پنجشنبه, ۱۱ بهمن, ۱۴۰۳ / 30 January, 2025
مجله ویستا
زندگانی حضرت امام صادق ( ع )
حضرت امام جعفر صادق علیه السلام رئیس مذهب جعفری ( شیعه ) در روز ۱۷ربیع الاول سال ۸۳ هجری چشم به جهان گشود . پدرش امام محمد باقر ( ع ) و مادرش "ام فروه" دختر قاسم بن محمد بن ابی بكر می‌باشد.
كنیه آن حضرت : "ابو عبدالله" و لقبش "صادق" است . حضرت صادق تا سن ۱۲ سالگی معاصرجد گرامیش حضرت سجاد بود و مسلما تربیت اولیه او تحت نظر آن بزرگوار صورت گرفته و امام ( ع ) از خرمن دانش جدش خوشه‌چینی كرده است .
پس از رحلت امام چهارم مدت ۱۹ سال نیز در خدمت پدر بزرگوارش امام محمد باقر ( ع ) زندگی كرد و با این ترتیب ۳۱ سال از دوران عمر خود را در خدمت جد و پدر بزرگوار خود كه هر یك از آنان در زمان خویش حجت خدا بودند ، و از مبدأ فیض كسب نور می‌نمودند گذرانید .
بنابراین صرف نظر از جنبه الهی و افاضات رحمانی كه هر امامی آن را دار می‌باشد ، بهره‌مندی از محضر پدر و جد بزرگوارش موجب شد كه آن حضرت با استعداد ذاتی و شم علمی و ذكاوت بسیار ، به حد كمال علم و ادب رسید و در عصر خود بزرگترین قهرمان علم و دانش گردید . پس از درگذشت پدر بزرگوارش ۳۴ سال نیز دوره امامت او بود كه در این مدت "مكتب جعفری" را پایه‌ریزی فرمود و موجب بازسازی و زنده نگهداشتن شریعت محمدی ( ص ) گردید .
زندگی پر بار امام جعفر صادق ( ع ) مصادف بود با خلافت پنج نفر از بنی امیه ( هشام بن‌عبدالملك - ولید بن یزید - یزید بن ولید - ابراهیم بن ولید - مروان حمار ) كه هر یك به نحوی موجب تألم و تأثر و كدورت روح بلند امام معصوم ( ع ) را فراهم می‌كرده‌اند ، و دو نفر از خلفای عباسی ( سفاح و منصور ) نیز در زمان امام ( ع ) مسند خلافت را تصاحب كردند و نشان دادند كه در بیداد و ستم بر امویان پیشی گرفته‌اند ، چنانكه امام صادق ( ع ) در ۱۰ سال آخر عمر شریفش در ناامنی و ناراحتی بیشتری بسر می‌برد .
● عصر امام صادق ( ع )
عصر امام صادق ( ع ) یكی از طوفانی‌ترین ادوار تاریخ اسلام است كه از یك سواغتشاشها و انقلابهای پیاپی گروههای مختلف ، بویژه از طرف خونخواهان امام حسین ( ع ) رخ می‌داد ، كه انقلاب "ابو سلمه" در كوفه و "ابو مسلم" در خراسان و ایران از مهمترین آنها بوده است . و همین انقلاب سرانجام حكومت شوم بنی امیه را برانداخت و مردم را از یوغ ستم و بیدادشان رها ساخت . لیكن سرانجام بنی عباس با تردستی و توطئه ، بناحق از انقلاب بهره گرفته و حكومت و خلافت را تصاحب كردند . دوره انتقال حكومت هزار ماهه بنی امیه به بنی عباس طوفانی‌ترین و پر هرج و مرج ترین دورانی بود كه زندگی امام صادق ( ع ) را فراگرفته بود .
و از دیگر سو عصر آن حضرت ، عصر برخورد مكتبها و ایده‌ئولوژیها و عصر تضاد افكار فلسفی و كلامی مختلف بود ، كه از برخورد ملتهای اسلام با مردم كشورهای فتح شده و نیز روابط مراكز اسلامی با دنیای خارج ، به وجود آمده و در مسلمانان نیز شور و هیجانی برای فهمیدن و پژوهش پدید آورده بود . عصری كه كوچكترین كم كاری یا عدم بیداری و تحرك پاسدار راستین اسلام ، یعنی امام ( ع ) ، موجب نابودی دین و پوسیدگی تعلیمات حیات‌بخش اسلام ، هم از درون
و هم از بیرون میشد . اینجا بود كه امام ( ع ) دشواری فراوان در پیش و مسؤولیت عظیم بر دوش داشت . پیشوای ششم در گیر و دار چنین بحرانی می‌بایست از یك سو به فكر نجات افكار توده مسلمان از الحاد و بی‌دینی و كفر و نیز مانع انحراف اصول و معارف اسلامی از مسیر راستین باشد ، و از توجیهات غلط و وارونه دستورات دین به وسیله خلفای وقت جلوگیری كند .
