انتقال فناوری

سؤال اولیه آنست كه آیا انتقال فناوری اثری بر كشور میزبان دارد. براورد عمومی ما آنست كه انتقال صحیح فناوری- كه ایجاد ظرفیت و توانایی برای نوآوری می‌نماید – درغالب پاركهای فناوری رایج نیست.
● تعریف
"انتقال فناوری به ارزیابی، انتخاب و اجرای فناوری می‌پردازد." تئوری اشاعه نوآوریها پیش زمینه‌ای مفهومی را تهیه می‌كند كه عموما در زمینه انتقال فناوری استفاده می‌شود. مدل نوآوری RAGER(۱۹۸۶) اشاعه را اینگونه تعریف می‌كند:"فرایندی كه بوسیله آن یك نوآوری در طول زمان بوسیله شبكه‌های مشخص با اعضای یك سیستم اجتماعی ارتباط برقرار می‌كند." (Fagan)
● چرخه تولید فناوری پیشرفته
نتیجه نوآوری، محصولات فناوری پیشرفته است كه بر ثروت ملی می‌افزاید. James M.Utterback در سال ۱۹۷۰ " مدل چرخه فناوری Utterback" را ایجاد نمود. هر مرحله بوسیله تغییر در مشخصات و تعداد نوآوریها در فرایندها و محصولات مبتنی بر فناوری و تغییرات بازار بوجود می‌آید.
۱) مرحله تحرك:
نخستین محصولاتی كه بصورت پیشگام وارد بازار می‌شوند، هدفشان وارد كردن فناوری به میان سطح وسیعی از محصولات و بازارهای بی‌ثبات است. فعالیتهای تحقیق و توسعه در درجه نخست اهمیت قرار دارند.
۲) مرحله گذار:
این مرحله با ضرورت یك طراحی اساسی شروع می‌شود. هنگامی كه بی‌ثباتی محصولات و بازار كم می‌شود و فعالیتهای تحقیق و توسعه بر بهبود فناوریهای اساسی متمركز می‌شود، چرخه طراحی مسیر كوتاه‌تری را خواهد پیمود.
۳) مرحله بلوغ:
محصولاتی كه دارای طراحی‌های اساسی هستند، توسعه می‌یابند و توجه پژوهشها و طراحی‌ها از نوآوری محصول به نوآوری فرایند منتقل می‌شود. اگرچه سرعت رشد تقاضای بازار با كاهش روبرو می‌شود،‌ولی حجم كلی تقاضا افزایش خواهد یافت. بازاری كه با قابلیت سوددهی بالا به حالت مناسب خود می‌رسد، یكی ازنتایج مستقیم كاهش قیمتها و افزایش ظرفیتهاست.
۴) مرحله انفصال:
فناوریهای موجود ممكن است بتدریج با مطرح شدن فناوریهای جدید، فناوریهای پیشرفته‌تر یا همگرایی بازارها به صورت متروك درآیند. در طی این مرحله، بازار كساد خواهد بود. با توسعه بازار جدید، تقاضا از بازارهای قدیمی دور می‌شود و چرخه به مرحله تحرك باز می‌گردد.
●روشهای انتخاب فناوری
۱) انتخاب رسمی:
در چرخه تولید فناوری پیشرفته، شركتها می‌توانند فناوری و یا فرصتهای بازاری را به طرق نظم یافته زیر بدست آورند:
ادغام دو شركت و تبدیل آنها به یك شركت واحد؛ كاری كه در مراحل گذاز و بلوغ رایج است.
مالكیت بعنوان شركت وابسته، شركت فرعی، شركتهای قسمت شده یا خط تولیدی از یك شركت؛ كه این كار نیز در مراحل گذار و بلوغ رایج است.
● قراردادهای هم‌پیمانی
▪ اخذ مجوز:
درساده‌ترین شكل، مقوله"اخذ مجوز" به معنی دارا بودن حق یك محصول، فناوری یا خدمت است كه عمدتأ برای دوره مشخصی از زمان است و عمومأ به حد خاصی از بازار محدود می‌شود. این حقوق می‌تواند شامل حق: برای تولید، برای تولید پاره‌ای، و برای بازار و فروش یك محصول باشد. اخذ مجوز در مرحله گذار بسیار رایج است.
