تقویم دیپلماسی پرسروصدای دولت نهم

تا سه ماه دیگر زنگ پایان کار پرصداترین دولت بعد از انقلاب نواخته می شود؛ دولتی که از همان ابتدای کار خط مشی و سیاستش چنان هیاهویی در دنیا برانگیخت که دولتیان خود نیز اعتراف کردند احمدی نژاد یکی از معروف ترین روسای جمهور جهان شده است. داستان دیپلماسی پرماجرای این دولت از آنجا آغاز شد که رئیس جمهور در خصوص هولوکاست به ناظران سیاسی و دولت های مختلف دنیا نشان داد دولت جدید ایران صدایی بلند دارد و گوش هایی برای شنیدن می طلبد البته این اشاره کم هزینه نبود چنانچه دبیرکل سازمان ملل سابق سفر خود را به تهران لغو کرد و شورای امنیت سازمان ملل در این خصوص قطعنامه یی صادر کرد و این آغاز واکنش های شدید غرب به سیاست خارجی دولت اصولگرا بود. البته پس از آن سفر احمدی نژاد به نیویورک و سخنرانی در دانشگاه کلمبیا در حالی که جوی از خصومت عریان علیه او تدارک دیده شده بود صفحه دیگری از دیپلماسی خاص رئیس جمهور را به نمایش گذاشت و بازتاب گسترده یی در رسانه های جهان پیدا کرد.
این سفر و ماجراهای آن نشان داد که عرف رایج دیپلماسی بین المللی در دولت نهم هر آن در معرض دور زدن است و طرف ها و مخاطبان آن باید منتظر سخنان و اقدامات غیرقابل پیش بینی باشند. در واقع دولت احمدی نژاد را جهانیان در سروصدایی بزرگ شناختند و استمرار سخنان و مواضعی که عده یی آن را شجاعانه و عده دیگری غیرمتعارف قلمداد کردند. لذا در یک کلام می توان دیپلماسی دولت نهم را «سخن و بیان تهاجمی» نام نهاد که در عمل از دیپلماسی تشنج زدایی دولت اصلاحات فاصله زیادی گرفته است؛ دیپلماسی پرشوری که صدایش را همه شنیدند و به آن بسنده کردند. تقویم دیپلماسی پیش رو فرصتی برای قضاوت ایرانیان است.
● دولت نهم در گردباد قطعنامه ها
پرونده هسته یی ایران در چهار سال گذشته، فراز و نشیب های بسیاری را تجربه کرده است. اگرچه دولت نهم تمام تلاش خود را مصروف تحقق شعارهای خود در زمینه توسعه فناوری هسته یی و استفاده صلح آمیز از این منبع کرده اما پرونده هسته یی ایران که تا پیش از شروع به کار دولت نهم در آژانس پیگیری می شد از دستور کار آژانس خارج و پیگیری آن به شورای امنیت سازمان ملل واگذار شد. به این ترتیب صدور پی در پی قطعنامه های شورای امنیت تبعاتی را برای ایران در پی داشت. البته اینکه برخورد غرب در زمینه تشدید تحریم ها و صدور قطعنامه از کجا آغاز شد در جای خود قابل تامل است. احمدی نژاد در سال ۸۴ و پس از آغاز به کارش در پست ریاست دولت نهم با مردود دانستن تعلیق، خیال غرب را از هر جهت راحت کرد و نشان داد این دولت گفت وگو در پرونده هسته یی را در دستور کار ندارد و گسترش برنامه هسته یی ادامه خواهد داشت. اما صدور قطعنامه ها و تبعاتی که از نتیجه آن حاصل می شد می رفت تا اسباب مزاحمتی را برای دولت فراهم کند که این بار رویدادی غیرقابل پیش بینی به یاری دولت آمد و توانست تحریم ها را به صورت موقت مهار کند.
