طراحی ساختار اطلاعات

سیستم اطلاعات مدیریت سیستمی منسجم برای تهیه اطلاعات به منظور حمایت از برنامه ریزی ، کنترل وعملکرد سازمان است که از طربق ارائه گزارشهای خاص مدیریتی وظایف مدیریت میانی را پوشش میدهد. مدل معرف وضعیت ساده از یک موقعیت اجرایی و عملیاتی است. تشریح اطلاعات با استفاده از مدل مفهومی نیازمند
این موارد استمجموعه ای از ساخته ها(موجودیت-ویژگی-رابطه-نشانگر-وابستگی و نقش)برای تعریف اطلاعات .قواعدی برای هماهنگ کردن نحوه ترسیم ساخته ها برای شکل دهی به مدل.روشی برای ساختن مدل مفهومی اطلاعات با استفاده از ساخته ها قواعد نمایش آنها وقواعد طراحی مدل مفهومی. پایگاه داده مجموعه‌ای از رکوردهای ذخیره شده در رایانه با یک روش سیستماتیک (اصولی) مثل یک برنامه رایانه‌ای است که می‌‌تواند به سوالات کاربر پاسخ دهد. مدل‌های پایگاه داده عبارتند از:
▪ مدل تخت
▪ مدل شبکه ای
▪ مدل رابطه‌ای
در این مقاله ابتدا مبانی و مفاهیم مدل سازی اطلاعات و سپس به مدلهای پایگاه داده اشاره شده است.
● مقدمه
سیستم اطلاعات مدیریت پس از تکامل تدریجی در طول پنج دهه اخیر دیگر دارای تعریف، مفهوم، شکل و قالب تقریباً مشخص و پذیرفته شده‌ای است و آنچه در حال توسعه است بیشتر شامل فناوری پیاده‌سازی، مدل‌های تصمیم‌گیری و سیستم‌های پشتیبان تصمیم‌گیری هستند.عنصر کنترلی سیستم سازمان متشکل از دو بخش مدیریت و پردازشگر اطلاعات است. پردازشگر اطلاعات به مجموعه تمام افراد و سیستم های اطلاعاتی و پشتیبان تصمیم گیری گفته می شود که به مدیریت در اتخاذ تصمیم کمک می کنند. علاوه بر این نقش اصلی برای پردازشگر اطلاعات، می توان آن را تولیدکننده اطلاعات سازمان (به عنوان یک فرایند یا زیرسیستم از یک سیستم بزرگتر) برای ارائه به سازمان های بالادست یا موجودیت های بیرونی دانست. گاهی اوقات ممکن است نقش فرعی پردازشگر اطلاعات به نقش اصلی تبدیل شود. این تغییر نقش در شرایطی اتفاق می افتد که مدیریت به دلایل مختلف از پردازشگر اطلاعات در تصمیم گیری استفاده نمی کند و در عوض به دلایل مختلف به موجودیت های مهم در محیط سازمان توجه بیشتری نشان می دهد. هر یک از نقش های اصلی و فرعی پردازشگر اطلاعات نیازمند ویژگی ها، توانایی و مشخصات خاص خود است و اجزای پردازشگر اطلاعات باید مطابق با ایفای نقش غالب، طراحی شده و تطبیق داده شوند.
سیستم های اطلاعات یکی از اجزای سیستم کنترلی حلقه بسته محسوب می شوند. بنابراین هدف چنین سیستم هایی کمک به کنترل سیستم است. در هر سازمان دو نوع کنترل وجود دارد؛ کنترل عملیاتی و کنترل مدیریتی. عملیات مختلف سازمان در قالب فرایندها و زیرسیستم های صف و ستاد انجام می شوند.
هر یک از این عملیات نیازمند کنترل های خاص خود هستند و سیستم های اطلاعاتی خاص خود را طلب می کنند. چنین سیستم های اطلاعاتی که عملیات مختلف سازمان را کنترل و پشتیبانی می کنند سیستم های پردازش مبادلات نامیده می شوند.
کنترل مدیریتی نیازمند اطلاعاتی است که بخش قابل ملاحظه ای از آنها توسط سیستم های پردازش مبادلات تولید می شوند. سیستم های اطلاعاتی پشتیبان کنترل مدیریتی، اطلاعات تولید شده توسط سیستم های پردازش مبادلات را پردازش کرده و آنها را در ترکیب ها و شکل های جدید معنی دار به مدیریت عرضه می کنند. چنین سیستم های اطلاعات ، سیستم های اطلاعات مدیریت نامیده می شوند.
