یکشنبه, ۱۴ بهمن, ۱۴۰۳ / 2 February, 2025
مجله ویستا
ارباب معرفت »علامه عطاردی؛ آفتاب کهکشان دانش حدیث
مبئی دومین شهر بزرگ هندوستان است و در غرب این کشور در کنار اقیانوس هند قرار دارد. این شهر مرکز تجارت، صنعت و فرهنگ میباشد، در آنجا به محله ایرانیان مقیم بمبئی رفتیم و در انجمن ایرانیان اتاقی در اختیار ما قرار گرفت.
ایرانیان مقیم این شهر اکثرا یزدی بودند، آنها موقوفات، حسینیه و انجمن داشتند. از علما و طلاب ایرانی در انجمن، خود پذیرایی می‌کردند، بیست روز در این شهر بودم از کتابخانه و مراکز فرهنگی آنجا دیدن کردم و با علما و اهل علم و ادب آنجا ملاقات داشتم. (اواخر سال ۱۳۴۵)
● سر مبارک امام حسین(ع)
نزدیک قندز افغانستان، کنار رود جیحون، قصبه‌ای است که آن را امام صاحب می‌گویند، این منطقه زیارتگاهی است که مردم معتقدند سر مبارک امام حسین(ع) در آنجا مدفون است! گنبدی بر فراز آن مقبره بنا شده که در قرن دهم هجری مرمت شده است. بسیار وسیع پیرامون بقعه و گنبد بنا گردیده و خادم و دربان هم دارد. مردم منطقه می‌گویند: بنی‌امیه سر امام حسین(ع) را در خزائن خود نگهداری می‌کردند و آن را به یکدیگر تحویل می‌دادند. هنگامی که ابومسلم خراسانی، دمشق را گرفت و بنی‌امیه را برانداخت، این سر مبارک را از خزانه بنی‌امیه برآورد و به این منطقه آورد و به خاک سپرد. مردمان محلی این منطقه، این حکایت را از پدران و نیاکان خود نقل می‌کنند و به آن اعتقاد دارند. من یک شبانه‌روز را در این شهر به سر بردم و از این بارگاه دیدن کردم. (۱۳۴۶ شمسی)
● یمن و مصر
از دیرباز دوست داشتم به یمن و شهر تاریخی صنعا بروم، سرانجام در سال ۱۳۵۳ به همراه همسرم حاجیه خانم فاطمه رجایی به این شهر سفر کردم. صنعا مرکز یمن، شهری باستانی و تاریخی است، هوایی ملایم و فضایی پاک دارد و از آنجا که زیر خط استواست، شب و روز در تمام فصول سال در آنجا برابر میباشد... هوا آنجا همیشه معتدل است، در زمستان نیازی به بخاری ندارید و در تابستان هم احتیاج به پنکه و کولر نیست. در صنعا با تعدادی از فضلا آشنا شدم و پس از چند روز به همراه همسرم در یک سفر سه ساعته هوایی به مصر رفتیم.
قاهره، شهری بزرگ و پرجمعیت، دارای مساجد، مدارس، دانشگاه‌های متعدد و کتابخانه‌های بسیار ارزشمند و آثار تاریخی از عهد فراعنه تا دوره‌های اسلامی کتابخانه ملی مصر در ۱۲ طبقه در کنار رود نیل ساخته شده و بسیار زیبا و مجلل بود. کتابشناسان و فهرست‌نویسان در طبقات بالای کتابخانه کار می‌کردند. در آنجا با «مبشر طرازی بخارایی» مقیم قاهره و فرزندش نصرا... طرازی مسئول بخش مخطوطات فارسی کتابخانه ملی قاهره بود که پدر و پسر زبان فارسی را به خوبی تکلم می‌کردند، دیدارهای مکرر داشتم. پس از دو هفته که در مصر بودم به دمشق و از آنجا به بیروت رفتم. مرکز لبنان شهری در کنار دریای شام است. گرچه این دریا اسامی دیگری چون، دریای سفی و دریای روم هم دارد، یک هفته در آنجا توقف کردیم و با علمای ایرانی و لبنانی آنجا دیدار داشتم، مخصوصا با عالم بزرگوار و مجاهد بی‌نظیر، حاج سیدموسی صدر که ملاقات خصوصی داشتم. ایشان از من دعوت کرد در لبنان بمانم و در کارهای فرهنگی با ایشان مشارکت داشته باشم. مسافرت من در این کشورها هفتاد روز طول کشید و نخستین ایرانی بودم که در قرون اخیر از کتابخانه‌ها و آثار اسلامی، دیدن به عمل آوردم که جمع‌آوری اطلاعاتم در آن سال‌ها بسیار مورد توجه قرار گرفت.
