فلیترینگ از نوعی دیگر

رشد روزافزون تكنولوژی و ارتباطات در هر كشوری با رویكردی متفاوت رخ نمایان می‌كند در كشور ما نیز اینترنت به نوعی مرزهای انتقال اطلاعات را شكسته است تا آنجا كه اخبار و تصاویر در كمتر از چند ثانیه بر روی وب انتشار پیدا می‌كند.
اینترنت یك مسیر انتقال آزاد اطلاعات و اخبار به شمار می‌آید اما این آزادی گاهی اوقات با قوانین جاری كشورها، خصوصا كشور ما چندان سازگاری ندارد تا آنجا كه وقتی از تولد این پدیده عصر ارتباطات مدت زمان اندكی سپری نشده بود دولتمردان به فكر سدی به نام فیلترینگ افتادند كه به وسیله آن بتوانند اخبار و اطلاعات را بنا به شرایط سیاسی و فرهنگی كشور پالایش كنند و در تمامی این سال‌ها به نوعی كاربران این گستره مجازی وب به خوبی می‌دانند كه در مسیر فیلترینگ گاهی اوقات سایت‌ها و منابع علمی نیز به دلیل خوب عمل نكردن سیستم زیر تیغ فیلتر رفته‌اند.
به طور كلی فیلتر سایت‌ها و وبلاگ‌ها از یك سو و ورود فیلترشكن‌‌ها از سوی دیگر میدان بهره‌برداری از اینترنت را به یك زورآزمایی تبدیل كرده‌ است كه هر روز مسیر پرفراز و نشیبی را طی می‌كند و به نوعی باید گفت گویا فیتلرینگ به نوعی با نام اینترنت همزاد شده است اما هیچ كاربری روزی را تصور نمی‌كرد كه فیلترینگ قدم به حریم خصوصی همچون تلفن همراه نیز بگذارد.
● شكسته شدن طلسم
طبق آمارها گفته می‌شود اولین بار تكنولوژی SMS در سال ۱۹۹۱ در اروپا و با شبكه GSM تولد یافت به همین علت این وسیله ارتباطی در این قاره با رشد چشمگیری روبه‌رو بوده و به مرور زمان استفاده از آن در دیگر كشورها نیز رواج یافته است و ورود این پدیده جذاب با تاخیر چندساله از اواخر سال ۸۱ درست زمانی كه اكثر نقاط جهان پیام كوتاه را به عنوان یك سرویس كامل و جانبی تلفن همراه شناخته بودند این وسیله در كشور ما مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
اكثر كاربران تلفن همراه به یاد دارند كه با واریز مبلغ ۲ هزارتومان می‌توانستند این سرویس جانبی را بر روی تلفن همراه خود داشته باشند اما رفته رفته استقبال گسترده مردم به حدی از این پدیده ارتباطی شدت گرفت كه مخابراتی‌ها را در ارایه این نوع خدمات دچار مشكل كرد به نحوی كه دیگر استفاده از خدمات پیام كوتاه با تاخیر چند ماهه به مشتركین ارایه می‌شد.
به هرحال سالها از این ماجرا سپری شده و اپراتور اول برای این قشر عظیم از مشتركان خود به غیر از استفاده از پیام كوتاه هیچ سرویس دیگری را تا كنون ارایه نداده است و همین سرویس بارها و بارها دچار اختلالات شده است و به طبع آن مشكلات شدیدی را نیز برای مشتركین به همراه داشته است اما با تمامی این مشكلات جالب آن است كه سرویس پیام كوتاه به نوعی یك سرویس پرطرفدار بین كاربران تلفن همراه شناخته شده است تا آنجا كه سود‌آوری خوبی را برای مخابرات به همراه داشته است و در طی این سالها برای رشد این شبكه اقدام خاصی صورت نگرفته است و همچنان مشكلات ارسال پیام كوتاه برای مشتركین پابرجاست و در این میان از ارایه دیگر سرویس‌ها نیز تا كنون خبری منتشر نشده است تا اینكه اواخر سال گذشته ایرانسل اپراتور دوم طلسم را شكست و در یكی از تبلیغات خود به كاربران مژده استفاده از سرویس GPRS را اعلام كرد.
همان سرویسی كه استفاده از MMS( امكارن ارسال صوت و تصویر) بر روی آن تعریف شده است در همان روزهای ابتدایی بسیاری از كاربران ایرانسل جذب این خدمات جدید شدند بعضی‌ها از اینترنت سرعت بالای آن سخن می‌گفتند و بعضی دیگر از عدم راه‌اندازی این سرویس اما به طور كلی هیج كس نمی‌دانست به زودی این سرویس ارزش افزوده دچار تگنا‌های برای عرضه خواهد شد.
