شمار می روند. آنها به طور دوره ای هر چند سال یکبار بوجود می آیند. طبق نظر ویلیام گری(William Gray) هواشناس دانشگاه ایالتی»کلرادو«، پیشگوهای واقعی می توانند مسائل و مشکلات دوره هوریکن را پیش بینی کنند. گری درسال۱۹۸۴، با توجه به نظر پیشگوها احتمالاتی را عنوان و منتشر کرد که از جمله پیش بینی های صحیح او، رویدادهای مربوط به سال۱۹۹۵ بود.
در این سال، کانون هوریکن اقیانوس اطلس شرقی۱۹ توفان استوایی را پمپ کرد که از این شمار،۱۱ توفان جزو هوریکن ها بودند.۵ هوریکن بزرگ و قوی نیز بیش از۱۸۵ کیلومتر در ساعت سرعت داشتند. در این مورد، گری یک دوره سخت و شدید با۹ هوریکن را پیشگویی کرده بود.
هواشناسان مرکز بین المللی هوریکن در فلوریدا(Cord Gables) برخی پیش بینی های جالب و موفق را از طریق مدلهای کامپیوتری تهیه کرده اند. پیشگوها با تأکید برروش های گری، اطلاعات زیادی را با زحمت جمع آوری کردند که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود.
▪ بادهای تروپوسفری بالاتر از ارتفاع۱۲هزارمتر(۴هزار فوت):
بادهای تروپوسفری که در مقابل چرخه هوریکن با شدت زیاد عمل می کنند بطور عمودی گسترش می یابند و این برای ایجاد بادهای قوی و گرفتن قدرت هوریکن لازم است. بالن های هواشناسی با پرواز روزانه برفراز دریای کاراییب، برای اندازه گیری شدت باد در ارتفاعات استفاده می شوند. زمانی که شدت باد کم است- مانند آنچه که در سال۱۹۹۵ وجود داشت- هوریکن ها ممکن است بیشتر توسعه یابند.
▪ آب و هوای غرب آفریقا:
در سال های خشک، بادهای غربی در ارتفاع۱۲هزار متری بالای اقیانوس اطلس در استوا گسترده می شوند که این امر، قدرت باد را افزایش داده و از توسعه قدرت هوریکن می کاهد. در طول سالهای مرطوب که بادها از شرق و از ارتفاع۱۲هزار متری می وزند غالباً قدرت باد کاهش یافته و در نتیجه توفانهای شدید هوریکن زیادتر می شوند.
▪ النینو:
آبهای بخش استوایی اقیانوس آرام گرم می شوند و بادهای غربی را رواج می دهند که در حوضه های کاراییب و اقیانوس اطلس می وزند. جایی که بادها در سطوح پایین تر از شرق می وزند، شدت باد افزایش یافته و موجب از بین رفتن قدرت هوریکن می شود. بین سالهای۱۹۹۱ و۱۹۹۴ به علت کم شدن هوریکن ها، النینو دوباره تکرار شد و در سال۱۹۹۵ و۱۹۹۹ با سرد شدن بخش استوایی حوضه اقیانوس آرام النینوها به لانینا تغییر یافتند که در این حالت فعالیت هوریکن ها بسیار افزایش یافت.
▪ فشار اتمسفری:
فشار اتمسفری پایین(کم فشارها) در اقیانوس اطلس و دریای کاراییب که نواحی آبهای گرم را مشخص می کند هوریکن ها را تحریک و همگرایی توده های هوا را افزایش می دهد. این امر موجب افزایش ارتفاع ابرهای مرطوب می شود.
بیشتر رویدادهای مربوط به یک هوریکن قابل پیش بینی است. این پیش بینی موقعی انجام می شود که هوریکن از خشکی دور باشد. این اطلاعات را ساکنان مناطق ساحلی بیش از همه احتیاج دارند اما متأسفانه آن را در اختیار ندارند. تاکنون تعداد کمی از پیش بینی های کامپیوتری موفقیت آمیز بوده است. با وجود این هنوز بررسی ها و مطالعات زیادی بایستی انجام شود تا با وجود دور بودن از خشکی بتوان از قبل آنرا بطور کامل پیش بینی کرد.

منبع : ماهنامه نفت پارس