تنزل کیفیت خاک طی تغییر کاربری اراضی مرتعی منطقه چشمه علی استان چهارمحال و بختیاری

مطالعات کیفیت خاک در شناسایی اثرات مدیریت های متفاوت در عرصه های کشاورزی و منابع طبیعی از جمله تخریب مراتع و جنگل ها و احیاء اراضی از اهمیت زیادی برخوردار است. این مطالعات در صورتی که منعکس کننده اثرات مدیریت بر کیفیت خاک در کوتاه مدت باشند، راه حل مفیدی جهت شناخت مدیریت های پایدار در هر منطقه به منظور جلوگیری از تخریب خاک، ایجاد و تثبیت تولید پایدار و حفظ محیط زیست می باشند. به همین منظور مطالعه ای در منطقه چشمه علی استان چهار محال بختیاری با هدف مقایسه برخی از شاخص های کیفیت خاک در چهار کاربری اراضی انجام شد.
چهار کاربری مطالعه شده شامل مرتع با پوشش گیاهی تقریبا خوب (۲۰ درصد <)، مرتع با پوشش گیاهی ضعیف (۱۰ درصد >)، دیمزار و دیمزار رها شده بود. نمونه های خاک از عمق ۱۰-۰ سانتی متر در قالب طرح کاملا تصادفی در چهار تکرار برداشته شد. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که مقدار مواد آلی و فسفر قابل دسترسی طی تغییر کاربری اراضی مرتعی کاهش یافته و بیشترین کاهش در دیم زار مشاهده و به ترتیب ۶۸.۸ درصد و ۵۰ درصد بود.
نیتروژن کل در دیمزار و دیمزار رها شده کاهشی حود ۴۳ درصد را نشان داد. بیشترین مقدار کاهش ظرفیت تبادل کاتیونی، تنفس میکروبی، میانگین وزنی قطر خاکدانه ها و تخلخل کل در دیم زار رها شده مشاهده و به ترتیب ۳۷.۲ درصد، ۵۷.۱ درصد، ۷۲.۹ درصد و ۳۲.۲ درصد بود. جرم مخصوص ظاهری خاک طی تغییر کاربری اراضی افزایش یافت. بیشترین سرعت نفوذپذیری آب در خاک در مرتع با پوشش گیاهی خوب و کمترین مقدار در دیم زار رها شده مشاهده شد. به طور کلی می توان گفت تغییر کاربری اراضی از عرصه های منابع طبیعی نظیر مرتع به کاربری های دیگر که کشت و کار نقش اساسی را در آنها ایفا می کند باعث کاهش کیفیت خاک گشته و خاک سطحی را در برابر فرسایش حساس می نماید.

مریم یوسفی فرد
حسین خادمی
احمد جلالیان

منبع : پایگاه اطلاعات علمی