جمعه, ۵ بهمن, ۱۴۰۳ / 24 January, 2025
مجله ویستا
مفهوم مرگ
▪ علی(ع) درباره اسرار مرگ می‌فرماید:
هركس از مرگ بگریزد، با مرگ رو به رو شود؛ زیرا اجل در كمین جان‌است و سرانجام گریزها هماغوشی با آن است. وه كه چه روزگارانی درپی گشودن راز مرگ بودم؛ امّا خواست خدا این بود كه این اسرارهمچنان فاش نشود. هیهات! چه دانشی سر به مهر!
موجودات این جهان خاكی همه رو به مرگند؛ امّا در میان این پدیده‌های‌فانی، تنها انسان از این سرنوشت‌ِ محتوم خبر دارد. انسان در آغاز از مرگ‌آگاه نیست و به تدریج با آن آشنا می‌شود. آنچه در مرحله اوّل توجّه او راجلب می‌كند، مرگ دیگران است. امّا به تدریج از مرگ خود نیز آگاه می‌شود.انسان با آگاه شدن از مرگ، به ویژه مرگ خود، دچار اضطراب و نگرانی‌می‌شود و پرسشهای اساسی زیر در اندیشه‌اش شكل می‌گیرد:
▪ مرگ یعنی چه؟
▪ چرا باید مرد؟
▪ چگونه می‌میریم؟
▪ پس از مرگ چه می‌شود؟
▪ چه كسی یا كسانی از راز مرگ آگاهند؟
▪ آیا می‌توان مرگ را چاره‌جویی كرد؟
▪ آیا روحی هست كه با مرگ نابود نشود؟
▪ سرگذشت این روح ـ اگر باشد ـ پیش از پیوستن به جسم چه بوده است؟
بشرِ آگاه از همان آغاز برای به دست آوردن پاسخ این پرسشها تلاش‌كرده است. پیامبران، فیلسوفان، اندیشه‌ورزان، اولیا و عرفا و حتّی افسانه‌بافان‌و اسطوره‌پردازان هر یك به نوعی به این پرسشها پاسخ داده‌اند؛ ولی مرگ‌همچنان رازی ناگشوده است.
این نوشتار راز یادشده را با امیرمؤمنان علی‌ّ بن ابی‌طالب(ع) در میان‌می‌نهد و در حدّ فهم و توان خویش از اشارات آن بزرگمرد مرگ اندیش برای‌حل‌ّ این معما بهره می‌برد.
▪ مرگ چیست؟
مرگ پایان زندگی است؛ اَلْمَوْت‌ُ غایَتُه‌ُ دنیا با مرگ پایان می‌پذیرد؛بِالموت‌ِ تَخْتِم‌ُ الدُّنیا.
این تعریف در عین سادگی، واقعی‌ترین تعریف مرگ است. به هر سان‌زندگی دنیوی با مرگ به پایان می‌رسد. مرگ بر همه مسؤولیّت‌ها، تلاش‌ها،آرزوها و هدف‌های دنیوی انسان خط پایان می‌كشد.
۱) مرگ و دشواری‌های فهم آن
امام علی (ع) می‌فرماید: مشكلات مرگ چنان پیچیده و دردناكند كه به‌وصف درنمی‌آیند و با خرد مردم این دنیا سنجیده نمی‌شوند.
▪ آن حضرت‌همچنین می‌فرماید:
فَغَیْرُ مَوْصُوف‌ٍ ما نَزَل‌َ بِهِم‌ْ؛ حالات و عوارضی كه هنگام مرگ پدید می‌آید، قابل وصف و بیان نیست.
این بیان‌ناپذیری، به چندین امر باز می‌گردد:
الف) مرگ تجربه‌ای شخصی است كه به قطع همه ارتباط‌ها می‌انجامد. ازاین رو، صاحب این تجربه نمی‌تواند تجربه‌اش را با دیگران بازگوید.
ب) پدیده مرگ، چنان پیچیده و پر راز و رمز است كه اگر مردگان به این‌دنیا بازگردند و بخواهند با ما درباره آن سخن بگویند، نخواهند توانست.
فَلَو كانُوا یَنْطِقون‌َ بها لَعَیُّوا بِصِفَه‌ِ ما شاهَدُوا و ما عایَنُوا.
ج) جهان باطن برای اهل ظاهر شناختنی نیست؛ یعنی جهان محسوس وجهان غیب از جنس هم نیستند. بنابراین، ما تا در دنیاییم، از آخرت بی‌خبریم.
د) اگر قرار است انسان گرفتار امتحان و ابتلا و فتنه شود و براساس‌تشخیص و انتخاب خود آزمایش گردد حتماً باید نوعی ابهام و پیچیدگی دركار باشد و گرنه، همه انسان‌ها یكسان عمل خواهند كرد؛ برای مثال اگر خداوندهر روز به نوعی بر مردم ظاهر شود و همه مردم آشكارا قیامت و زندگی‌ِ ارواح ونتایج اعمال خود را ببینند، همه یكسان رفتار می‌كنند؛ چنان كه در حیات‌ِ دنیوی،وقتی هدف‌ها روشن و نتیجه كار معلوم است، اغلب مردم رفتار یكسان دارند.
از این رو، مرگ در هاله‌ای از راز قرار دارد؛ كسی نمی‌داند چگونه واردخانه می‌شود و جان افراد را می‌ستاند.
۲) وصف عرفی مرگ
توصیف عرفی مرگ همین است كه آن را پایان زندگی، پایان بخش آمال‌و آرزوها و عامل نابودی لذّت‌ها و كامجویی‌ها بدانیم.