● سفر به اروپا
در سال ۱۳۵۴ به لندن رفتم، هنگام ورود به فرودگاه حاج شیخ اسماعیل مصباح‌‌زاده نماینده عالی‌مقام فقیه و مرجع شیعه حاج سیدمحمدرضا گلپایگانی در فرودگاه به استقبالم آمدند، سپس به اتفاق هم به مجمع جهانی اسلام رفتیم و در آنجا ساکن شدیم. مدت ۲۰ روز در این شهر بودم و طی این مدت در کتابخانه موزه بریتانیا شروع به تحقیق از آثار خطی اسلامی کردم. گرچه یک روز هم به کتابخانه «بادلیان» در آکسفورد رفتم که در آن نسخه‌های خطی اسلامی محفوظ است. سپس با قطار به پاریس در فرانسه رفتم. در کتابخانه ملی پاریس، بخش فارسی و عربی نسخه‌های خطی تاریخی در آنجا قرار دارد، سپس از پاریس به سمت بروکسل بلژیک رفتم. در این شهر ابتدا به یک رستوران که توسط مسلمانان الجزایری اداره می‌شد، رفتم و در آنجا غذا خوردم، روی تابلو به زبان عربی نوشته بودند «مطعم دارالسلام»... در بروکسل هم کتابخانه‌ای غنی وجود داشت. پس از بروکسل با قطار راهی کلن در آلمان شدم. به این خاطر به کلن رفتم تا با مرحوم «دکتر فلاطوری» ملاقات کنم. او در حوزه علمیه مشهد مقدس در مدرسه حاج حسن تحصیل می‌کردند و در لباس طلاب علوم بودند و به حکیمی شهر، شهرت داشتند. او سپس به تهران رفت و در دانشگاه به تحصیل پرداخت، سپس به آلمان رفت تا دوره دکتری خود را در آنجا بگذراند. سپس از کلن به هامبورگ رفتم و از مسجد ایرانیان هامبورگ که در حال حاضر به عنوان مرکز اسلامی هامبورگ مشهور میباشد، رفتم و از مرحوم آیت ا.... العظمی سید حسین بروجردی فقیه و مرجع شیعه که این مسجد را بنا کردند، یاد نمودم. در مدت اقامتم در آلمان به مونیخ هم رفتم و سپس از آنجا با قطار به سوی استانبول ترکیه حرکت کردم. در استانبول به مسجد ایرانیان رفتم و با دانشمندی به نام «کلپناری» دیدن کردم و از او خواستم مرا به کتابخانه‌های استانبول معرفی کند تا از مخطوطات آنجا هم استفاده کنم. در این شهر کتابخانه‌های بسیار معتبری وجود دارد که ده‌ها هزار آثار خطی اسلامی در آنجا نگهداری می‌شود.
● سفر سوم به هندوستان
پس از انقلاب و در پاییز سال ۱۳۵۹ برای سومین بار به هندوستان رفتم، در این سفر قصد داشتم تعدادی از کتابهای خود را در حیدرآباد در مدرسه دایرةالمعارف دانشگاه عثمانی این شهر به چاپ برسانم. از این رو پس از ورود به بمبئی به حیدرآباد رفتم و با این موسسه در مورد چاپ کتاب‌ها مذاکره کردم. طی مدت حضورم در آنجا به جز این‌که بر کارهای چاپ کتاب‌هایم نظارت می‌‌کردم به ترجمه کتاب «مشکوة الانوار طبرسی» هم پرداختم، این کتاب در آداب و سنن دینی است و برای مومنین بسیار مفید میباشد. علاوه بر اینها تحقیقات زیادی روی کتاب نهج‌البلاغه انجام دادم، چند نسخه از آن را در هندوستان یافتم که این نسخه‌ها مربوط به مورخ ۵۱۰ و ۵۳۸ هجری بود.
همچنین در دهلی کتابی چاپ کردم و همانجا در میان شیعیان پخش کردم. این کتاب درباره زندگی و فضائل سیده نفیسه دختر حسن ابن زیدبن حسن بن علی(ع) که در قاهره مدفون است و صاحب بقعه و بارگاه میباشد، بود. دومین کتابی که در این شهر ترجمه کردم، کتاب جوامع الحکم (سخنان امام رضا علیه‌السلام) بود که در چهارصد صفحه به چاپ رسید و بعد توسط یکی از فضلای شیعه هند به اردو ترجمه و چاپ شد، اما هنگا
م اقامت در آنجا مطلع شدم در کتابخانه «ممتازالعلما» شهر لکنهو که از کتابخانه‌های معتبر شیعیان میباشد، نسخه‌ای کهن از نهج‌البلاغه محفوظ است. این نسخه بسیار عتیق و از نوادر است که در سال ۵۱۰ هجری تحریر شده بود.گفتنی است؛ استاد در مردادماه سال ۱۳۶۶ برای دیدن کتابخانه و مراکز فرهنگی شوروی سفری به این کشور داشت و باز هم به تحقیق و بررسی پرداخت.
استاد از سال ۱۳۴۰ به تالیف و نگارش کتاب و تحقیق متون و ترجمه مشغول شد، فهرست آثار و تالیفات ایشان که به ۲۰۰ جلد می‌رسد به شرح ذیل است:
۱) مسند امام علی(ع) در ۲۵ جلد
۲) مسند حضرت زهرا(س) یک جلد
۳) مسند امام حسن(ع) یک جلد
۴) مسند امام حسی) ن(ع)، ۳ جلد
۵) مسند امام سجاد(ع)، ۲ جلد
۶) مسند امام باقر(ع)، ۶ جلد
۷) مسند امام صادق(ع)، ۲۲ جلد
۸) مسند امام کاظم(ع)، ۳ جلد
۹) مسند امام جواد(ع)
۱۰) مسند امام هادی(ع)
۱۱) مسند امام عسگری(ع)
۱۲) اخبارالامام المهدی(عج)
۱۳) ماروی عنهما
۱۴) ماروی عن احدهما
۱۵) المرسلات و المرفوعات
۱۶) رجال تاج‌العروس، ۴ جلد
۱۷) غریب الحدیث، ۴ جلد
۱۸) معبم‌البلاد و الامنکه
۱۹ ) مصادر تاج‌العروس
۲۰) اخبار هارون‌الرشید
۲۱) اخبار العامون
۲۲) تاریخ خراسانی
۲۳) تاریخ سجستان
۲۴) دعبل الخزاعی
۲۵) موسوعه الشیعه الامیه
۲۶) اللغات الفارسیه المغربه
۲۷) الشریف الرضی مولف نهج‌البلاغه
۲۸) اللغات فارسیه فی تاج‌العروس
۲۹) العطاردیون فی‌الحدیث و التاریخ و الادب
۳۰) اخبار و آثار امام رضا(ع)، ۲ جلد
۳۱) راویان امام رضا در مسندالرضا
۳۲) ادعیه و زیارت امام رضا(ع)
۳۳) تاریخ آستان قدس رضوی، ۲ جلد
۳۴) جوامع الحکم ۳۵) فهرست راویان امام رضا(ع)
۳۶) فرزندان و برادران امام کاظم(ع)
۳۷) امیرالمومنین و نهج‌البلاغه
۳۸) اجازات نهج‌البلاغه
۳۹) زندگی حضرت عبدالعظیم و مسند او
۴۰) فرهنگ خراسان در ۲۰ بخش و ۵۰ جلد
۴۱) جغرافیای خراسان
۴۲) زندگانی سیده نفیسه
۴۳) فهرست تفسیر گازر ۴۴) خراسان و نهج‌البلاغه
۴۵) پاسخ به شبهات نهج‌البلاغه
۴۶) سیری در کتابخانه‌های هند و پاکستان
۴۷) مخطوطات فارسی در مدینه منوره
۴۸) آثار علمای خراسان در کتابخانه‌های جهان
۴۹) گردآورندگان سخنان حضرت علی(ع)
۵۰) فرهنگ جغرافیایی شاهنامه
۵۱) حکمت و عبرت در شاهنامه
۵۲) خداشناسی و دین در شاهنامه
۵۳) لغات عربی در شاهنامه
۵۴) جلوه‌های ادبی در شاهنامه
۵۵) زن در شاهنامه
۵۶) اعلام شاهنامه
۵۷) مشایخ حدیث در جماران
۵۸) شعرای تهران از قرن هفتم تا دوازدهم
۵۹) مقالات گوناگون در جراید و مجلات
۶۰) شرحی بر روضه‌الانوار سروش اصفهانی در مصائب کربلا
۶۱) ترجمه مقتل الحسین(ع)
۶۲) ترجمه زندگانی زید شهید
۶۳) ترجمه اعلام الوری ۶۴) ترجمه کتاب الغارت ثقفی
۶۵) ترجمه مشکات الانوار طبرسی
۶۶) ترجمه جلد پانزدهم بحارالانوار، ۲ جلد
۶۷) ترجمه الارض و التربته الحسینیه
۶۸) ترجمه النصایح الکافیه
۶۹) ترجمه مواعظ صندوق ۷۰) تصحیح و مقابله نهج‌البلاغه با نسخه‌های قرن پنجم و ششم
۷۱) تصحیح و مقابله شرح نهج‌البلاغه قطب راوندی، ۳ جلد
۷۲) تصحیح و مقابله شرح نهج‌البلاغه قطب‌الدین کیذری بیهقی، ۳ جلد
۷۳) تصحیح و مقابله شرح نهج‌البلاغه علی‌بن ناصر سرخشی
۷۴) تصحیح و مقابله التدوین فی‌اخبار قزوین تالیف رافعی قزوینی، ۳ جلد
۷۵) تصحیح و مقابله کلمات مکنونه فیض کاشانی
۷۶) تصحیح اشراق السیاحیه تالیف جواد بن موسی خراسانی
۷۷) تصحیح جغرافیای نیمروز تالیف مهندس ذوالفقارکرمانی
۷۸) تصحیح و تقریرات خواجه فضلا... همدانی به قلم علامه حلی
۷۹) مقدمه و چاپ استناد نهج‌البلاغه، امتیاز علی‌خان عرشی هندی
۸۰) داستان زندگی و سفرنامه عطاردی.
منبع : خانواده سبز
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست