قدم‌های آرام، اما استوار

“خدا را شکر می‌کنم که از اقتصاد هیچ سررشته‌ای ندارم.” این جمله‌ای است که آقای احمدی‌نژاد، رییس‌جمهور ایران، در پاسخ به پرسش خبرنگاران مبنی بر تناقض‌های آشکار در سیاست‌های اقتصادی دولت وی، اظهار داشت. این در حالی است که دکتر احمدی‌نژاد به عنوان رییس‌جمهور منتخب، هنگام ورود به دفتر ریاست‌جمهوری ایران، یکی از بزرگترین اهداف خود را اصلاح ساختار اقتصادی کشور اعلام کرده بود.
اما دکتر احمدی‌نژاد با سیاست‌های اقتصادی خود تا به حال اقتصاد ایران را به جایگاهی که انتظار می‌رفت، نرسانده است. به عنوان مثال، دکتر احمدی‌نژاد خصوصی‌سازی را با اعطای سهام شرکت‌های دولتی به مردم در قالب “سهام عدالت” آغاز کرد. این در حالی است که ارزش کنونی و ارزش افزوده این سهام هرگز برآورد نشده است. از سوی دیگر، عملیات واگذاری سهام عدالت به مردم، بدون در نظر گرفتن کاهش انگیزه‌های بخش خصوصی به مرحله اجرا گذاشته شده است. عدم توجه به بازار سهام و اوراق بهادار، از دیگر سیاست‌های اقتصادی رییس‌جمهور ایران است که موجب ناامیدی بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی شده است. سرمایه‌گذاران فعال در بورس ایران عمدتاً سرمایه‌های خود را از ایران خارج و روانه بازارهای کشورهای حوزه خلیج فارس کرده‌اند. جالب آن که دُبی مقصد اصلی این سرمایه‌ها بوده است. ‌
در کل، سیاست‌های اقتصادی آقای احمدی‌نژاد، نقد و نکوهش بسیاری از کارشناسان داخلی و خارجی را به دنبال داشته است. به اعتقاد آنها، بسیاری از برنامه‌های اقتصادی دولت کنونی ایران، خارج از توان مالی و سخت‌افزاری این کشور است. لذا بسیاری از آنها در ابتدای امر به بن بست می‌رسند. ‌به موازات، تحقق شعارهای “مبارزه با مفاسد اقتصادی” و “آوردن نفت بر سفره مردم” که از سوی دکتر احمدی‌نژاد وعده داده شده بود، هر دو با تردید روبه‌رو شده‌اند. البته مردم به نابسامانی‌های دولت‌های قبلی عادت کرده‌اند و در مقابل وعده‌های عملی نشده دولت احمدی‌نژاد، واکنش‌‌های شدیدی از خود بروز نمی‌دهند.‌
● آیا تحریم‌ها کارساز بوده‌اند؟ ‌
موضع جدّی دکتر احمدی‌نژاد در حمایت از برنامه‌های هسته‌ای و نفی شدید اسراییل در تمامی جنبه‌ها، بر مشکلات اقتصادی دولت نهم افزوده است. تحریم‌های اقتصادی غرب علیه ایران و احتمال تشدید تحریم‌ها، سرمایه‌گذاران خارجی را از مشارکت در طرح‌های اقتصادی ایران منصرف ساخته‌ است. سرمایه‌گذاران خارجی اکنون ریسک سرمایه‌گذاری در ایران را بسیار فراتر از حد معمول می‌دانند. بانک‌های اروپایی نیز همکاری‌های مالی و اعتباری خود با طرف‌های ایرانی را به پایین‌ترین سطح خود رسانده‌اند. ‌
در این میان، توقف فعالیت‌های هسته‌ای ایران نیز همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. تحریم‌های شدید اقتصادی غرب علیه ایران، قدرت نابودی اقتصاد هر کشوری را دارد، اما این تحریم‌ها در مقابل اقتصاد ایران، ناتوان بوده‌اند، زیرا انقلاب اسلامی با تمامی سختی‌ها و مشکلات هشت سال جنگ تحمیلی، از ملت ایران، ملتی صبور و شکیبا ساخته است. در واقع، ایرانی‌ها راه تحمل مشکلات را یاد گرفته‌اند و در مقابل سیل تحریم‌های اقتصادی غرب، با قدم‌های آرام اما استوار، به حرکت رو‌به جلوی خود ادامه می‌دهند. از سوی دیگر، اقتصاد ایران نیز از بستر‌های مناسبی برای مقاومت در برابر تحریم‌های اقتصادی برخوردار است. این اقتصاد دولت محور، همواره حامی منافع حکومت و ملت ایران بوده و با توزیع یارانه و دیگر سیاست‌های حمایتی، اوضاع مالی و اقتصادی خانواده‌های ایرانی را در حد قابل قبولی حفظ نموده است. ‌
یکی دیگر از دلایل مقاومت موفقیت‌آمیز ایران در برابر فشارهای اقتصادی غرب، افزایش قیمت جهانی نفت و گاز به بالاترین حد خود بوده است. جالب آن که بخش عمده‌ای از افزایش بهای نفت و گاز در بازارهای جهانی، به خاطر کشمکش‌های هسته‌ای ایران با غرب می‌باشد. در واقع، ایران با پیگیری جدّی اهداف هسته‌ای خود، علاوه بر این که راه خود را برای پیوستن به معدود کشورهای صاحب فن‌آوری هسته‌ای هموار ساخته، بهای نفت در بازارهای جهانی را هم در مرز بالای ۶۰ دلار نگه داشته است. ‌
اما سقوط ناگهانی بهای نفت در بازارهای جهانی و یا تصویب قطعنامه پیشنهادی آمریکا مبنی بر جلوگیری از صدور نفت ایران به بازارهای جهانی، ممکن است دیوار بتونی مقاومت ایران را فرو بریزند. تعدادی از اعضای کنگره آمریکا به تازگی طرح تحریم نفت ایران را پیشنهاد کرده‌اند. البته اجرای چنین طرحی بسیار فراتر از توان یک یا چند کشور است و حتی ممکن است با مشارکت و اتحاد تمامی ملل جهان نیز چندان عملی نباشد، چراکه بازار انرژی جهان روزانه نیازمند میلیون‌ها بشکه نفت خامی است که ایران تولید می‌کند. به علاوه، سقوط قیمت‌ها نیز دور از انتظار است.
به‌رغم تمامی این موارد، بی‌شک اقتصاد ایران در دراز‌مدت با مشکلات بزرگی روبه‌رو خواهد شد، چراکه ایران برای ترمیم چاه‌های نفتی خود و تجهیز میادین گازی جهت صادرات گاز، نیازمند سرمایه و تکنولوژی و فن‌آوری روز جهان است. در واقع، بدون حضور شرکت‌های بین‌المللی صاحب فن‌آوری روز، روِیای دولت ایران برای ساخت بزرگترین مرکز انرژی جهان در جنوب این کشور، به کابوس ترسناک رکود اقتصادی تبدیل خواهد شد. البته ایران باز هم توان مقاومت را از دست نخواهد داد.

منبع : ماهنامه اقتصاد ایران