صعود قیمت جهانی نفت از ۳۷ دلار در دولت اصلاحات به ۱۴۰ دلار دست دولت را برای اینکه اعلام کنند تحریم های شورای امنیت سازمان ملل هیچ اثری در اقتصاد ایران نداشته و ایران فعالیت های صلح آمیز هسته یی اش را ادامه خواهد داد باز گذاشت. از سوی دیگر غرب نیز ساکت ننشست و از یک طرف بر دامنه تحریم ها افزود و از طرف دیگر مانع معاملات شرکت های اروپایی با طرف های ایرانی شد. این تحریم ها حتی گریبان بانک های ایرانی در غرب را هم گرفت. نشست های اضطراری شورای حکام سازمان ملل متحد و اعضای گروه ۱«۵ و گزارش های متعدد آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره فعالیت های هسته یی ایران بخشی از تحرکات غرب علیه تهران بود. اما ماجرا به همین جا ختم نشد و آنها تشدید فشارها را در دستور کار خود قرار دادند به طوری که در نهایت زمزمه های حمله احتمالی امریکا و اسرائیل با جدیت بیشتری شنیده شد. در خبرهای غیررسمی حتی از برخی مراکز به عنوان نقاط مورد نظر برای حمله نظامی نام برده شد. اما در نهایت امریکا غائله حمله را خاتمه داد و کاخ سفید این گزینه را به طور موقت از دستور کار دولت جرج بوش برداشت. مقامات امریکایی حتی به اسرائیل در مورد حمله به ایران هشدار دادند. به این ترتیب صدور قطعنامه ۱۶۹۶ در مرداد ماه ۱۳۸۵ که در آن به ایران مهلتی یک ماهه برای تعلیق کلیه فعالیت های مربوط به بازفرآوری از جمله تحقیق و توسعه داده شده بود، سپس قطعنامه ۱۷۳۷ در دی ماه ۱۳۸۵ که بر لزوم تعلیق کلیه فعالیت های هسته یی و برخی ممنوعیت های سفری برای مقامات عضو سازمان انرژی اتمی ایران و دو تن از فرماندهان نظامی همچنین مسدود شدن حساب ۱۰ شرکت به ظاهر مرتبط با فعالیت های هسته یی و موشکی ایران تاکید می کرد و بالاخره با وقفه یی ۱۲ ماهه قطعنامه ۱۸۰۳ در اسفند ماه ۱۳۸۶ که در واقع تکرار و گسترش دامنه تحریم های قبلی بود، در کارنامه سیاست خارجی دولت نهم ثبت شد. هر چند به نظر می رسد تا سه ماه باقیمانده از روزهای ریاست احمدی نژاد بر دولت، غرب درصدد صدور قطعنامه یی دیگر بر نخواهد آمد اما آنچه پیداست غرب خیال کنار آمدن با غنی سازی اورانیوم در ایران را ندارد و همچنان بر طبل تهدید آمیز بودن فعالیت های هسته یی ایران می کوبد.
● راهی برای شکستن دیوار بی اعتمادی
از آن زمان که رسانه ها در کادری به یادماندنی از رویدادهای آغازین انقلاب، لحظه دست دادن دو مقام ایرانی و امریکایی را به تصویر کشیدند، عقربه های ساعت در تاریخ روابط دو دولت از حرکت باز ایستاد و هیچ جرقه یی نتوانست چراغ های رابطه میان دو کشور را روشن سازد. درست سه دهه پیش مهندس مهدی بازرگان نخست وزیر دولت موقت در حاشیه جشن استقلال الجزایر، دستان برژینسکی مشاور امنیت کاخ سفید را آن گونه فشرد که گویی می دانست این آخرین سکانس از روابط سیاسی دو کشور در قلمرو و مناسباتشان خواهد بود. پس از آن ماجرای گروگانگیری ۴۴۴ روزه ۵۵ تبعه امریکا در سال ۱۳۵۸ توسط دانشجویان پیرو خط امام، موجب شد واشنگتن رسماً به طور یکجانبه رابطه سیاسی خود با تهران را قطع کند و هر دو کشور در امتداد خطی از تخاصم از یکدیگر دور شدند. در خلال این سال ها که گاهی تا آستانه جنگ گرم هم پیش می رفت روسای جمهوری امریکا از احزاب جمهوریخواه و دموکرات تلاش های پیدا و پنهانی را برای مذاکره با تهران آغاز کردند بدون اینکه در عمل از موضع خصمانه خود عدول کنند.اما به نظر می رسد با مواضع سرسختانه یی که دو دولت علیه هم اتخاذ کرده اند دیوار فرو ریخته اعتمادشان هرگز تجدید بنا نشود. اما دولت نهم با شعار دیپلماسی تهاجمی در مقابل ایده تنش زدایی دولت اصلاحات به عنوان برنامه سیاست خارجی، راهی شگفت انگیز همراه با بی پروایی را درخصوص رابطه با امریکا پیشه کرد و در مقابل چشمان مردد مردم در چندین نوبت آمادگی خود را برای مذاکره مستقیم با امریکا اعلام کرد. در این میان محمود احمدی نژاد رئیس دولت نهم با سه دوره حضور در اجلاس جهانی نیویورک هر بار جدیت خود در این رابطه را بیش از گذشته نشان داد.
هر چند این صراحت لهجه وی برای مذاکره با واشنگتن این گمانه را تقویت کرد که رئیس جمهور اصولگرای ایران قصد استفاده از این گزینه را به عنوان برگ برنده خود در انتخابات خرداد ۸۸ دارد، اما برقراری رابطه با کاخ سفید در دولت جرج بوش رئیس جمهور سابق امریکا محقق نشد چرا که بوش همواره آغاز مذاکرات با تهران را مشروط به تعلیق غنی سازی اعلام می کرد. این روند با پیروزی باراک اوباما در انتخابات ریاست جمهوری امریکا پررنگ تر شد و مقامات تهران در سخنرانی ها و کنفرانس های خود از مذاکرات مستقیم استقبال کرده و خواستار پیشنهاد رسمی کاخ سفید برای آغاز گفت وگو شدند. این درخواست توسط علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ عنوان شد. پس از آن منوچهر متکی وزیر امور خارجه در سفر چهار روزه خود به عراق که اکنون نقش یک ناظر مشتاق در روابط ایران و امریکا را برعهده دارد اعلام کرد ایران پیشنهاد مذاکره مستقیم اوباما را مثبت می داند و این اظهارات سبب شد معاون وزیر خارجه عراق از امکان دیدار مقامات تهران با واشنگتن با نظارت عراق خبر دهد. در همین حال محمود احمدی نژاد نیز در سخنرانی ۲۲بهمن خود موضع رسمی جمهوری اسلامی را این گونه اعلام کرد؛ «ملت ایران آماده مذاکره با امریکا در شرایط عادلانه و منصفانه است.» البته تحلیلگران بر این باورند که مذاکرات احتمالی ایران و امریکا به بعد از انتخابات ریاست جمهوری ایران موکول خواهد شد، چنان که باراک اوباما نیز در اولین کنفرانس خبری پس از آغاز به کارش گفت در چند ماه آینده جزییات طرح مذاکره چهره به چهره با ایران را اعلام خواهد کرد.
پس از اعلام این موضوع برخی چهره های اصولگرا به اوباما هشدار دادند که نظام، تصمیم گیر اصلی در مذاکره است. به عبارتی به کاخ سفید هشدار دادند که دولتی جز دولت نهم اجازه گفت وگو با امریکا را ندارد. در همین رابطه بشار اسد رئیس جمهور سوریه نیز این نکته را به اوباما متذکر شد و گفت اگر قصد مذاکره مستقیم با تهران را کرده است تعلل نکند.البته اعلام کاندیداتوری چهره هایی چون مهدی کروبی و سیدمحمد خاتمی موجب شد نیکلا سارکوزی رئیس جمهور فرانسه در موضعی متفاوت با بشار اسد رسماً از اوباما بخواهد برای مذاکره تا انتخابات آتی ایران صبر پیشه کند.
