به اینترنت در کلاس‏های درسِ خود، خوش‏آمد بگویید!

این مقاله می‏خواهد در مورد مقدمات لازم برای بردنِ اینترنت به كلاس‏های درس و استفاده‏ی هرچه بهتر و قوی‏تر از آن به بحث بپردازد . این مقدمات عبارتند از روش‏های ساده‏ی جست‏‏وجو ، مهارت‏های سواد آموزی اطلاعات ، و راه‏‏بردِ تدوین دروس مبتنی بر اینترنت.
هیچ تردیدی وجود ندارد كه یكی از قدرتمندترین و ارزنده‏ترین ابزارهای كمك آموزشی كه درست دَمِ دست‏تان قراردارد ، اینترنت است . ظرف چند ثانیه ، یك تمدنِ كامل یا كشوری كه هزاران كیلومتر دورتر است ، روی میز تحریرتان ظاهر می‏شود . سؤالاتی كه برای پیداكردنِ جواب‏شان ، ساعت‏ها وقت صرف می‏شد ، اكنون نه تنها پاسخ‏شان را می‏یابند ، بلكه به تفصیل نیز شرح داده می‏شوند .
به علت مناسبت و منزلت آن ، اینترنت می‏تواند لحظات آموختنی را شیرین‏تر از قند كند ـ طوری كه چشم دانش‏آموزان از هیجان برق می‏زند . اینترنت می‏تواند این لحظات را با تصاویر ، حقایق موجود ، و آمار و ارقام‏های ملموس در ذهن دانش‏آموزان برای همیشه ثبت كرده و امر یادگیری را به صورت یك تفریحِ جالب درآورد .
اینترنت دریایی از منابع و اطلاعات را فراهم می‏آورد كه تدریس را به كاری مهیج و جدید تبدیل می‏سازد . تعدادی از سرفصل‏هایی كه می‏توانید در اینترنت پیدا كنید ، عبارتند از :
▪ سفرهای علمی مجازی
▪ آمار ، ارقام ، و جداول
▪ نمایشگاه‏ها
▪ حوادث تاریخی
▪ نقشه‏ها
▪ همایش‏های علمی
▪ خود‏آموزها
▪ سرگرمی‏های فكری
▪ نقد كتاب‏ها
اینترنت هم‏چنین یك سازوكار عالی برای تشویق دانش‏آموزان به پذیرش مسؤولیت در قبالِ آن‏چه كه یاد می‏گیرند ، است . هرقدر دانش‏آموزان منابع یادگیری مختلفی در اینترنت پیدا كنند ، به همان نسبت مشاركت فعال‏تری در كند‏و‏كاوِ دانش پیدا می‏كنند . دخالت دادنِ اینترنت در كلاس‏های درس‏تان ، موجب می‏گردد كه دانش‏آموزان فرصت‏های بیشتری برای نظم و ترتیب دادنِ به یادگیری خودشان به دست آورند .
دانش‏آموزان قادرند نیازهای یادگیری خود راتعریف كرده ، اطلاعات را پیدا نموده ، ارزش آن را ارزیابی كرده ، مبنای معلومات خود را بسازند ، و یافته‏های خود را با دیگران مطرح نمایند . با وجود این . قبل از آن‏كه بتوانید استفاده از اینترنت را در كلاس درس خود شروع كنید ، لازم است دانش‏آموزان‏تان دو مهارت اساسی را كسب كنند، تا اولاً بتوانند به روش اصولی در اینترنت بچرخند و ثانیاً حجم زیاد اطلاعاتی را كه می‏یابند ، دسته بندی كرده و مرتب كنند.
● مهارت‏های اینترنت نَوردی
"مثل كوه ، دریا ، هوا ، صحرا ، و فضا
اینترنت را نیز باید در نَوردید . "
اگر دانش‏آموزان خود را با تعدادی از اصطلاحات رایج و متداول آشنا كنید، راحت‏تر می‏توانید مقوله‏ی اینترنت را به آن‏ها آموزش دهید. برای دانش‏آموزان توضیح دهید كه اینترنت یك سیستم حیرت انگیز از كامپیوترهایی است كه حجم مافوق تصوری از اطلاعات را در اختیار مردم قرار می‏دهند .
برای استفاده‏ی هرچه معقول‏تر از این اطلاعات ، موتورهای جست‏و‏جو ابداع شدند تا به افراد كمك نمایند آن‏چه را كه به دنبال آن می‏گردند ، خیلی بهتر و مؤثر‏تر پیداكنند . با وجود این ، خودِ عمل جست‏و‏جو در اینترنت می‏تواند آدم را مستأصل كند. در حال‏حاضر هزاران هزار موتور جست‏وجو وجود دارند كه هركدام‏شان در واكنش به یك جست‏وجوی ساده ، صدها صفحه‏ی پشتِ سَر هم را برای‏تان قطار می‏كنند !
پس از بحث درباره‏ی مفهوم موتورهای جست‏وجو ، بدنیست به دانش‏آموزان خود چند قٍلق مفید را برای جست‏وجوهای‏شان آموزش دهید . اگر امكان داشت ، بهتر است دانش‏آموزان هریك از قواعد جست‏وجو را ـ قبل از آن‏كه به سراغ قاعده‏ی بعدی بروند ، اندكی تمرین كنند.
● قواعدِ ساده‏ی جست‏وجو كردن
۱) هر وقت اطلاعتی در مورد دو یا چند كلیدْ‏واژه ـ آن‏هم توأمان می‏خواهید، از كلمه‏ی AND استفاده كنید.
برای مثال اگر به دنبال اطلاعاتی می‏گردید كه هم در مورد «دولفین»‏ها باشد و هم در مورد «نهنگ»‏ها ، باید از dolphin AND whale استفاده كنید.
۲) هروقت اطلاعاتی در مورد یك كلیدْ‏واژه امِا بدون اطلاعات در مورد كلیدْ‏واژه‏ی دیگر می‏خواهید ، از كلمه‏ی NOT استفاده كنید . برای مثال اگر به دنبال اطلاعاتی در مورد « هنر»
به استثنای « هنر نقاشی» می‏گردید ، باید از art NOT painting استفاده كنید، و یا اگر به دنبال اطلاعاتی در مورد پارك‏های ملی به استثنای پارك‏های ملی كالیفرنیا می‏گردید ، باید از
national parks NOT california استفاده كنید .
۳) نام اشخاص ، اماكن ، یا جملات قصار را بین گیومه قراردهید . به این ترتیب در نتایج جست‏وجو تمام آن كلمات به همان ترتیب و در كنار هم ظاهر خواهند شد . برای مثال اگر به دنبال اطلاعاتی درمورد " رئیس جمهور خاتمی" می‏گردید ، باید از " President Khatami " استفاده كنید .
۴) برای پیدا كردن تصویر هر چیز ؛ باید اسم آن چیز را بعد از image : قید كنید .برای مثال اگر به دنبال عكس علی‏ دایی می‏گردید ، باید از image: Ali Daie استفاده كنید .
بحث كردن دراین باره مهم است كه دانش‏آموزان برای پیدا كردن اطلاعات مورد نطر‏شان چه نوع كلیدْ‏واژه‏هایی را باید به كار ببرند . هرقدر كلیدْ‏واژه مشخص‏تر باشد، اطلاعاتی كه برمی‏گردند، مشخص‏تر خواهند بود. هرچند به نظر بدیهی می‏آید، اما بعضی از دانش‏آموزان نیاز دارند تا نمونه‏هایی از كاربرد كلیدْ‏واژه‏‏ها را در عمل ببینند، و آن‏ها را در جست‏و‏جو‏های خود از نزدیك لمس كنند.
● مهارت‏های سوا‏د‏آموزی اطلاعات
حجم و مقدار اطلاعاتی كه از طریق اینترنت، در روزنامه‏ها، و از صدا و سیما پخش و منتشر می‏شوند، آن قدر زیاد و سرسام‏آور است كه افراد بالغ، سرگیجه می‏گیرند، چه رسد به بچه‏ها. بنابراین، خیلی مهم است كه دانش آموزان یاد بگیرند اطلاعاتی را كه در دسترس‏شان است چطور پیدا كنند و چطور تجزیه و تحلیل نموده و به كار ببندند. این مهارت‏ها را «مهارت‏های سواد آموزی اطلاعات» می‏نامند؛ كه هرقدر آن‏ها را زودتر به دانش‏آموزان‏تان آموزش دهید، شانس بهتری برای موفقیت در عصر اطلاعات خواهند داشت.
مهارت‏های سواد آموزی اطلاعات، مستلزمِ تفكر و تعقل پیچیده‏ای است. كسب این قبیل مهارت‏ها نیازمند صرف وقت و تمرین زیاد است، و شاید به همین خاطر است كه افراد بالغ بسیاری هستند كه مهارت‏های سوادآموزی اطلاعات‏شان چندان زیاد نیست. بنابراین صبور باشید و دانش‏آموزان خود را به تمرین و تمرین و تمرین- و باز هم تمرین- تشویق كنید!
بسیاری از مهارت‏های سوادآموزی اطلاعات را كه در زیر آمده‏اند، می‏توان ابتدا با بحث در مورد خود این مفهوم، و سپس با ارایه‏ی مثال و مدل‏سازی فراگرفت . اگر در همان حال كه دانش‏آموزان‏تان شما را زیر نظر گرفته‏اند، با صدای بلند در مورد آن‏چه كه تجزیه و تحلیل می‏شود فكر كنید و نتیجه گیری نمایید، آن‏ها نیز شروع می‏كنند كه همین رویه رابرای خودشان در پیش گیرند. یادتان باشد كه بسیاری از این مهارت‏ها، جزوِ مهارت‏های تفكر عالی محسوب می‏شوند.
۱) ببینید چه وقت به اطلاعات نیاز است
تشخیص دهید كه چه وقت برای حل یك مسئله به اطلاعات نیاز پیدا می‏شود.
راه‏بردهای متعدد را برای حل یك مسئله بررسی كنید.
برای تكمیل یك پروژه‏ی مبتنی بر اطلاعات ، به تشخیص ، سازماندهی و ترتیب وظایف بپردازید.
۲) اطلاعات مورد نیاز را پیدا كرده و تشخیص دهید .
براساس اطلاعات مورد نیاز ، سؤالات را فرمول‏بندی كنید .
از تكنیك‏های مختلف جست‏وجو استفاده كنید.
برای جست‏وجوی اطلاعات از كلیدْ‏واژه‏ها استفاده كنید .
منابع مختلف را از نظر ارتباط با هم بررسی كنید .
برای آن‏كه بفهمید چه چیزی ارایه شده است ، به دقت آن را مطالعه كنید.
۳) اطلاعات یافته را تجزیه و تحلیل كنید .
كیفیت اطلاعات را با احراز اعتبار‏شان ارزیابی كنید.
دقت و اصالت اطلاعات را تعیین كنید.
آرا ، جَدل‏های مُدلّل و حقایق را از هم تمیز دهید.
۴) اطلاعات را سازمان‏دهی كنید .
ببینید دانش مربوطه چطور سازمان‏دهی شده است .
داده‏ها را به صورت قابل جست‏و جو سازمان‏دهی و ذخیره كنید.
اطلاعات را به خاطر كاربرد‏های عملی سازمان‏دهی كنید.
۵) برای پیدا كردن اِشكال، از اطلاعات استفاده‏ی موثر به عمل آورید .
با جمع‏آوری داده‏ از منابع اولیه و ثانویه ، اطلاعات جدیدی تشكیل دهید.
اطلاعات جدید را با دانش موجود ادغام كنید .
اطلاعاتی را كه در منابع یافته‏اید، خلاصه كنید.
۶) اطلاعات را منتشركرده و نتایج را ارزیابی كنید .
اطلاعات را به صورت یك محصول عرضه كنید.
با استفاده از اَشكال مناسب، منابع را مستند‏سازی نمایید.
با تجدید نظر و روز‏آمد كردنِ محصول، همواره به ارزیابی ادامه دهید.
هرچند دارید به دانش‏آموزان خود، مهارت‏های سواد‏آموزی اینترنت را آموزش می‏دهید، اما همیشه به یاد داشته باشید كه این مهارت‏ها از نوع مهارت‏هایی نیستند كه یك بار آن‏ها را تعلیم دهید، و تصور كنید كه دانش‏آموزان‏تان را ماهر كرده‏اید. این قبیل مهارت‏ها به تفكر عالی و مهارت‏های سازمان‏دهی پیشرفته‏ای نیازدارند، و به همین جهت نیازمند درس‏های متعدد و جلسات تمرینی فراوانی هستند. باید بدانید كه دانش‏آموزان همواره در حال پیشرفت در كسب هرچه بیشتر این مهارت‏ها هستند، و به هیچ وجه نمی‏توان ادعا كرد كه كدام دانش‏آموز چنین مهارت‏هایی را دارد ، و كدام‏شان ندارد. در حقیقت مهارت‏های متعددی در این فهرست وجود دارند كه هركسی باید میزان آن‏ها را در خودش روز به روز افزایش دهد.
درواقع این مهارت‏ها مطلق نیستند، و هر كسی به نسبت معینی- بسته به میزانِ آموزشی‏هایی كه می‏بیند و تمریناتی كه می‏كند- از آن‏ها بهره‏‏مند می‏شود.
● دروس مبتنی براینترنت تدوین كنید .
اكنون كه دانش‏آموزان‏تان مهارت‏های پایه را در جست‏وجو و كند‏و‏كاو در اینترنت كسب كرده‏اند و قادر هستند از اطلاعاتی كه پیدا می‏كنند، استفاده‏ی معقول نمایند، می‏توانید استفاده از اینترنت در كلاس‏های درس یا مراكز آموزشی را شروع كنید.
و چند نكته‏ی آخر در تدوین دروس مبتنی بر اینترنت:
۱) هرگز درس‏تان را طوری شروع نكنید كه دانش‏آموزان مجبور باشند فقط از موتورهای جست‏وجو استفاده كنند.
۲) از دانش‏‏آموزان بخواهید كه اطلاعات خیلی خاصی را پیدا كنند و فقط به گشت‏زنی مشغول نباشند.
۳) همیشه از دانش‏آموزان بخواهید كه نشانی سایت‏هایی را كه برای گزارشات خود به كار می‏برند، به صورت «مرجع» یادداشت نمایند.
۴) كل كلاس را درآن واحد به یك سایت نفرستید.
۵) در صورت امكان، قبل از آن‏كه دانش‏آموزان از سایتی بازدید كنند. سعی كنید قبلاً خودتان به آن سر بزنید.

منبع : ماهنامه کامپیوتر