علاوه بر این ، با نقشه‌ای دقیق و ماهرانه ، شیعه را از اضمحلال و نابودی برهاند ، شیعه‌ای كه در خفقان و شكنجه حكومت پیشین ، آخرین رمقها را می‌گذراند ، و آخرین نفرات خویش را قربانی می‌داد ، و رجال و مردان با ارزش شیعه یا مخفی بودند ، و یا در كر و فر و زرق و برق حكومت غاصب ستمگر ذوب شده بودند ، و جرأت ابراز شخصیت نداشتند ، حكومت جدید هم در كشتار و بی‌عدالتی دست كمی از آنها نداشت و وضع به حدی خفقان‌آور و ناگوار و خطرناك بود كه همگی یاران امام ( ع ) را در معرض خطر مرگ قرار می‌داد ، چنانكه زبده‌هایشان جزو لیست سیاه مرگ‌بودند .
"جابر جعفی" یكی از یاران ویژه امام است كه از طرف آن حضرت برای انجام دادن امری به سوی كوفه می‌رفت . در بین راه قاصد تیز پای امام به او رسید و گفت : امام ( ع ) می‌گوید : خودت را به دیوانگی بزن ، همین دستور او را از مرگ نجات داد و حاكم كوفه كه فرمان محرمانه ترور را از طرف خلیفه داشت از قتلش به خاطر دیوانگی منصرف شد . جابر جعفی كه از اصحاب سر امام باقر ( ع ) نیز می‌باشد می‌گوید : امام باقر ( ع ) هفتاد هزار بیت حدیث به من آموخت كه به كسی نگفتم و نخواهم گفت ... او روزی به حضرت عرض كرد مطالبی از اسرار به من گفته‌ای كه سینه‌ام تاب تحمل آن را ندارد و محرمی ندارم تا به او بگویم و نزدیك است دیوانه شوم .
امام فرمود : به كوه و صحرا برو و چاهی بكن و سر در دهانه چاه بگذار و در خلوت چاه بگو : حدثنی محمد بن علی بكذا وكذا ... ، ( یعنی امام باقر ( ع ) به من فلان مطلب را گفت ، یا روایت كرد ) . آری ، شیعه می‌رفت كه نابود شود ، یعنی اسلام راستین به رنگ خلفا درآید ، و به صورت اسلام بنی امیه‌ای یا بنی عباسی خودنمایی كند . در چنین شرایط دشواری ، امام دامن همت به كمر زد و به احیا و بازسازی معارف اسلامی پرداخت و مكتب علمی عظیمی به وجود آورد كه محصول و بازده آن ، چهار هزار شاگرد متخصص ( همانند هشام ، محمد بن مسلم و ... ) در رشته‌های گوناگون علوم بودند ، و اینان در سراسر كشور پهناور اسلامی آن روز پخش شدند . هر یك از اینان از طرفی خود ، بازگوكننده منطق امام كه همان منطق اسلام است و پاسدار میراث دینی و علمی و نگهدارنده تشیع راستین بودند ، و از طرف دیگر مدافع ومانع نفوذ افكار ضد اسلامی و ویرانگر در میان مسلمانان نیز بودند . تأسیس چنین مكتب فكری و این سان نوسازی و احیاگری تعلیمات اسلامی ، سبب شد كه امام صادق ( ع ) به عنوان رئیس مذهب جعفری ( تشیع ) مشهور گردد .
لیكن طولی نكشید كه بنی عباس پس از تحكیم پایه‌های حكومت و نفوذ خود ، همان شیوه ستم و فشار بنی امیه را پیش گرفتند و حتی از آنان هم گوی سبقت را ربودند .
امام صادق ( ع ) كه همواره مبارزی نستوه و خستگی‌ناپذیر و انقلابیی بنیادی در میدان فكر و عمل بوده ، كاری كه امام حسین ( ع ) به صورت قیام خونین انجام داد ، وی قیام خود را در لباس تدریس و تأسیس مكتب و انسان سازی انجام داد و جهادی راستین كرد .
● جنبش علمی
اختلافات سیاسی بین امویان و عباسیان و تقسیم شدن اسلام به فرقه‌های مختلف‌و ظ‌هور عقاید مادی و نفوذ فلسفه یونان در كشورهای اسلامی ، موجب پیدایش یك نهضت علمی گردید . نهضتی كه پایه‌های آن بر حقایق مسلم استوار بود . چنین نهضتی لازم بود ، تا هم حقایق دینی را از میان خرافات و موهومات و احادیث جعلی بیرون كشد و هم در برابر زندیقها و مادیها با نیروی منطق و قدرت استدلال مقاومت كند و آرای سست آنها را محكوم سازد .گفتگوهای علمی و مناظ‌رات آن حضرت با افراد دهری و مادی مانند "ابن ابی العوجاء" و "ابو شاكر دیصانی" وحتی "ابن مقفع" معروف است . به وجود آمدن چنین نهضت علمی در محیط آشفته و تاریك آن عصر ، كار هر كسی نبود ، فقط كسی شایسته این مقام بزرگ بود كه مأموریت الهی داشته باشد و از جانب خداوند پشتیبانی شود ، تا بتواند به نیروی الهام و پاكی نفس و تقوا وجود خود را به مبدأ غیب ارتباط دهد ، حقایق علمی را از دریای بیكران علم الهی به دست آورد ، و در دسترس استفاده گوهرشناسان حقیقت قرار دهد . تنها وجود گرامی حضرت صادق ( ع ) می‌توانست چنین مقامی داشته باشد ، تنهاامام صادق ( ع ) بود كه با كناره‌گیری از سیاست و جنجالهای سیاسی از آغاز امامت در نشر معارف اسلام و گسترش قوانین و احادیث راستین دین مبین و تبلیغ احكام و تعلیم و تربیت مسلمانان كمر همت بر میان بست . زمان امام صادق ( ع ) در حقیقت عصر طلایی دانش و ترویج احكام و تربیت شاگردانی بود كه هر یك مشعل نورانی علم را به گوشه و كنار بردند و در "خودشناسی" و "خداشناسی" مانند استاد بزرگ و امام بزرگوار خود در هدایت مردم كوشیدند .
در همین دوران درخشان - در برابر فلسفه یونان - كلام و حكمت اسلامی رشد كرد و فلاسفه و حكمای بزرگی در اسلام پرورش یافتند . همزمان با نهضت علمی و پیشرفت دانش بوسیله حضرت صادق ( ع ) در مدینه ، منصور خلیفه عباسی كه از راه كینه و حسد ، به فكر ایجاد مكتب دیگری افتاد كه هم بتواند در برابر مكتب جعفری استقلال علمی داشته باشد و هم مردم را سرگرم نماید و از خوشه‌چینی از محضر امام ( ع ) بازدارد . بدین جهت منصور مدرسه‌ای در محله كرخ" بغداد تأسیس نمود . منصور در این مدرسه از وجود ابو حنیفه در مسائل فقهی استفاده مود و كتب علمی و فلسفی را هم دستور داد از هند و یونان آوردند و ترجمه نمودند ، و نیز مالك را - كه رئیس فرقه مالكی است - بر مسند فقه نشاند ، ولی این مكتبها نتوانستند وظ‌یفه ارشاد خود را چنانكه باید انجام دهند . امام صادق ( ع ) مسائل فقهی و علمی و كلامی را كه پراكنده بود ، به صورت منظم درآورد ، و در هر رشته از علوم و فنون شاگردان زیادی تربیت فرمود كه باعث گسترش معارف اسلامی در جهان گردید . دانش‌گستری امام ( ع ) در رشته‌های مختلف فقه ، فلسفه و كلام ، علوم طبیعی و ... آغاز شد . فقه جعفری همان فقه محمدی یا دستورهای دینی است كه از سوی خدا به پیغمبر بزرگوارش از طریق قرآن و وحی رسیده است . بر خلاف سایر فرقه‌ها كه بر مبنای عقیده و رأی و نظر خود مطالبی را كم یا زیاد می‌كردند ، فقه جعفری توضیح و بیان همان اصول و فروعی بود كه در مكتب اسلام از آغاز مطرح بوده است . ابو حنیفه رئیس فرقه حنفی درباره امام صادق ( ع ) گفت : من فقیه‌تر از جعفرالصادق كسی را ندیده‌ام و نمی‌شناسم .
فتوای بزرگترین فقیه جهان تسنن شیخ محمد شلتوت رئیس دانشگاه الازهر مصر كه با كمال صراحت عمل به فقه جعفری را مانند مذاهب دیگر اهل سنت جایز دانست - در روزگار ما - خود اعترافی است بر استواری فقه جعفری و حتی برتری آن بر مذاهب دیگر . و اینها نتیجه كار و عمل آن روز امام صادق ( ع ) است .در رشته فلسفه و حكمت حضرت صادق ( ع ) همیشه با اصحاب و حتی كسانی كه از دین و اعتقاد به خدا دور بودند مناظ‌راتی داشته است . نمونه‌ای از بیانات امام ( ع ) كه در اثبات وجود خداوند حكیم است ، به یكی از شاگردان واصحاب خود به ام "مفضل بن عمر" فرمود كه در كتابی به نام "توحید مفضل" هم اكنون در دست است . مناظ‌رات امام صادق ( ع ) با طبیب هندی كه موضوع كتاب "اهلیلجه" است نیز نكات حكمت‌آموز بسیاری دارد كه گوشه‌ای از دریای بیكران علم امام صادق ( ع ) است . برای شناسایی استاد معمولا دو راه داریم ، یكی شناختن آثار و كلمات او ، دوم شناختن شاگردان و تربیت‌شدگان مكتبش .