▪ سرمایه گذاری مشترك:
دو یا چند شركت نهادی مجزا را تاسیسی می‌كنند كه شركت مادر در این نهاد سهامدار است. هدف آنها دستیابی به منافع یا سود سهام از این نهاد، و عمومأ اشتراك فناوری و نیز همگرایی بازار است.
● شركتهای SPIN-OFF
پژوهش و توسعه یكی از وظایف كلیدی پاركهای فناوری است. مطابق با تعریف ما از یك پارك فناوری، این مركز با مؤسسات تحقیقاتی یا آموزشی در ارتباط است. شركتها، فناوریهای جدید را یا از فعالیتهای تحقیق و توسعه خودشان بدست می‌آورند و یا از طریق كار با این مؤسسات پژوهشی و آموزشی كه به انتقال فناوری میان شركتهای SPIN-OFF كمك می‌كنند، به این فناوریهای جدید دست می‌یابند.
▪ یك شركت SPIN-OFF به عنوان شركتی جدید تعریف می‌شود كه:
الف) بوسیله اشخاصی كه سابقأ در سازمان مادر كار می‌كرده‌اند، تشكیل شده‌اند
ب) به عنوان یك مركز فناوری كه از سازمان مادر مشتق گردیده، ایجاد شده است.
این مراكز عمومأ به این جهت ایجاد می‌شوند تا از یك فناوری كه در مراكز دولتی، دانشگاهها یا دیگر مراكز خصوصی تحقیق و توسعه ابداع شده است، استفاده تجاری نمایند. بعنوان معیارهای مناسبی از موفقیت می‌توان، تعداد شركتهای SPIN-OFF ایجاد شده، تعداد مالكیتهای رسمی ثبت شده و تعداد تعاملات غیر رسمی میان افراد را نام برد.
اضافه بر انتخاب رسمی، انتخاب غیر رسمی نیز وجود دارد.
۲) انتخاب غیررسمی:
نزدیكی شركتها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی به یكدیگر، فرصتهای غیررسمی را برای انتقال فناوری ایجاد می‌نماید. تعاملات انسانی در مركز این نوع انتقال قرار دارند. در واژگان تجاری، از این اثر به عنوان هم‌افزایی نام برده می‌شود. در ورای ارزش این انتخاب غیررسمی، این باور نهفته است كه دستاوردهای دانش، فرصتهای بیشتری را برای نوآوری فراهم می‌آورد. همچنین در بین مستاجرین یك پارك فناوری، باور بر این است كه عمومأ حضور در یك پارك فناوری بهتر از عدم حضور در آن است.
اثرات انتقال فناوری – آیا این پدیده در مدل یك پارك فناوری كاربرد دارد؟
حتی اگر مزیتهایی كه از تعاملات انتظار می‌رود مد نظر باشد، این موردی همیشگی نیست. پژوهشهای ما مشخص می‌سازد كه انتقال فناوری در یك پارك فناوری كه از یك تاثیر خیلی جزئی تا سطح بالایی از موفقیت در انتقال فناوری را در بر می‌گیرد بستگی دارد به اینكه كدام بخش از چرخه تولید محصولات فناوری پیشرفته مورد ارزیابی قرار گیرد و چه نوع دانش یا فناوری‌ای انتقال یافته است.
▪ انتخاب رسمی
در مكانیسم رسمی انتقال فناوری، شركتها مجوزها و فعالیتهای سرمایه گذاری مشترك را برای ایجاد یك بازار مشترك بكار می‌گیرند كه در این فعالیت رسمی، حجم بالاتری ازتبادلات میان نوآوران و شركتهای تاسیس شده بوجود می‌آید.