● شاید وقتی دیگر
گفته می‌شود در حال حاضر عرضه سرویس GPRS تنها برای مشتركین ایرانسل راه‌اندازی شده است كه در مقابل مشتركین اپراتور اول رقم بسیار ناچیزی است هر چند ذكر این نكته ضروری است كه نسل ۵/۲ تلفن همراه یا همان GPRS كه به مشتركین امكان می‌دهد كه به اینترنت دسترسی داشته باشد و از طریق آن بتوانند صوت، تصویر و دیتا را با یكدیگر مبادله كنند مدت‌هاست كه وعده راه‌اندازی آن از سوی اپراتور اول عنوان شده است اما به دلایلی هر بار راه‌اندازی آن به زمان دیگری موكول می‌شود و به عبارتی باید گفت، گویا در میان گفته‌های مسئولان مخابراتی به نوعی تناقض‌های مشهود است.
به عنوان نمونه می‌توان به گفته وحید صدوقی مدیرعامل شركت ارتباطات سیار اشاره كرد كه در اولین نشست مطبوعاتی خود در سال گذشته درباره‌ وضعیت شبكه‌های نسل ‌‌٥/٢ تلفن همراه گفته بود: برای سال ‌٨٥ برای ‌‌٢٠ هزار مشترك در تهران، استفاده از این شبكه در نظر گرفته شده است كه در ابتدا در منطقه‌ خاصی بهره‌برداری از آن را خواهیم داشت. اما صدوقی چندی بعد در یك نشست دیگر اعلام كرده بود كه در زمینه‌ GPRS امیدواریم تا پایان امسال ( البته سال گذشته ) بتوانیم این سرویس را به حداقل تا پنج هزار مشترك ارایه دهیم و در آخرین اظهار نظر نیز وعده عملیاتی شدن سرویس GPRS را به شهریور ماه سال جاری موكول كرده است. وزیر ارتباطات نیز در این خصوص گفته بود،قسمت اعظم تجهیزات مربوط به ایجاد شبكه‌ نسل ‌‌٥/٢ تلفن همراه خریداری شده و به احتمال زیاد، تا پایان سال جاری (سال ‌٨٥) نسل ‌‌٥/٢ را ارایه كرده و به صورت عملیاتی در سال ‌‌٨٦ اجرایی می‌كنیم.
به گفته‌ وی با راه‌‏اندازی نسل ‌‌٥/٢ تلفن همراه از بسیاری از قابلیت‌‏های این سیستم نمی‌‏توان استفاده كرد و مشكلاتی در زیرساخت ارتباطی كشور وجود دارد كه ارسال دیتا از طریق تلفن همراه را امكان‌‏پذیر نخواهد كرد. بنابراین ما در حال ایجاد سیستم كامل و جامعی هستیم كه مشتری داشته باشد؛ اما اگر هم‌‏ اكنون نسل ‌٥/٢ تلفن همراه ارایه شود، مشتری زیادی نخواهد داشت، به همین دلیل اجرای این تكنولوژی در سال ‌‌٨٦ خواهد بود. سلیمانی همچنین با بیان این كه این سیستم به صورت مرحله‌‏ای در حال انجام است، پیش‌‏بینی‌‏ كرده است كه نسل ‌‌٥/٢ تلفن همراه در مرحله‌ اول حدود ‌‌٢ میلیون مشترك را در بر خواهد گرفت.
این در حالی است كه وفا غفاریان رییس هیات مدیره‌ شركت مخابرات ایران در سال گذشته و در پاسخ به این پرسش كه آیا GPRS برای سال ‌‌٨٥ آماده‌ی بهره‌برداری خواهد شد، گفته بود: در شرایط فعلی تنها یك پایلوت بسیار كوچك از سیستم GPRS در منطقه‌ محدود و تنها برای تست زدن از بعد فنی مورد آزمایش قرار خواهد گرفت و این مسئله به معنای بهره‌برداری GPRS به عنوان یك سرویس عملیاتی نخواهد بود و همان طور كه قبلا وزیر هم گفته بود، سرویس عملیاتی این سیستم كه شامل MMS و اینترنت است، مستلزم گسترش تجهیزات و زیرساخت‌های آن در سطح وسیعی از كشور است.
غفاریان همچنین خاطرنشان كرده بود: GPRS امسال كاربرد عملی برای مشتركان نخواهد داشت و تنها آزمایش كاربرد فنی و اندازه‌گیری برای سنجش اینترنت سریع برروی تلفن همراه در تهران است و به طور طبیعی زمانی كه این زیرساخت‌ها آماده شود برای كاربری مشتركان اعلام خواهد شد و بالاخره اینكه غفاریان در آخرین اظهار نظر خود در این خصوص اعلام كرد كه طراحی كلی سرویس GPRS شبكه اپراتور اول تلفن همراه انجام شده اما با این حال بعید می‌‏دانم كه این سرویس طی سال جاری (سال ‌٨٦) به مرحله‌ عملیاتی برسد.
● تا اطلاع ثانوی ممنوع
=در حالی كه ایرانسل برای مشتركان اندك خود سرویس GPRS را راه‌اندازی كرده بود و اپراتور اول نیز در تلاش بود به نوعی برای عقب نماندن از بازار رقابت هرچه سریعتر این سرویس را به مشتركین خود ارایه دهد. زمزمه‌های دال بر فیلترینگ MMS ها شوكی را به همان مشتركان اندك ایرانسل و باقی مشتركان در انتظار اپراتور اول وارد كرد.
پس از آن اخبار و اطلاعاتی مبنی بر تصویب فیلتر شدن MMS بر روی خروجی خبرگزاری‌ها و رسانه‌های دیگر انتشار یافت تا آنجا كه شورای انقلاب فرهنگی در همین زمینه اطلاعیه‌ای صادر كرد در این اطلاعیه آمده بود:« مصوبه‌ای در هیئت نظارت بر اجرای مقررات و ضوابط شبكه‌های اطلاع رسانی‌ رایانه‌ای و بنا بر درخواست وزارت ارتباطات و فناوری صورت گرفت كه در این جلسه پس از ارایه گزارش كارشناسان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مقرر شد این وزارتخانه به‌منظور جلوگیری از تبادل داده‌ها و اطلاعات مغایر با قانون، شرع و اخلاق عمومی در سیستم ‪ ,MMS‬دستورالعمل کنترل آنها را صادر كند.
این اطلاعیه افزوده است: دستورالعمل تهیه سخت‌افزار، نرم‌افزار، تجهیزات لازم و سایر سازوکارهای مقتضی برای صیانت از فضای شبکه‌های اطلاع رسانی را به شرکت‌های طرف قرارداد اعلام کرده است تا پس از فراهم آوردن تمهیدات لازم و تائید وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، سرویس ‪ MMS‬ایجاد و فعال شود».
پس از ابلاغ این اطلاعیه در تازه‌ترین اظهارنظر از نوع مخابراتی، وفا غفاریان اعلام كرده است كه ایران برای سالم‌سازی فضای MMS از كشورهایی مانند چین و مالزی الگوگیری كرده و آنچه مناسب فرهنگ ایران است انتخاب شده و در حال تبدیل به طرحی عملیاتی است. وی در خصوص نحوه فیلترینگ MMS ها نیز می‌گوید، شورای عالی انقلاب فرهنگی به صورت كلی به وزارت ارتباطات ابلاغ كرد كه كنترل‌های لازم را برای فرستادن MMS ها انجام دهد و این طرح چند بعد دارد نخست اینكه اپراتور ارائه كننده این سرویس مركزی ایجاد كند تا افرادی كه مورد حمله MMS های نامطلوب قرار می‌گیرند بتوانند با گرفتن یك كد مشخصات فرستنده را برای رسیدگی و پیگیری به آن ارجاع دهند در بعد دیگر باید اگر مشترگی چندین بار مرتكب چنین خلافی شد در فهرست سیاه قرار گیرد و ممكن است در این مرحله ارتباط MMS او نیز قطع شود و در مرحله آخر معرفی فرد متخلف به مراجع قضایی خواهد بود.
گفته می‌شود ایرانسل تنها اپراتوری كه در كشور به ارایه خدمات MMS می پردازد براساس ابلاغیه‌ای از سوی رگولاتوری موظف شده است تا زمان نصب و تجهیزات مورد نیاز فیلترینگ از ارایه خدمات MMS به مشتركان خوداری كند ولی گویا این اپراتور همچنان این خدمات را به مشتركین خود عرضه كرده است و دلیل این كار را مدیرعامل ایرانسل در گفت‌وگو با ایلنا چنین بیان كرده است:« تا كنون هیچگونه دستورالعمللی در خصوص فیلترینگ MMS به این شركت ارسال نشده است».
در حالیكه هنوز كمتر از دو ماه از ارایه سیستم GPRS توسط ایرانسل سپری نشده است و به نوعی بهره‌برداری از سرویس MMS تنها برای قشر اندكی از مشتركین این اپراتور فراهم شده است نگرانی از ایجاد فضای ناسالم به نوعی مسئولین را به تكاپو واداشت تا آنجا كه شورای عالی انقلاب فرهنگی در روزهای نخستین سال جدید با تائید اعضای خود (وزیر ارتباطات،وزیر ارشاد و رئیس صدا و سیما) توانست به این تصمیم‌گیری برسد كه باید MMS غیرقانونی فیلتر شود. گرچه كلمه فیلتر برای اكثر مردم ما خصوصا كاربران اینترنت كلمه دور از ذهنی نیست اما این حقیقت را باید پذیرفت كه فیلتری كه در دنیای مجازی وب صورت می‌گیرد با فیلتری كه قرار است بر روی پیام‌‌های مشتركین انجام شود فرسنگ‌ها فاصله است چرا كه به گفته اكثر كارشناسان برای فیلتر كردن MMS های ارسالی توسط مشتركان هیچ راهی جز مانیتور كردن آنها وجود ندارد در همین زمینه رمضانعلی صادق‌زاده رئیس كمیته مخابرات مجلس نیز می‌گوید،تصاویر و فیلم‌های ارسالی به وسیله تلفن همراه یا همان MMS جزو مصادیق حریم خصوصی افراد است و كنترل آن از موارد شنود و غیرقانونی است مگر اینكه با حكم دادگاه صورت گرفته باشد.

نویسنده: مینو مومنی

منبع : پایگاه اطلاع رسانی تخصصی فن‌آوری اطلاعات