● دولت نهم؛ چالش با اعراب
در صفحه یی دیگر از پرونده قطور دیپلماسی دولت نهم می رسیم به کشورهای عرب منطقه و نوع تعامل دستگاه سیاست خارجی با همسایگان عرب خود و حاشیه نشینان خلیج فارس. در این میان حفظ حاکمیت جزایر تنب بزرگ و کوچک و ابوموسی به لحاظ شرایط ژئوپولتیکی که دارا است، در چند سال اخیر بالاترین ضریب هوشیاری و قاطعیت در مواضع مسوولان را طلب می کرد چرا که بیشترین حملات از سوی مدعی حاکمیت بر این جزایر یعنی امارات طی سه سال اخیر علیه ایران صورت گرفت. هر چند ادعای بی اساس مقامات امارات مربوط به امروز و دیروز نیست اما ناگفته پیداست حجم لفاظی های این شیخ نشین در سه سال گذشته درخصوص جزایر سه گانه ایرانی افزایش یافته به طوری که هر ماه مقامات تهران با غائله یی جدید توسط امارات مواجه بوده اند. این کشور حاشیه خلیج فارس این بار پا را فراتر گذاشته و در میان هم پیمانان عرب خود مساله جزایر سه گانه را مهم تر از فلسطین اعلام کرد. البته ادعای حاکمان شارجه همواره حمایت دیگر اعراب منطقه را در پی داشته است. به هرحال حضور تامل برانگیز احمدی نژاد در اجلاس سران کشورهای عربی با همراهی منوچهر متکی وزیر خارجه نیز نه تنها هیچ تغییری در موضع مقامات امارات ایجاد نکرد بلکه آنها در حضور مقامات ایرانی شرکت کننده در اجلاس در بیانیه خود بر حق حاکمیت امارات بر جزایر سه گانه تاکید کردند. با این حال تعلل دستگاه دیپلماسی دولت نهم در دادن پاسخ قاطع در این باره سبب شد امارات بر دامنه اقدام های خصمانه خود افزوده و عملاً این ادعا را به یک اهرم فشار سیاسی علیه ایران مبدل سازد.
البته وزارت خارجه در موارد دیگری نیز تعلل کرده از آن جمله می توان به انگشت نگاری و اسکن چشم و بازرسی بدنی مسافران ایرانی در فرودگاه دوبی اشاره کرد که البته معلوم نشد چرا وزارت خارجه ایران به رغم درخواست های مکرر نمایندگان مجلس و با وجود حساسیت های موجود در این باره برخورد متناسب و جدی انجام نداده است. اگرچه رسانه ها بارها پیگیر موضوع رفتار دور از شـأن ماموران اماراتی با شهروندان ایران از سوی مقامات سیاسی خارجی ایران شدند، اما وزارت خارجه رفتار خشن و نامناسب امارات را موردی و مقطعی دانسته و از هرگونه واکنش های اثرساز خودداری کرده است. به هر حال در این ماجرا مجلس هرچند دیر اما تا حدودی نقش فعالی داشت و با احضار متکی به مجلس هشدار دادند اگر مسوولان و وزارت خارجه نسبت به رفتار تحقیرآمیز ماموران اماراتی برخورد متناسب و جدی نداشته باشند مجلس وظیفه خود می داند وارد عمل شود. بگذریم که استفاده از نام مجعول خلیج (ع- ر- ب- ی) به جای خلیج فارس از تریبون های رسمی و غیررسمی این کشور و دیگر متحدانش در منطقه همیشه اسباب دردسر و اعتراض مردمی را فراهم ساخته است که این را هم می توان به حساب کوتاهی تامل برانگیز دولت در این باره گذاشت.چالش تصمیم سازان سیاست خارجی درباره امارات کم نبود که ماجرایی دیگر بحرین را نیز وارد معرکه منازعات کرد. ماجرا از این قرار بود که در ۲۲ بهمن ماه ۸۷ در مشهد مطالبی از سوی علی اکبر ناطق نوری رئیس بازرسی ویژه دفتر رهبری عنوان شد که این کشور به ظاهر آرام را به یکباره مانند جرقه یی مشتعل ساخت.
به گفته ناطق نوری «بحرین در گذشته استان چهاردهم ایران محسوب می شد و در مجلس شورای ملی نیز نماینده هم داشت. » این یادآوری تاریخ گذشته ایران از دید حاکمان بحرین پنهان نماند و بحران جدی در روابط تهران و منامه شکل گرفت. اولین اقدام منامه فراخوان هیات مذاکره کننده در خصوص خرید گاز از ایران بود و آنها به طور رسمی اعلام کردند کلیه معاملات گازی خود با تهران را متوقف کرده اند. در کنار این اقدامات دیگر کشورهای عربی منطقه نیز ساکت ننشسته و پیش از اینکه دستگاه دیپلماسی ایران وارد معرکه شود در حرکتی هماهنگ حسنی مبارک رئیس جمهور مصر، ملک عبدالله پادشاه اردن و همچنین حاکم عربستان خود را به بحرین رسانده و نفس تازه نکرده اعلام کردند از بحرین در مقابل ایران حمایت خواهند کرد. با این شلوغ کاری ها سرانجام وزارت خارجه متوجه شد خبرهایی هست و طبق معمول که در چنین مواقعی وظیفه یی جز تعدیل ماجرا و زدودن سوءتفاهمات ندارد، وارد ماجرا شد. بدین صورت که سخنگوی وزارت خارجه با ترتیب دادن مصاحبه یی با شبکه تلویزیونی العالم با اعلام اینکه ایران حاکمیت بحرین را محترم می شمارد اعلام کرد سخنان ناطق نوری اشاره یی به بحرین نداشته است. ماجرای فوق، دستگاه سیاست خارجی دولت نهم را به این باور رساند که اظهارنظر افرادی غیرمسوول اما صاحب تریبون می تواند تنش زا باشد و کشور را تا مدت ها درگیر حل آن کند، البته چالاکی دیپلماسی خارجی اگر وجود داشت می توانست از همین موضوع سود جوید و نوعی از دیپلماسی تهاجمی را در رابطه با اعراب به نمایش بگذارد.
اما مناسبات دولت با عراق از نوعی دیگر بود. اتفاقاً در ارتباط با این همسایه غربی می توان گفت دولت نهم از ابتدا دیپلماسی فعال را در دستور کار خود قرار داد.در این میان مقامات عراق هم ضمن سفرهای رسمی و غیررسمی تاکید کردند بغداد اجازه نخواهد داد از خاک این کشور به عنوان پایگاه کشورهای خارجی برای حمله به ایران استفاده شود. و این همان نکته یی بود که اسباب نگرانی ایران را فراهم ساخته بود. البته عراق مشتاق بود حق همسایگی را طور دیگری نیز ادا کند. با برقرار شدن نسبی امنیت در مرزها و جاده ها و شهرهای عراق، حالا مقامات این کشور با فعال ساختن دیپلماسی خود در تحولات منطقه چهره یی تثبیت شده در این کشور را به نمایش می گذارند. بدین ترتیب بغداد طی یک ماه میزبان چند تن از مقامات ارشد ایران شد. علی لاریجانی رئیس مجلس و علی اکبر ولایتی مشاور رهبری در امور بین الملل و منوچهر متکی و هاشمی رفسنجانی میهمانان آخر سال دولت نوری المالکی بودند. اما این دید و بازدیدها دیگر به موضوع توافقنامه و سرنوشت گروهک رجوی مربوط نمی شد بلکه موضوعی فراتر در نظر مقامات دو کشور پیگیری می شد. چرا که عراق به خوبی دریافته دولت تازه ایالات متحده عزم جدی برای ترمیم مناسبات خود با تهران دارد و ایران نیز با استقبال از این تصمیم خود را برای یک مذاکره تاریخی آماده می سازد. با این دانسته ها بغداد از فرصت ها بهره برده و پس از پایان سفر مقامات همسایه شرقی خود گفت در دیدارهایی که مقامات تهران و واشنگتن خواهند داشت عراق ناظر خواهد بود. حالا باید دید دولت نهم حاضر است چنین امتیازی را به همسایه نوپای خود بدهد تا مشکل را در خانه همسایه شرقی حل کند.
● استالین کوچک در تهران
تاریخ سیاست خارجی ایران اوراق به هم پیچیده یی است که با تورق آن می توان در گوشه گوشه رخدادهای سرنوشت ساز کشور از گذشته تاکنون همواره ردپای روسیه را در آن دنبال کرد. نقش پررنگ کرملین نشینان از تزار گرفته تا استالین و بالاخره پوتین در مسیر روابط چند دهه اخیر با ایران بر هیچ کس پوشیده نیست. در این مقال قصد گشودن پکیج دیپلماسی این دو همسایه دیرینه را نداریم بلکه گذر و نظری به چهار سال دیپلماسی دولت نهم در این بخش خواهیم داشت. ناگفته پیداست این دولت نیز در مدیریت مناسباتش با روسیه برنامه های منحصر به فرد داشته است اما آنچه در تعاملات دو کشور محوریت می یابد برگزاری اجلاس سران کشورهای حاشیه دریای خزر در تهران و حضور ولادیمیر پوتین رئیس جمهور سابق روسیه در این اجلاس بود. دولت نهم از این رویداد به عنوان بارزترین دستاورد دیپلماسی فعال خود یاد کرد. خبر سفر جنجالی پوتین به تهران به سرعت کانون توجهات جهان شد به گونه یی که تهران خبرسازترین پایتخت کشورهای منطقه شد.
