فراموش کردن عهد الهی

● آزمایشی برای ساحل نشینان ایله و سرانجام تجاوزگری
و از آنان راجع به آن آبادی كه نزدیك دریا بود بپرس: كه ]مردم آن[ در روز شنبه ]از حدود و اندازه[ تعدی و تجاوز می كردند، چون ماهیان آن ها روز شنبه بر روی آب روان می آمدند، و روزی كه شنبه نمی كردند ماهیان به سویشان نمی آمدند. بدین سان آنان را از رهگذر فسق و اعمال تمرد آمیزشان می آزماییم.
و آن گاه كه گروهی از آن ها گفتند: چرا قومی را پند می دهید كه خدا خواهان هلاك ایشان است یا اراده كرده است آنان را با عذابی سخت كیفر دهد؟ گفتند: به خاطر این كه ما را نزد پروردگارتان عذری باشد تا مگر تقوی پیشه كنند.
پس چون آنچه به آنان یادآوری شده بود فراموش كردند، آن كسانی را كه ]مردم را[ از بدی نهی می كردند، نجات دادیم و كسانی را كه ستم كردند به خاطر این كه از فرمان ما تمرد نمودند با عذابی سخت گرفتیم.
و چون از آنچه نهی شدند سرباز زدند به آن ها گفتیم بوزینگانی خوار و نومید شده باشید. (اعراف ۱۶۶-۱۶۳)
از بدو خلقت، خداوند انسان را امر فرمود هفت یك وقت خود را برای خدمت و عبادت خالق صرف نماید و در قدیم الایام این روز را بسیار مراعات می نمودند و نگاه نداشتن آن را گناهی عظیم می شمردند، بلكه هیچ گناهی را به جز بت پرستی با آن برابر نمی دانستند. حكم چهارم از ده فرمان موسی امر به حفظ روز سبت می نماید. (سفر خروج: ۸،۲۰) مبنی بر این كه خداوند آن روز را تقدیس فرمود و بندگان خود را نیز امر به تقدیس آن فرمود. چون به دیده عبرت و دقت ملاحظه نماییم، نگاه داشتن یك روز در هفته و سبت و استراحت از جمله ضروریات بشر می باشد و انسان در آن روز بیشتر از سایر روزها می تواند افكار خود را در حكمت و قدرت خالق خود صرف نماید و این حكم تا زمانی كه اساس این عالم استوار و پابرجاست مهمل نخواهد شد .
سبت از نظر دو قاموس كتاب مقدس: «نام آن روزی است كه قوم یهود از تمامی اعمال خود دست كشیده، استراحت می كردند و این لفظ از عبرانی معرب گشته و افاده استراحت می كند.»
خداوند برای بندرنشینان ایله حدود و مرزی زمانی در مورد صید ماهی تعیین كرده و فرمود: روزهای شنبه كه روز استراحت است به صید ماهی نپردازید. اما آ نان از این حد و مرز الهی تجاوز كردند و در زمره ظلم پیشگان درآمدند: «كسی كه از حدود الهی تعدی و تجاوز كند به خویشتن ستم كرده است.» (طلاق۱:)
این آیه به ما می آموزد كه خداوند بندگان خود را در همه زمان ها و مكان ها مورد آزمایش قرار می دهد؛ چه در مناطق سرسبز جنگلی مانند آزمون حضرت آدم، و چه در مناطق صحرایی و بیابانی مانند آزمون مسلمانان در مورد شكار صحرایی، و چه در كنار نهر و رود مانند آزمون سپاهیان طالوت و چه در سواحل دریا (اعراف: ۱۶۳) و چه در عبادت گاه (اعراف: ۱۶۱).
بیشتر این آزمون ها مربوط به آزمایش بطن و شكم در برابر خوردنی ها و نوشیدنی ها است؛ چه همان طور كه در علم اخلاق آمده از بطن و شكم است كه تمام رذایل اخلاقی مانند شهوت، خواب، تجاوز، اسراف، دروغ، دزدی و غیره زاییده می شود.
نكته دیگر این كه آزمایش های الهی نسبت به چیزهایی است كه بشر بیشتر به سمت آن كشش دارد و بیشتر در معرض فسق و خارج شدن از پوشش و لباس تقوی است؛ چنان كه حضرت ابراهیم به وسیله فرزند و یوسف به وسیله زلیخا و قوم موسی به وسیله جنگ و سپاهیان طالوت به وسیله نهر آب و مسلمانان به وسیله صید قربانی و... آزمایش شدند و در این آزمون می بینیم روزهای شنبه كه ماهیان احساس امنیت می كردند بیشتر به روی آب می آمدند، اما روزهای غیر شنبه یا روزهایی كه استراحت نمی كردند، به روی آب نمی آمدند.
در این آزمون الهی، مردم ساحل نشین ایله به چند دسته تقسیم شدند:
۱) عده بسیاری كه از خود اراده در برابر حدود و محرمات نداشتند، آشكار شدن ماهی ها در روز شنبه آن ها را وسوسه كرد و برای به دست آوردن درآمد بیشتر نقشه و كلاه شرعی طرح نمودند. برای این منظور ابتدا جایگاه هایی در كنار ساحل پرداختند كه به دریا راه داشت. ماهی ها روزهای شنبه همراه آب وارد این جایگاه ها می شدند، ولی به هنگام غروب راه بازگشتشان را می بستند و روز بعد به شكار آن ها می پرداختند.
۲) عده ای هم به تقلید از این كلاه شرعی روز شنبه تورهای خود را به دریا می انداختند و روز یكشنبه آن ها را از آب بیرون می كشیدند؛ اما به تدریج حب مال، آن ها را چنان از عذاب الهی غافل ساخت كه بی پروا روزهای شنبه به صیدماهی می پرداختند.
۳) در این میان گروهی پارسا و با ایمان بودند كه مردم را از این خلافكاری نهی می كردند.
۴) اینان نه تنها در برابر منكرات سكوت اختیار كرده بودند بلكه به نصیحت كنندگان می گفتند: چرا قومی را اندرز می دهید كه خداوند سرانجام آن ها را هلاك می كند و یا به عذاب دردناكی كیفر می دهد؟ اندرز دهندگان پاسخ می دادند: ما به دو جهت آن ها را موعظه می كنیم: یكی به خاطر مسوولیتی كه در پیشگاه الهی داریم و دیگر به ظاهر این كه ممكن است گفته های ما در آن ها اثر كند و در نتیجه به انتقام و كیفرالهی بیندیشند و راه تقوی را برگزینند.
اما سرانجام، مال پرستی بر مردم غلبه كرد و به تدریج فرمان الهی را فراموش كردند، هم چنان كه آدم عهد الهی را فراموش كرد.
ساحل نشینان بندر ایله نیز چون تذكراتی كه به آن ها داده شد فراموش كردند، در این هنگام آن عده ای را كه از گناه نهی می كردند رهایی دادیم و ظلم پیشگان را به علت فسق و انحراف شان به كیفر سختی دچار ساختیم.
آری، سپردن عهد و یاد خدا به دست فراموشی و نیز ترك وظیفه امر به معروف و نهی از منكر، آدمی را در زمره ظلم پیشگان درمی آورد و از پوشش و لباس تقوی خارج می كند و روانه جهنم عذاب و عقاب می گرداند. قوم سبت نمونه بارزی بودند كه از آنچه پروردگار نازل كرده بود پیروی ننموده و به دنبال مال پرستی و صید در روز شنبه رفتند و در نتیجه از پوشش و لباس تقوی خارج شدند و تنها اندكی از آنان پند گرفتند و به نهی از منكر پرداختند و آنان را به تقوی دعوت كردند و مابقی چون تذكراتی را به آن ها داده شده بود فراموش كردند، ظلم پیشگانشان به عذابی شدید دچار شدند و خداوند آنان را مسخ كرد و در اثر آن سرمایه های وجود خویشتن را دچار خسران نمودند.
مجاهد كه از مفسران شیعه و مورد اعتماد محققان اهل سنت است، دارای آزادی رای و جسارت بود و به تشبیه و تقثیل در برخی آیات، از جمله آیه مورد بحث، اعتقاد داشت. به عقیده وی فسخ بنی اسراییل مانند تمثیل آنان به حمار در سوره جمعه: ۵ (مانند درازگوشی هستند كه كتاب هایی حمل می كند) است، یعنی دل هایشان مسخ شد و دیگر موفق به فهم حقایق نشدند.
همان طور كه از مطالعه نزدیك در زندگی انسان و میمون برمی آید، امتیاز انسان در جسم و اندام و تن پروری نیست، تا با تكامل مادی و خورد و خواب حاصل شود، بلكه به علم، دانش، كمال، عقل، فهم، ادراك و نطق و بیان است كه از روح الهی وی سرچشمه می گیرد و این روح الهی آنگاه آدمی را به فهم حقایق و درك واقعیات موفق می دارد كه با تقوی تقویت و پرورده شود.
پس كسانی كه مانند اصحاب بست عقل خود را به كار نمی برند و حاضر نیستند با تقوی و اطاعت از قوانین الهی از حالت توحش به كمال نایل گردند، مادی فكر می كنند و دایماً درصدد صید و شكار، خورد و خوراك و عیش و نوش و شهوت رانی هستند.
اینان كه همواره به تقلید كوركورانه می پردازند و آلت دست این و آن هستند، نه تنها به فهم حقایق و درك واقعیات نمی رسند و به كمال و تكامل اخلاقی و معنوی نایل نمی آیند، بلكه آن چنان از نظر روحی و قلبی سقوط می كنند كه هم چون میمون و بوزینه می شوند، چنان كه امام صادق (ع) می فرماید: «در تدبیر و حكمت آفرینش میمون به این صورت عبرتی است برای انسان در خودستانی تا با مشاهده این ]حیوان انسان نما[ دریابد كه خود نیز از ماده و طبیعت چهارپایان است؛ زیرا كه این چنین خلقتش به خلقت میمون نزدیك است و تا این كه بداند اگر خداوند از نظر ذهن و عقل و نطق و بیان به انسان فضیلت و برتری نمی داد مانند بعضی از حیوانات بود.»

نفیسه شرفی فر

منبع : روزنامه جوان