كلمات و آثار و احادیث زیادی از حضرت صادق ( ع ) نقل شده است كه ما حتی قطره‌ای از دریا را نمی‌توانیم به دست دهیم مگر "نمی از یمی" . اما شاگردان آن حضرت هم بیش از چهار هزار بوده‌اند ، یكی از آنها "جابر بن حیان" است . جابر از مردم خراسان بود . پدرش در طوس به داروفروشی مشغول بود كه به وسیله طرفداران بنی امیه به قتل رسید . جابر بن حیان پس از قتل پدرش به مدینه آمد . ابتدا در نزد امام محمد باقر ( ع ) و سپس در نزد امام صادق ( ع ) شاگردی كرد . جابر یكی از افراد عجیب روزگار و از نوابغ بزرگ جهان اسلام است . در تمام علوم و فنون مخصوصا در علم شیمی تألیفات زیادی دارد ، و در رساله‌های خود همه جا نقل می‌كند كه ( جعفر بن محمد ) به من چنین گفت یا تعلیم داد یا حدیث كرد . از اكتشافات او اسید ازتیك ( تیزآب ) و تیزاب سلطانی و الكل است . وی چند فلز و شبه فلز را در زمان خود كشف كرد . در دوران "رنسانس اروپا" در حدود ۳۰. رساله از جابر به زبان آلمانی چاپ و ترجمه شده كه در
كتابخانه‌های برلین و پاریس ضبط است . حضرت صادق ( ع ) بر اثر توطئه‌های منصور عباسی در سال ۱۴۸ هجری مسموم و در قبرستان بقیع در مدینه مدفون شد . عمر شریفش در این هنگام ۶۵ سال بود . از جهت اینكه عمر بیشتری نصیب ایشان شده است به "شیخ الائمه" موسوم است . حضرت امام صادق ( ع ) هفت پسر و سه دختر داشت . پس از حضرت صادق ( ع ) مقام امامت بنا به امر خدا به امام موسی كاظ‌م ( ع ) منتقل گردید .
دیگر از فرزندان آن حضرت اسمعیل است كه بزرگترین فرزند امام بوده و پیش از وفات حضرت صادق ( ع ) از دنیا رفته است . طایفه اسماعیلیه به امامت وی قائلند .
● خلق و خوی حضرت صادق ( ع )
حضرت صادق ( ع ) مانند پدران بزرگوار خود در كلیه صفات نیكو و سجایای اخلاقی سرآمد روزگار بود . حضرت صادق ( ع ) دارای قلبی روشن به نور الهی و در احسان و انفاق به نیازمندان مانند اجداد خود بود . دارای حكمت و علم وسیع و نفوذ كلام و قدرت بیان بود . با كمال تواضع و در عین حال با نهایت مناعت طبع كارهای خود را شخصا انجام می‌داد ، و در برابر آفتاب سوزان حجاز بیل به دست گرفته ، در مزرعه خود كشاورزی می‌كرد و می‌فرمود : اگر در این حال پروردگار خود راملاقات كنم خوشوقت خواهم بود ، زیرا به كد یمین و عرق جبین آذوقه و معیشت خود و خانواده‌ام را تأمین می‌نمایم . ابن خلكان می‌نویسد : امام صادق ( ع ) یكی از ائمه دوازده‌گانه مذهب امامیه و از سادات اهل بیت رسالت است . از این جهت به وی صادق می‌گفتند كه هر چه می‌گفت راست و درست بود و فضیلت او مشهورتر از آن است كه گفته شود . مالك می‌گوید : با حضرت صادق ( ع ) سفری به حج رفتم ، چون شترش به محل احرام رسید ، امام صادق ( ع ) حالش تغییر كرد ، نزدیك بود از مركب بیفتد و هر چه می‌خواست لبیك بگوید ، صدا در گلویش گیر می‌كرد . به او گفتم : ای پسر پیغمبر ، ناچار باید بگویی لبیك ، در جوابم فرمود : چگونه جسارت كنم و بگویم لبیك ، می‌ترسم خداوند در جوابم بگوید : لا لبیك ولا سعدیك .
منبع : سایت اهل بیت
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست