نقد ادبی

داشتن مطالعه بسیار در زمینه داستان و بحثهای نظری « تئوری » راجع به آن، برخورداری از ذوق هنری سالم تربیت یافته و غنی شده و هوش ، دقت نظر و تیز بینی لازم در این مورد.
مواردی که باید در هنگام انجام یک نقد سالم در نظر داشت چنین است:۱
۱) مخاطبان اثر چه کسانی هستند ؟ « خردسالان ، کودکان ، نوجوانان،جوانان یا بزرگسالان که از نظر موضوع و محتوا و از نظر ساختار داستان هر کدام از این گروهها دارای تفاوتهایی هستندو خصوصیا تی ویژه دارند .»
۲) نوع داستان د رچارچوب کدامیک از مکتبهای ادبی نوشته شده است ؟« کلاسیک ، رمانتیک ، واقعیتگرا، روانشناختی»
و از نظر نگاه به مسایل از چه نوع است؟ «کمدی ، علمی –تخیلی یا تاریخی ، پلیسی – جنایی و یا انواع دیگر آن »
۳) درونمایه اثر چه مطلبی را می خواسته بگوید و انگیزه نویسنده از نوشتن آن چه بوده است ؟
یکی از صاحب نظران در این باره سخنی خواندنی دارد . او می گوید :
«« ابلهان اثری را می خوانند و چیزی از آن نمی فهمند . اشخاص عامی گمان می کنند که آن را کاملا در یافته اند ، صاحبان عقل سلیم گاهی همه آن را نمی فهمند ،آنان نکات مبهم و تاریک را تاریک می یابند و نکات روشن را روشن می بینند و اشخاص پر مدعا ، اصراردا رند که نکات روشن را تاریک جلوه دهند و نکاتی را که کاملا واضح و قابل فهم است ، نفهمند . »»
۴) قضاوت ارزشی در باره محتوا و پیام داستان که آیا بینش تازه ای نسبت به زندگی به خواننده می دهد ؟آیا ضد ارزش و بد آموز برای مخاطب نیست؟
۵) آیا اسم داستان متناسب با موضوع و محتوای اصلی آن هست ؟ آیا تازه و بدیع و جلب کننده هست ؟ آیا پیرنگ داستان و بویژه پایان آن را لو نمی دهد؟
۶) شخصیت اصلی داستان کیست و شخصیتهای فرعی کدامند؟ آیا این شخصیتها واقعی هستند یا قالبی و کلیشه ای؟ کدامیک از شخصیتها در طول داستان تحول می پذیرند و این تحول آیا منطقی جلوه می کند یا غیر واقعی ؟
۷) زاویه دید یا شیوه بیان به کار رفته در داستان چیست؟« اول شخص مفرد ، دانای کل مطلق ، دانای کل محدود ، تک گویی نمایشی ، تک گویی درونی نامه نگاری ، دفتر خاطرات ، ترکیبی و غیره »
۸) آیا نثر داستان با موضوع و حال و هوای آن مناسبت دارد ؟ آیا به اندازه کافی صمیمی و خودمانی است ؟ آیا نثر صحیح و فاقد غلطهای نگارشی و دستوری هست ؟
۹)میزان کار خلاقانه و تخیل به کار گرفته شده از سوی نویسنده چه قدر است ؟
در واقع نقد یک داستان ،چیزی نیست مگر کشف و ارزشیابی اینکه نویسنده در آن اثرمی خواسته است چه بگوید،نشان دهد،یا القا کند و بررسی اینکه در بیان و نشان دادن آنچه مورد نظرش بوده ،تا چه حد موفق شده است . همچنان که منتقدان،از نویسنده داستان توقع دارند که هنگام خلق اثرشان ،حداکثر دقت،نظم و هماهنگی و سلیقه را مد نظر داشته باشند ، خوانندگان نقد نیز از منتقد انتظار رعایت همین موارد را در نقدش دارند

منبع : سایت سیمرغ