▪ نمونه‌هایی از وصف‌عرفی مرگ كه بر زبان مولای متّقیان علی (ع) جاری شده چنین است:
شادابی زندگی را افسردگی پیری در پیش است. دوران عافیت به‌بیماری و درد پایان می‌پذیرد و سرانجام زندگی جز مرگ نیست؛ مرگی‌كه دست شما را از دنیا كوتاه می‌كند و راه آخرت را پیش پای انسان‌می‌نهد.
با تن‌لرزه‌ها، دردهای جانكاه، اندوه گلوگیر و نگاه فریادخواه.از یاران و خویشاوندان و همسران كمك می‌خواهد، امّا كاری از دست‌كسی برنمی‌آید و گریه سود نمی‌رساند. از افتادن در تنگنای گور و تنهاو بی‌كس در گورستان ماندن، چاره‌ای نیست. آن‌گاه كرم‌ها، تكّه پاره تن‌او را می‌برند و پوسیدگی، طراوت تن را لگدكوب می‌كند و گذشت‌روزگار همه آثارش را به باد فنا و فراموشی می‌سپارد. تن‌های نازنین‌می‌گندند و استخوان‌های محكم می‌پوسند. روح در زیر بار سنگینی‌اعمال می‌ماند و چیزی را كه از غیب شنیده بود با چشم یقین می‌بیند.امّا چه سود؟ دیگر بر كارهای نیك نمی‌توان افزود و از لغزش‌هانمی‌توان كاست.
▪ در وصف عرفی مرگ، بیان مولای متّقیان در اوج‌زیبایی است. آن جا كه‌می‌فرماید:
مرگ مهمانی است ناخوشایند كه ناخواسته از یار و دیارمان جدا می‌كند.حریفی است كه هماورد ندارد.
۳) مرگ از نگاه دیگر
آنچه گذشت، وصف عرفی مرگ و در حدّ فهم عموم مردم است؛ امّا مرگ‌همین نیست. مرگ تنها گذرگاه جهان غیب است. پیامبر گرامی اسلام (ص)زندگی دنیا را خواب و مرگ را بیداری خوانده است. بدین سان، مرگ‌دریچه‌ای است برای خروج از عالم خیال و ورود به جهان حقیقت و واقعیت:
لَو قد عایَنْتُم‌ْ ما قد عایَن‌َ مَن مات‌َ مِنكُم لَجَزِعْتُم‌ْ وَ وَهِلْتُم و سَمِعْتُم و أَطَعْتُم‌وَلكِن‌ْ مَحْجُوب‌ٌ عَنكُم ما قد عایَنُوا و قَریب‌ٌ ما یُطْرَح‌ُ الْحِجاب‌ُ.
مرگ، ما را به دنیایی نو روبه‌رو می‌كند كه همه عواملش شگفت‌انگیز است. ورودبه این دنیای نو، تنها با برافتادن پرده‌ای كه به دست مرگ فرو می‌افتد، امكان دارد:
ای مردم، این حقیقت را از خاتم پیامبران بشنوید كه، هركس می‌میرددر حقیقت نمرده است و اگر در ظاهر پوسیده می‌شود، در باطن‌پایدارمی‌ماند و پوسیده نمی‌شود.
مرگ ارزش‌های راستین را آشكار می‌كند. ما، در این دنیا، خلق رامی‌بینیم و حق را نمی‌بینیم؛ با مجاز آشناییم و با حقیقت بیگانه. از این رو،ارزش‌ها و ارزش‌گذاری‌های ما براساس معیارهای حیات مادّی و دانش‌محدود دنیوی است. با حضور مرگ، عالم غیب نمایان می‌گردد و معیارها وبینش‌هایی دیگر اساس ارزش‌ها و ارزیابی‌ها می‌شود. از این رو، انسان‌انگشت پشیمان می‌گزد و از دلبستگی‌های خود دست می‌شوید و آرزو می‌كندكه ای كاش در پی دنیا نمی‌رفت:
فَهُوَ یَعَض‌ُّ یَدَه‌ُ نَدَامَه‌ً عَلی مَا اَصْحَرَ لَه‌ُ عِنْدَ الْمَوْت‌ِ مِن‌ْ أَمْرِه‌ِ، وَ یَزْهَدُ فِیمَا كَان‌َیَرْغَب‌ُ فِیه‌ِ أَیَّام‌َ عُمُره‌ِ، وَ یَتَمَنَّی أَن‌َّ الَّذِی كَان‌َ یَغْبِطُه‌ُ بِهَا وَ یَحْسُدُه‌ُ عَلَیْهَا قَدْحَازَهَا دُونَه‌ُ.
▪علی (ع) همچنین می‌فرماید:
و ما بَین‌َ اَحَدِكُم وَ بَین‌َ الْجَنَّه‌ِ أَوِ النّارِ اِلاَّ الْمَوت‌ُ اَن‌ْ یَنْزِل‌َ بِه‌ِ.
میان انسان و بهشت یا دوزخ، جز مرگ فاصله‌ای نیست.
لطف مرگ در این است كه ما را از جهان دگرگونی‌ها و ناپایداری‌ها به‌جهان جاویدان و ماندگار انتقال می‌دهد و برای همیشه در كنار دوستان واولیای خداوند قرار می‌دهد؛ البتّه اگر با عمل صالح دنیا را ترك گوییم. علی(ع)هنگام دفن حضرت زهرا سلام‌الله علیها، با روح پیامبر خاتم (ص) چنین گفت:
اَمّا حُزْنی فَسَرْمَدٌ وَ اَمّا لَیْلی فَمُسَهَّدٌ اِلی اَن‌ْ یَخْتارَ اللهُ لی دارَك‌َ الَّتی اَنْت‌َ بِهامُقیم‌ٌ؛** تا روزی كه به دیدارت شتابم، لحظه‌ای بی‌اندوه به سر نمی‌برم وآرام و قرار نمی‌گیرم.
منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست