هوا را ازمن بگیر، بازی‌ام را نه‌

وای خدای من! تعطیلات نوروز رو هم که باید با شنیدن صدای کلیدهای کیبورد و فریادهای سرشار از هیجان پسر ۱۲ ساله‌ای بگذرونیم که حسرت خنده، شادی و شیطنت‌های طبیعی و کودکانه را به دل ما گذاشته. حالا دیگه. واقعا نمی‌دونیم اتفاقی که افتاده و روز به روز هم دامنه‌اش گسترده‌تر می‌شه، خوبه یا بد؟
وقتی این وضعیت را می‌بینم، ناخودآگاه به یاد روزی می‌افتم که پسر ۴ ساله‌مون با اشتیاق روی پاهای پدرش که مشغول کار با کامپیوتر بود، قرار گرفت. چقدر سریع کار کردن با کلیدهای کیبورد و ماوس رو یاد گرفت، به طوری که مارو سر شوق آورد تا با گرفتن بازی‌های کامپیوتری به شکوفا شدن استعدادهاش در استفاده از وسیله‌ای که امروزه مبنای دانش عمومی در دنیا تلقی می‌شه، کمک کنیم. پس از آن هم چقدر به خودمون می‌بالیدیم که فرزند ما در دوره دبستان از همه هم‌کلاسی‌هاش باهوش‌تر و خلاق‌تره.
ولی حالا احساس می‌کنم پسرمون داره کاملا از ما دور می‌شه و غرق شدن در یه دنیای مجازی رو به گذروندن اوقاتی با پدر و مادرش ترجیح می‌ده. حالا نمی‌دونیم چی کار باید بکنیم؟!
امان از دست این بازی‌های رایانه‌ای که با استفاده از تصاویر پرتحرک و صداهای مهیج، دنیایی از هیجان را برای کودکانی که شیفته جنب‌‌‌وجوش هستند،‌ ارزانی می‌کنند و همین جاذبه‌ها، روح و جسم آنان را مطیع خود می‌کند و به عالمی از تخیلات می‌برد.
تا جایی که کودک خود را محور و قهرمان اصلی ماجرا می‌پندارد. حتی دیگر بچه‌های امروزی مثل زمان کودکی و حتی نوجوانی ما از دیدن کارتون‌های جذاب هم لذت نمی‌برند. به طوری که ترجیح می‌دهند خود در عالم مجازی به جای قهرمان فیلم‌ها یا کارتون‌ها بنشینند و به دنیای اتفاقاتی بروند که خود با کسب مهارت‌های بیشتر می‌توانند روند آن را رقم بزنند، تا این که به پشتی مبل مقابل تلویزیون تکیه بزنند و به تماشای یک کارتون یا فیلم بنشینند.
● کودکان، شیفته بازی‌های رایانه‌ای‌
حتی دیگر تعطیلات نوروز سال‌های اخیر هم کودکان را همچون زمان‌های نه‌چندان دور برای دیدن برنامه‌های متنوع تلویزیونی یا رفتن به میهمانی و عید دیدنی ترغیب نمی‌کند. بلکه فقطآنها را برای گذراندن زمان بیشتری تنها یا همراه دوستانشان؛ پای بازی‌های نام آشنایی چون strikeCounter ،need for speed و FIFA ذوق‌زده می‌کند. به طوری که از مدتی قبل از تعطیلات هم برای آن برنامه‌ریزی می‌کنند.
البته ناگفته نماند که این بازی‌ها با تصاویر سه‌بعدی و موسیقی آنقدر جذاب طراحی شده‌اند که حتی امروزه خیلی از بزرگسالان را هم مجذوب خود کرده‌اند. با این تفاسیر تنها از یک طریق می‌توانیم به والدینی که دارای کودکان شیفته بازی‌های رایانه‌ای هستند و از این قضیه نگرانند، کمک کنیم و آن هم از طریق دادن و آگاهی‌های لازم در ارتباط با نحوه کار کردن بچه‌ها با رایانه است.
● یادگیری و کسب مهارت از طریق رایانه
کار کردن کودکان از ابتدای سن فراگیری می‌تواند یادگیری را آسان و توجه کودکان را جلب کند. به طوری که کودکان می‌توانند با رایانه هر چند بار که بخواهند، موضوعی را ببینند و مرور کنند.
از سوی دیگر، برنامه‌های بسیار متنوعی وجود دارند که به کودکان امکان می‌دهد نقاشی‌ها یا داستان‌هایی را خلق کنند یا بازی‌هایی که در بازار موجود است آنها را به تاریخ یا جغرافیا علاقه‌مند می‌کند. از سوی دیگر، برنامه‌های آموزشی کامپیوتری به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌هایی را تمرین کنند.کودک بدون کثیف کردن لباس‌ها و اطراف می‌تواند براحتی نقاشی بکشد و رنگ‌ها را عوض کند. مثلا اگر از رنگ سبز نقاشی‌اش خوشش نیامد، به رایانه می‌گوید رنگ قرمز را انتخاب کن و اگر رنگ قرمز رضایت او را فراهم نکرد، رنگ آبی را انتخاب کند. در عین حال، با کمک رایانه می‌توان مفاهیم و مبانی ریاضیات را با کمک شکل‌های مختلف و ساده به کودک آموزش داد.
● چشمان خسته و استخوان‌های دردناک‌
عمدتا اثرات منفی بازی‌های رایانه‌ای که عمده زمان کودکان را هنگام کار با رایانه به خود اختصاص می‌دهد به ۵ دسته تقسیم می‌شود که پیش از همه شامل آسیب‌های جسمانی می‌شود.
ناگفته پیداست چشم‌های بزرگسالان هم به علت خیره شدن مداوم به صفحه نمایش رایانه بشدت تحت فشار نور قرار می‌گیرد و دچار عوارض می‌شود، حال بچه‌ها که جای خود دارند. بعلاوه مشاهدات نشان داده است نوجوانان چنان غرق بازی می‌شوند که توجه نمی‌کنند تا چه حد از لحاظ بینایی و ذهنی بر خود فشار می‌آورند.
از سوی دیگر، به دلیل این که کودک در یک وضعیت ثابت تا ساعت‌ها می‌نشیند، ستون فقرات و استخوان‌بندی او دچار مشکل می‌شود. همچنین احساس سوزش و سفت شدن گردن، کتف‌ها و مچ دست از دیگر عوارض کار نسبتا ثابت و طولانی مدت با رایانه است. پوست فرد در معرض مداوم اشعه‌هایی قرار می‌گیرد که از صفحه رایانه پخش می‌شود.
ایجاد تهوع و سرگیجه خصوصا در کودکان و نوجوانانی که زمینه صرع دارند از دیگر عوارض بازی‌های رایانه‌ای است.
● پرخاشگر و خشن‌
دسته دیگر از آسیب‌های بازی‌های رایانه‌ای، آسیب‌های روانی تربیتی است که مهم‌ترین آنها تقویت حس پرخاشگری است. در واقع مهم‌ترین مشخصه بازی‌های رایانه‌ای حالت جنگی بیشتر آنهاست و این که فرد باید برای رسیدن به مرحله بعدی بازی با نیروهای به اصطلاح دشمن بجنگد.
استمرار چنین بازی‌هایی کودک را پرخاشگر و ستیزه‌جو بار می‌آورد. بگذریم که خشونت امروزه عنصر جدایی‌ناپذیر فیلم‌های سینمایی، کارتون‌ها و بازی‌های کامپیوتری را تشکیل می‌دهد. دیگر بچه‌ها، نوجوانان و جوانان علاقه‌ای به دیدن فیلم‌های غیراکشن یا بازی‌هایی که پراز بزن بزن نباشد، ندارند.
● کودکان منزوی
کودکانی که به طور مداوم با بازی‌های رایانه‌ای درگیرند، درونگرا می‌شوند. آنان در جامعه منزوی و در برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران ناتوان می‌شوند. روحیه انزواطلبی باعث می‌شود که کودک از گروه همسالان خود جدا شود این خود سرآغازی برای بروز ناهنجاری‌های دیگر است. معلوم نیست آینده بچه‌هایی که بیشتر وقت خود را در خانه، جلوی صفحه مانیتورها، آن هم غرق در دنیای مجازی پیش رویشان می‌گذارند، چه خواهد شد؟
● ذهن‌های تنبل
در این بازی‌ها به دلیل این که کودک و نوجوان با ساختنی‌ها و برنامه‌های دیگران به بازی می‌پردازد و کمتر قدرت دخل و تصرف در آنها پیدا می‌کند، اعتماد به نفس او در برابر ساختنی‌ها و پیشرفت دیگران متزلزل می‌شود.
● روابط خانوادگی کمرنگ می‌شود
با توجه به این که زندگی در کشور ما نیز به طرف ماشینی شدن پیش می‌رود و در بعضی خانواده‌ها زن و مرد شاغل هستند یا بعضی از مردان بیش از یک شغل دارند، خود به خود روابط عاطفی و در کنار هم بودن خانواده کمتر می‌شود و عده زیادی از این وضع و وجود تلویزیون به عنوان جعبه جادویی که باعث سرد شدن روابط خانوادگی شده، ناراضی هستند و حالا نیز جعبه جادویی دیگری یا جاذبه سحرآمیزتری به نام رایانه اضافه بر این وضعیت شده و مشکلات را دوچندان کرده است.
● افت تحصیلی‌
به دلیل جاذبه مسحورکننده‌ای که این بازی‌ها دارد، بچه‌ها وقت و انرژی زیادی را صرف بازی با آن می‌کنند. حتی بعضی کودکان، صبح زودتر از وقت معمول بیدار می‌شوند تا قبل از مدرسه کمی بازی کنند و وقت‌های تلف شده را هم به این صورت جبران کنند. در چنین شرایطی، افت تحصیلی کودکان و نوجوانان رخدادی کاملا طبیعی است که باید انتظار آن را داشت.
● چه باید کرد؟
آنچه می‌توانیم به پدر مادرها توصیه کنیم، این است که اگر چنانچه قرار است از بازی‌های کامپیوتری استفاده کنید، بهتر است بازی‌های تصویری خلاق که کودکان باید به وسیله آنها معماهایی را حل کنند، بیش از بازی‌های دیگر مورد توجه قرار دهید.
فراموش نکنید که بازی دسته‌جمعی کودکان با ابزارهای تصویری کمتر مساله‌ساز است. این اسباب بازی‌ها زمانی مخرب خواهد بود که کودک به تنهایی برای ساعات طولانی غرق بازی شود.
از آن مهم‌تر آن که والدین باید وقت بیشتری را به کودک و نوجوان خویش اختصاص بدهند. هر چه زمان بیشتر و ارتباط صحیح‌تری میان والدین و فرزندان برقرار باشد، زمینه چنین بازی‌هایی کمتر فراهم می‌شود. بیایید با انصاف باشید آیا در بسیاری موارد مقصران اصلی خود شما نیستید که فرزندانتان را برای ساعت‌های طولانی در مقابل تلویزیون، رایانه، ویدئو گیم یا فیلم‌های ویدئویی رها می‌کنید!؟
یک راهکار مفید و عملی آن است والدین همراه فرزندان خود به کوهستان، باشگاه‌ها و میادین ورزشی بروند و به بازی‌های مورد علاقه آنها بپردازند تا انرژی عصبی و روانی آنان تخلیه و توجهشان از بازی‌های رایانه‌ای منحرف شود.برای کاهش اثرات منفی جسمی بازی‌های رایانه‌ای نیز توصیه می‌شود به فرزندتان اجازه ندهید در فاصله نزدیکی از صفحه رایانه بنشیند.
از رایانه‌هایی با صفحه کوچک استفاده کنید. نور صفحه تلویزیون را کم کنید. بعلاوه بچه‌ها باید به طور مرتب بین دو نوبت بازی استراحت کنند. چشم‌ها باید مسلط به صفحه رایانه باشد و روشنایی اتاق باید به نحوی تنظیم شود که زنندگی نور به حداقل‌برسد.

پونه شیرازی‌

منبع : روزنامه جام‌جم