با این همه، برای انتقال فناوری هزینه‌ای لازم است كه نخستین بار بوسیله Teece در سال ۱۹۷۶ و ۱۹۷۷ این مطلب به اثبات رسید. او به طور تجربی دریافت كه هزینه انتقال فناوری بین‌المللی عمومأهزینه‌ای قابل ملاحظه است كه در نمونه او حدود ۲ تا ۵۹ درصد كل هزینه‌های پروژه را شامل می‌شد. هزینه انتقال به وضوح بوسیله تجربیات فرستندگان از انتقالهای قبلی و فناوری، بوسیله مهارت و تجربه دریافت كنندگان و با خصوصیات خود فناوری مشخص می‌شود.
این خصوصیات تنها با قیمت ارتباط ندارند. آنها همچنین محدودیتهای انسانی را برای انتقال فناوری توصیف می‌نمایند: تجربه فرستندگان، مهارت و تجربه دریافت كنندگان، و خصوصیات فناوری. برای یك كشور كوچك در حال توسعه، بسیار سخت است كه یك فناوری پرهزینه را كپی برداری نماید یا سرمایه‌ای اولیه را برای هزینه توسعه آن فراهم نماید.
در یك مطالعه موردی دیگر در مورد فرایندهای رسمی انتقال فناوری، محققین دریافتند كه:
"شراكتی مهم و رشدیافته در زمینه فعالیتهای پژوهش و توسعه در شركتهای چند ملیتی، در خارج از كشورهای اصلی آنها در حال انجام است. در این زمینه روشن شد كه اكثریت فعالیتهای پژوهش و توسعه خارجی، به وظایف تجاری جهت تطابق فناوری شركتهای مادر با نیازهای بازار منطقه می‌پردازد. البته شواهد زیادی در دست است كه نشان می‌دهد شركتهای چند ملیتی از شبكه‌های شركتهای تابع خارجی خود به عنوان ابزاری برای دستیابی به منابع خارجی فناوری استفاده می‌نمایند."
به عنوان مدرك بعدی برای كاهش نوآوری، مقاله‌ای در مجله اكونومیست خاطر نشان می‌كند كه در یكی دو دهه گذشته، اكثر كشورهای توسعه یافته، كمی به سمت تجارت آزاد و سرمایه گذاری خارجی روی آورده‌اند. تجارت آزادتر باعث ورود محصولات جدید می‌شود، محصولاتی كه نمونه برداری شده و مشابه سازی می‌شود.
به عنوان مثال در چین، پارك علمی Zhongguancun به مكانی برای خرده‌فروشی محصولات فناوری به جای مكانی برای نوآوری‌های فناورانه تبدیل شده است. در اوایل سال ۲۰۰۰، بیش از ۸۰ درصد كسانی كه در پارك علمی كار می‌كردند، در فروشگاههای تجاری مشغول به فعالیت بودند و دانشمندان نقش پشتیبان را داشتند. همچنین شركتهای داخلی عمومأ به عنوان ارائه دهنده خدمات برای واردات یا انتقال محصولات فناوریهای پیشرفته خارجی به بازار چین فعالیت می‌نمودند.
▪ انتخاب غیررسمی
هنگامی كه شركتهای داخل پارك فناوری را با شركتهای خارج از پارك فناوری مقایسه می‌كنیم:
"نتایج روشن می‌سازد كه شركتهایی كه در پارك علمی قرار دارند، انگیزه بالاتری را در مجاورت با مراكز پژوهشی ابراز می‌دارند، اما هیچ دستیابی یا ارتباط علیحده‌ای را با این مراكز ابراز ننموده‌اند." این بحث ادامه می‌دهد كه:"قویترین و مهمترین تفاوت، مزیتی خیالی است كه بوسیله پارك علمی ایجاد می‌شود و شركتها هم انتظار دارند و هم احساس می‌كنند كه آنرا بدست آورده‌اند."
نهایتأ اینكه انتقال فناوری از طرق گوناگونی اتفاق می‌افتد، ولی در مورد پاركهای فناوری این انتقال می‌تواند به تطابق محصولات با بازار منطقه، یك تجارت هزینه‌بر پرمخاطره، و وابستگی زیاد مهارتها و تجربیات محدود شود.

ترجمه: امین رضا خالقیان
منبع: http://www.american.edu/carmel/ab۵۲۹۳a

منبع : سایر منابع