وقتی روده‌ها از کوره در می‌روند!

سندرم روده تحریک‌پذیر، یک اختلال شایع، مزمن و راجعه عملکردی روده‌هاست که با علایمی شامل درد شکم، سوءهاضمه و حرکات غیرعادی روده‌ها که باعث اسهال، یبوست یا دوره‌های متناوب اسهال و یبوست می‌شوند، تشخیص داده می‌شود. با وجود پیشرفت‌های فراوان در تکنیک‌های تشخیص و درمان بیماری‌ها، هنوز هم پزشکان و بیماران از درمان سندرم روده تحریک‌پذیر ناتوان هستند. هدف از درمان سندرم روده تحریک‌پذیر، برطرف‌کردن علایم اصلی گوارش است. در اولویت اول غلبه بر علایمی نظیر درد شکم، سوءهاضمه، اسهال یا یبوست مطرح است و سعی بر آن است که فاکتورهای تشدید‌کننده علایم، تحت کنترل قرار‌گیرند. استراتژی‌های مدیریت این سندرم شامل پیشگیری از بروز علایم با استفاده از عوامل غیر دارویی، درمان مستقیم علایم با تجویز دارو و بهره‌گیری از فلور طبیعی روده است.
● پیشگیری با کمک عوامل غیردارویی
رفتار – شناخت درمانی، روان‌درمانی و هیپنوتراپی ممکن است در برخی از بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر موثر باشند. روا‌ن‌درمانی به خصوص در بیمارانی که به درمان مستقیم علایم با دارو پاسخ نداده‌اند، توصیه می‌شود. استفاده از تکنیک‌های کاهش اضطراب و آرامش، هرچند که در افراد مختلف نتایج متفاوتی داشته‌است ولی در نهایت در اغلب بیماران، کیفیت زندگی را بهبود می‌بخشد. پرهیزهای غذایی در گرو‌هی از بیماران موثر شناخته شده‌اند. محدودسازی مصرف لاکتوز به جز در افراد مبتلا به کمبود آنزیم لاکتاز، چندان در بهبود علایم موثر نبوده‌اند. کاهش مصرف شیرین‌کننده‌ها و هضم‌دهنده‌های مصنوعی، فروکتوز و نوشابه‌های قنددار (یا سایر نوشیدنی‌ها یا غذاهای تولیدکننده گاز)می‌تواند در کاهش اسهال، نفخ و احساس سنگینی بیماران موثر باشد.
● درمان مستقیم علایم
برای درمان مستقیم علایم سندرم روده تحریک‌پذیر، به طرح علایمی می‌پردازیم که بیشترین شکایات بیماران را شامل می‌شوند. این علایم به طور معمول
▪ درد شکم
▪ اسهال
▪ یبوست
درمان مستقیم علایم در دو گروه دسته‌بندی می‌شوند:
۱) درمان‌های دارویی سنتی که هدف از آنها بهبود علایم خاصی است
۲) داروهایی که روی عوامل اجتماعی ایجادکننده بیماری تاثیر می‌گذارند
هرچند که بیشتر، درمان‌های سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرند و می‌توانند در بهبود علایم خاصی موثر باشند، اما داروهای جدید که بر میزان سروتونین تاثیر می‌گذارند، به مراتب اثربخش‌تر هستند. بسیاری از بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر از داروهایشان رضایت چندانی ندارند، زیرا در کنترل علایم، موفقیت چندانی نداشته‌اند یا عوارض جانبی داروها برای آنان قابل تحمل نیست. به علاوه، در بیشتر موارد با قطع دارو، مجددا علایم عود می‌کنند.
● علایم اصلی، درمان‌های موثر
۱) درد شکم:
داروهای ضد اسپاسم نظیر دی‌سیکلومین و هیوسیامین به طور گسترده‌ای برای درمان درد شکم و احساس سنگینی ناشی از سندرم روده تحریک‌پذیر کاربرد دارند. این گروه داروها فعالیت عضلات روده‌ها را کاهش می‌دهند و درد ناشی از اسپاسم عضلات صاف روده را برطرف می‌کنند. هرچند نتایج حاصل از مطالعات بالینی نشان داده‌‌اند که داروهای ضد اسپاسم در برطرف‌کردن درد شکم در این بیماران برتری چندی بر دارونما ندارند، اما اگر بیمارتان از مصرف داروهای ضد اسپاسم رضایت دارد، لزومی ندارد که داروی او را قطع کنید. داروهای ضد افسردگی برای درمان این بیماران که علایم اصلی آنها درد شکم و سوءهاضمه است و علایم آنها با استرس تشدید می‌شود، کاربرد دارند. داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین، بر حرکات لوله گوارشی موثرند اما تحریک‌پذیری احشاء را کاهش نمی‌دهند.
۲)اسهال:
داروهای ضد اسهال برای کاهش ترانزیت روده در این بیماران کاربرد دارند. داروهای ضد اسهال باید در حدود نیم ساعت قبل از صرف غذا مصرف شوند. آلوسترون، آنتاگونیست گیرنده ۵HT۳ است و ترانزیت روده کوچک را کاهش داده، از حساسیت احشایی می‌کاهد. آلوسترون اخیرا در آمریکا برای درمان زنانی که مبتلا به اشکال شدید سندرم روده تحریک‌پذیر هستند و به سایر درمان‌های دارویی پاسخ نداده‌اند، به کار می‌رود هرچند مصرف آن به‌دلیل احتمال بروز عوارضی نظیر کولیت‌ایسکمیک و یبوست شدید، محدود شده است.
۳) یبوست:
مکمل‌های محلول (پسیلیوم) و غیرمحلول (متیل سلولز و پلی‌کربوفیل)، به مدفوع حجم می‌دهند و اغلب در این بیماران برای افزایش دفعات دفع و تسهیل عبور مدفوع، تجویز می‌شوند. تگاسرود که یک آگونیست انتخابی گیرنده ۵HT۴ است، ترانزیت روده را تسهیل می‌بخشد و از حساسیت احشایی می‌کاهد، اما FDA اعلام کرده‌است مصرف آن ممکن است به بروز حوادث ایسکمیک قلبی – عروقی بینجامد.
بهره‌گیری از فلور طبیعی روده
اخیرا گزارشات متعددی در مورد اثربخشی تجویز پروبیوتیک‌ها (زیست‌یار) و آنتی‌بیوتیک‌ها در بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر به دست آمده است. بیشتر پروبیوتیک‌ها شامل گونه‌های تولیدکننده اسید لاکتیک هستند. پروبیوتیک‌ها را می‌توان به مواد غذایی حاوی شیر اضافه کرد یا آن را به شکل کپسول، قرص یا پودر تجویز کرد.

دکتر شیرین میرزازاده

منبع : هفته نامه سپید