چرا که سعدآباد پس از ۶۴ سال از آخرین دیدار بالاترین مقام مسکو از تهران خود را آماده میزبانی شخصی می کرد که به او لقب استالین کوچک داده می شد. از حواشی که بگذریم آنچه زمینه اصلی برگزاری اجلاس همسایگان خزر را فراهم ساخت و سبب شد روسای این کشورها را گردهم آورد، رسیدن به یک رژیم حقوقی درباره خزر بود؛ اگرچه اکنون دریای خزر بخشی از سرمایه ملی ایران محسوب می شود اما واقعیت این است که این امر دلیل اصلی فراهم ساختن زمینه های حضور پوتین برای مسوولان سیاست خارجی نبود، بلکه آنچه می توانست تلاش تهران را در این زمینه مضاعف کند، شرایط ویژه ایران و بحرانی شدن روابط تهران و غرب بر سر برنامه های هسته یی ایران بود. این شرایط سبب شد این احتمال بر سر زبان ها بیفتد که ایران قصد استفاده از حضور رئیس دولت روسیه به عنوان یکی از اعضای ۱«۵ برای متقاعد ساختن غرب و بهره وری از حق این کشور در قطعنامه های احتمالی علیه تهران دارد اما محاسبات دولت نهم درست از آب در نیامد و در این باره کارشناسان این حوزه هشدار دادند دولتمردان نباید منافع مسلم مرزی و حقوق تاریخی ایران در خصوص خزر را که مربوط به قراردادهای سال های ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ می شود فدای حمایت های مشروط روسیه از برنامه هسته یی کنند. این نگرانی بی مبنا نبود چرا که در اجلاس تهران هیچ یک از مقامات شرکت کننده قراردادهای ۲۱ و ۴۰ را مطرح نکردند ظاهراً این یکی از شروط پوتین برای حضورش در این اجلاس بود. از همین زاویه می شد سرانجام سفر جنجالی پوتین را از قبل پیش بینی کرد. بدین ترتیب این اجلاس با تمام هزینه هایش در پرونده دیپلماسی دولت نهم و کتاب قطور تاریخ ایران زمین ثبت شد.
دیگر اینکه همکاری های نظامی و دفاعی ایران و روسیه فصل دیگری از مناسبات دو کشور محسوب می شود. اهم این همکاری ها در دولت احمدی نژاد مربوط به بحث ارسال سیستم موشکی اس-۳۰۰ به ایران بود. ماجرای این قرارداد از آنجا آغاز شد که مصطفی نجار وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح خبر از ورود سامانه موشکی اس-۳۰۰ به ناوگان پدافند دفاعی کشور داد اما از آنجا که این خبر با واکنش شدید اسرائیل و امریکا مواجه شد مقامات روسیه بلافاصله درصدد تکذیب آن برآمدند. گفتنی است طی یک سال این خبر در رفت و برگشت میان مقامات رسمی و غیررسمی دو کشور بارها تایید و تکذیب شد. اما سرانجام این قرارداد به گونه یی دیگر رقم خورد چرا که در ماه های پایانی سال وزیر دفاع سفر غیرمنتظره یی به مسکو داشت و از قبل اعلام کرد این دیدار به منظور توسعه همکاری های دفاعی دو کشور خواهد بود. پس از این سفر گفته شد ارسال اس-۳۰۰ از روسیه به ایران یکی از خریدهای نظامی ایران در سفر این مقام نظامی ایران بود که شاید بتوان آن را ماحصل این سفر محسوب کرد. نیروگاه بوشهر بخش دیگری از همکاری های تهران با مسکو بود. دولت نهم تلاش هایی بر سر این پروژه آغاز کرد اما غافل از اینکه بدعهدی روسیه در راه اندازی پروژه بوشهر گریبان آنها را نیز خواهد گرفت. به رغم رایزنی ها و صرف هزینه ها و امتیازات ویژه افتتاح نیروگاه بوشهر چندین بار به تعویق افتاد و با اینکه چندین بار از قریب الوقوع بودن اتمام پروژه فوق سخن به میان آمد اما به سرانجام نرسید و به این ترتیب این دولت نیز در هدف خود در این رابطه ناکام ماند.
● دولت نهم؛ ضرب الاجل انگلیس
مناسبات ایران و انگلیس که در ذهن مردم ایران به عنوان کشوری که هر لحظه منتظر فرصت هاست تا علیه منافع ایران اقدام کند، در دولت احمدی نژاد نیز با فراز و نشیب هایی همراه بود. بارزترین چالش دولت نهم در روابطش با این کشور اروپایی زمانی رقم خورد که ۱۵ ملوان انگلیسی در فروردین ماه ۸۶ وارد آب های ساحلی ایران شدند و ماموران ایران نیز به دلیل آنچه ورود غیرقانونی توصیف کردند آنها را دستگیر و راهی پایتخت کردند. بلافاصله وزارت دفاع انگلیس مدعی شد این ملوانان در آب های ساحلی عراق بوده و به حقوق دریایی ایران تعرض صورت نگرفته است. اما ایران ادعای مقامات لندن را نپذیرفت و اعلام کرد انگلیس به مرزهای آبی ایران تجاوز و تا مسافت های زیادی در آب های منطقه ایران پیشرفت کرده است. این ماجرا از همان ابتدای امر معلوم کرد که خالی از دردسر نخواهد بود. بدین ترتیب بازداشت ملوانان ادامه یافت. دولت انگلیس در نخستین واکنش عملی پس از تهدیدات لفظی اعلام کرد به علت آزاد نکردن ۱۵ ملوان تبعه این کشور کلیه روابط سیاسی و اقتصادی... خود با جمهوری اسلامی را به حال تعلیق درمی آورد. به هرحال اوضاع به این مرحله رسید که ایران تصمیم گرفت قبل از پایان تعطیلات نوروزی این ماجرا را فیصله داده و ۱۵ ملوان انگلیسی را راهی کشور خودکنند. اما دو سال بعد انگلیس با خارج کردن یکجانبه نام سازمان مجاهدین خلق از فهرست تروریست ها زمینه یی را فراهم ساخت تا با این اقدام برگی دیگر بر لغو تفاهمات روابط تهران و لندن افزوده شود.
● دولت نهم و رابطه با مصر
مشکلات دولت ها و اینک دولت نهم با اعراب گویی تمامی ندارد. این بار چالش دیگری کمی دورتر از قاره آسیا یعنی مصر انتظار اقدام عاجل سیاست ورزان حوزه بین الملل در دولت احمدی نژاد را می کشید. آنچه پیداست مصر از ابتدای انقلاب اصرار در قطع روابط دیپلماتیک خود با ایران داشت اما با روی کار آمدن احمدی نژاد و شعار تعامل با کشورهای اسلامی او بر همگان روشن شد که وی خواستار ترک مخاصمه با این کشور عربی است. بر همین اساس ششمین رئیس جمهور ایران در اولین گام خود برای برقراری رابطه مجدد با قاهره شهریورماه ۸۶ هیاتی به سرپرستی عراقچی معاون حقوقی وزارت خارجه به مصر اعزام کرد تا اولین مذاکرات در باب روابط دوجانبه پس از ۲۷ سال رقم بخورد. از سویی دولت نهم به خوبی می دانست مصر و عربستان دو دروازه ورود به جهان عرب هستند. از این رو اقداماتی برای بازسازی روابط خود با قاهره آغاز کرد و در این راه چندین بار بخت خود را آزمود.
احمدی نژاد در یکی از سفرهای خود به کشورهای عربی به صراحت گفت آماده است در سریع ترین زمان ممکن سفارتخانه مصر را در تهران بازگشایی کند. البته این خبر بازتاب خوبی داشت اما به دلیل اینکه از پشتوانه عملی و منطقی برخوردار نبود اراده یی برای تحقق این کار به میان نیامد و موضوع به درازا کشید. در این بین برخی اتفاقات مانع از تحقق وعده احمدی نژاد شد و پخش فیلم مستند «اعدام فرعون» واکنش تند مقامات مصر علیه تهران را در بر داشت از سویی بحران غزه کل بحث عادی سازی روابط سیاسی دو کشور را به بایگانی سپرد. به هرحال بحران غزه نیز پس از مدت ها فروکش کرد اما آنچه به جا ماند یک روابط گسسته تر از دیروز میان ایران و مصر بود که این دولت نیز توفیقی در این راه حاصل نکرد.

زهره آقایانی
خبرنگار گروه سیاسی حوزه دیپلماسی

منبع : روزنامه اعتماد