تاثیر هوش هیجانی در بهداشت روانی خانواده‌ها

وجود بهداشت روانی در هر خانواده‌ای منجر به بهبود کلیه عملکردهای عاطفی، شناختی و رفتاری افراد خانواده می‌شود و آن‌ها را به بالاترین سطح ارتقا می‌دهد به طوری که افراد از توانایی‌های ذاتی خود درحد کمال استفاده می‌نمایند و یک حالت سازگاری خوب، احساس بهزیستی و نگرش مثبت به زندگی و دیگران را ایجاد می‌کند.
هوش هیجانی یکی از مولفه‌های بهداشتی روانی است که در زمینه توانمندسازی خانواده‌ها نقش موثری دارد و منظور از هوش هیجانی توانایی مهار کردن تمایلات عاطفی و هیجانی خود، درک خصوصی‌ترین احساسات دیگران، رفتار آرام و سنجیده در روابط انسانی با دیگران، خویشتن‌داری، شور، اشتیاق و پشتکار است.
مفهوم «هوش هیجانی» توسط سالوی و مایر در سال ۱۹۹۰ به این صورت تعریف شده است: توانایی کنترل احساسات و هیجانات خود و دیگران، تشخیص و تفاوت قایل شدن بین آن‌ها و به کارگیری این اطلاعات برای راهنمایی و هدایت افکار و فعالیت‌های خود.
● سالوی در این ارتباط پنچ توانایی ویژه دیگر را بیان کرده است:
ـ شناخت عواطف شخصی: خودآگاهی تشخیص هر احساس به همان صورتی که بروز می‌کند.
ـ به کاربردن درست هیجان‌ها: قدرت تنظیم احساسات خود، دور کردن احساسات منفی از خود و ابراز به موقع احساسات
ـ برانگیختن خود: برای برانگیختن خود و تسلط بر نفس لازم است سکان رهبری هیجانات را به دست گرفت. خویشتن‌داری عاطفی و به تاخیر انداختن نیازهای عاطفی زیر بنای تحقق هر پیشرفتی است.
ـ شناخت عواطف دیگران: توانایی شناخت عواطف دیگران و همدلی با آن‌ها یعنی درک و توجه بیشتر به عواطف دیگران از مواردی است که انسان را در روابط بین‌فردی خود موفق‌تر می‌سازد.
ـ حفظ ارتباطات: هنر برقراری ارتباط با دیگران و مهارت کنترل عواطف دیگران نیز مهارت‌هایی است که محبوبیت، رهبری و اثربخشی بین فردی را تقویت می‌کنند.
افرادی که دارای هوش هیجانی هستند هنر مراوده با مردم و مهارت کنترل و اداره احساسات دیگران را دارا هستند. این مهارت‌ها محبوبیت، قوه رهبری و نفوذ شخصی را تقویت می‌کند و فرد را در هر گونه فعالیت اجتماعی و ارتباط صمیمانه با دیگران موفق می‌نماید. چنین افرادی با شناخت و بصیرت درونی که نسبت به تمایلات عاطفی خود و دیگران دارند بهترین عملکرد را در موقعیت‌های مختلف زندگی بروز می‌دهند.
هوش هیجانی آگاهی از احساس و استفاده از آن برای اتخاذ تصمیم‌های مناسب در زندگی و توانایی تحمل ضربه‌های روحی و مهار آشفتگی‌های روانی است و اعتماد به نفس و کنترل درونی افراد را افزایش می‌دهد. بنابراین آن‌ها را در مقابل مشکلات خانوادگی و اجتماعی، جرم و جنایت، اختلالات روانی، وقایع ناگهانی و ... ایمن می‌سازد و در نتیجه خانواده‌ای سالم و مستحکم و متعاقب آن جامعه‌ای سرشار از آرامش و امنیت را به ارمغان می‌آورد.
پژوهش‌ها نشان می‌دهد هوش هیجانی بر بهداشت روانی افراد تاثیر مثبت دارد و راهبرد موثری در جهت توانمندسازی خانواده‌ها می‌باشد.نکته مهم و قابل توجه این است که هوش هیجانی به هنگام تولد تثبیت شده نیست و می‌توان با آموزش‌های لازم و پرورش خودآگاهی، هوش هیجانی را در افراد پرورش داد و استحکام بخشید. بنابراین با آموزش شیوه‌های پرورش هوش هیجانی به گروه‌های خانواده (به خصوص والدین) می‌توان به بهداشت روانی خانواده و در نتیجه افزایش سطح سلامت روانی جامعه کمک شایانی نمود.

نرگس عیوضی
کارشناس ارشد روان‌شناسی شخصیت