سیستم اطلاعات مدیریت سیستمی یکپارچه متشکل از کاربر و ماشین برای ارائه اطلاعات در پشتیبانی از عملیات، مدیریت و تصمیم گیری در سازمان است. این سیستم از نرم افزار و سخت افزار رایانه ای، راهنماها و دستورالعمل ها، مدل هایی برای تحلیل، برنامه ریزی، کنترل و تصمیم گیری و یک پایگاه اطلاعات بهره می گیرد (دیویس و اولسون ۱۹۸۵، ۶). سیستم اطلاعات مدیریت سیستمی است که داده های محیطی را جمع آوری و داده های تبادلات و عملیات سازمانی را ثبت می کند و سپس آنها را فیلتر، سازمان دهی و انتخاب کرده و به عنوان اطلاعات به مدیران ارائه می نماید و ابزاری برای مدیران فراهم می آورد که اطلاعات مورد نیاز خود را تولید نمایند (موردیک و مانسون ۱۹۸۶، ۶).
سیستم اطلاعات مدیریت سیستمی یکپارچه، رایانه ای و کاربر ماشین است که اطلاعات لازم برای حمایت از عملیات و تصمیم گیری فراهم می کند. عناصر اصلی این سیستم عبارتند از:
۱) سیستمی یکپارچه برای خدمت به تعداد زیادی کاربر،
۲) سیستمی رایانه ای که تعدادی نرم افزار اطلاعاتی را از طریق یک پایگاه اطلاعات به هم مرتبط می کند،
۳) رابط کاربر- ماشین که به جستجوهای فوری و موقتی پاسخ می دهد،
۴) ارائه اطلاعات به تمام سطوح مدیریتی و
۵) پشتیبانی از عملیات و تصمیم گیری (آواد ۱۹۸۸، ۵).
● مفهوم سیستم اطلاعات مدیریت
سیستم اطلاعات مدیریت سازمان یک چیز متمایز و جدا از دیگر سیستم های اطلاعات نیست بلکه چارچوبی کلی ارائه می کند که دیگر سیستم های اطلاعات بر مبنای آن با یکدیگر همخوان می شوند. در طول زمان مشخص شد که مفهوم پیاده سازی یک سیستم کاملاً یکپارچه واحد بسیار مشکل است. واقعیت این است که یک سیستم یکپارچه، به معنی یک ساختار واحد و همگن نیست بلکه بدین معنی است که اجزاء آن منطبق بر یک طرح کلی هستند. اکنون سیستم اطلاعات مدیریت به منزله فدراسیونی از زیرسیستم ها در نظر گرفته می شوند که در صورت نیاز طراحی و اجرا می شوند اما منطبق بر طرح کلی، استانداردها و رویه های سیستم اطلاعات مدیریت هستند. بنابراین به جای یک سیستم اطلاعات مدیریت واحد و کلی، سازمان می تواند تعداد زیادی سیستم اطلاعات مرتبط داشته باشد که نیازهای مدیریتی را در سطوح مختلف به شکل های مختلف تامین می کنند. تجربه نشان می دهد که یک سیستم کاملاً یکپارچه غیر ممکن است. عوامل زیادی وجود دارند که باید همزمان و توام در نظر گرفته شوند و نگهداری چنین سیستمی مشکل است.
به همین دلیل، سیستم های اطلاعات مدیریت بیشتر به صورت بخش بخش طراحی می شوند و یکپارچه سازی تنها در مواردی که ضروری باشد اعمال می شود. به طور خلاصه سیستم های اطلاعات مدیریت مبنایی برای یکپارچه سازی پردازش های اطلاعات سازمانی ارائه می دهند (دیویس و اولسون ۱۹۸۵، ۶-۸، ۱۰، ۲۸، ۵۳).
● نیاز به یک پایگاه اطلاعات
داده ها می بایست به گونه ای مدیریت شوند که قابل دسترسی برای پردازش بوده و کیفیت مناسب داشته باشند. مدیریت لازم باید از هر دو جنبه سخت افزار و سازمان صورت پذیرد. نرم افزار ایجاد و مدیریت یک پایگاه اطلاعات، یک سیستم مدیریت پایگاه اطلاعات است. هنگامی که یک سیستم مدیریت پایگاه اطلاعات وجود داشته باشد همه از داده هایی استفاده می کنند که تنها در یک محل ذخیره شده اند و یک عمل روزآمدسازی تمام موارد استفاده را روزآمد می کند. یکپارچه سازی چنین سیستمی نیازمند یک قدرت مرکزی برای پایگاه اطلاعات است. داده ها می توانند در یک کامپیوتر مرکزی ذخیره شوند یا بین چندین کامپیوتر پراکنده شوند (دیویس و اولسون ۱۹۸۵، ۹).
● مدل های تصمیم گیری در سیستم اطلاعات مدیریت
معمولاً تنها داده های خام یا حتی داده های خلاصه شده برای استفاده کافی نیستند. داده ها معمولاً باید پردازش شده و به شکلی ارائه شوند که به یک تصمیم اتخاذ شده منجر شوند. تحقق چنین امری نیازمند یک مدل تصمیم گیری است. مدل های تصمیم گیری می توانند در مراحل مختلف تصمیم گیری مورد استفاده واقع شوند. تعمیم یک سیستم اطلاعات مدیریت از جنبه تصمیم سازی، سیستم هایی مانند سیستم های پشتیبان تصمیم گیری و سیستم های خبره هستند (دیویس و اولسون ۱۹۸۵، ۹؛ آواد ۱۹۸۸، ۱۴).
● ابعاد طبقه بندی سیستم های اطلاعات مدیریت (دیویس و اولسون ۱۹۸۵، ۲۸-۴۴)
همه سیستم های اطلاعات مدیریت دارای قابلیت ها، ویژگی ها و مولفه های یکسان نیستند. در واقع سیستم های اطلاعات مدیریت دارای طیفی هستند که یک سر آن یک سیستم ساده گزارش گیری دستی و سر دیگر آن یک سیستم یکپارچه رایانه ای همراه با انواع گزارش ها و مدل های تصمیم گیری است. در اینجا به برخی از ابعاد طبقه بندی سیستم های اطلاعات مدیریت اشاره می شود.
مدلسازی سیستم
مدل معرف وضعیت ساده از یک موقعیت اجرایی و عملیاتی است
اهداف مدلسازی :
▪ تشریح
▪ پیش بینی
▪ کنترل
▪ طراحی
● تشریح اطلاعات با استفاده از مدل مفهومی نیازمند
وارد زیر است:
▪ مجموعه ای از ساخته ها(موجودیت-ویژگی-رابطه-نشانگر-وابستگی و نقش)برای تعریف اطلاعات
▪ قواعدی برای هماهنگ کردن نحوه ترسیم ساخته ها برای شکل دهی به مدل
▪ روشی برای ساختن مدل مفهومی اطلاعات با استفاده از ساخته ها قواعد نمایش آنها وقواعد طراحی مدل مفهومی
● ساخته های طراحی ساختار اطلاعات
(مدسازی اطلاعات)
▪ موجودیت
به هر چیزی (شی ، شخص ، محل و ...) که می خواهیم در یک سیستم راجع به آن اطلاعاتی را جمع آوری ، پردازش و نگهداری نمائیم ، یک موجودیت گفته می شود . تعریف فوق ، متداولترین برداشت اولیه از موجودیت می باشد . مجموعه موجودیت های یک سیستم ، ساختار اطلاعاتی آن سیستم را مشخص می کند . توصیف می کند که به آنها خصیصه و یا Attribute گفته می شود . هر موجودیت بسته به این که در سیستم مورد مطالعه چه میزان اطلاعات راجع به آن می خواهیم داشته باشیم ، شامل حداقل یک و یا چند خصیصه خواهد بود. از آنجا که هر موجودیت راجع به یک موضوع به خصوص می باشد ، بنابراین یک ارتباط منطقی بین کلیه خصایص موجودیت وجود خواهد داشت .در واقع ،‌ تمام خصائص یک موجودیت توصیف کننده آن موجودیت خواهد بود . برای روشن شدن موضوع بد نیست به نمونه مثال ذیل توجه نمائید :
- موجودیت مشتری شامل خصلت های نام مشتری ، آدرس مشتری ، تلفن مشتری و ... است .
- موجودیت سفارش شامل خصلت های شماره سفارش ، تاریخ سفارش ، نام مشتری ، کالای سفارش شده ، تعداد کالای سفارش شده و ... است
همانگونه که در مثال فوق مشاهده گردید ، تمام خصلت های موجودیت مشتری توصیف کننده یک مشتری و تمام
خصلت های موجودیت سفارش توصیف کننده یک سفارش می باشند .
▪ قواعد:
۱) نام هر موجودیت را فقط یکبار میتوان نام برد
۲) به هر موجودیت باید یک نشانگر یک نشانگر منحصر به فرد اختصاص داده شود
۳) هیچ مصداقی از موجودیتها در یک مدل اطلاعاتی ارائه نمیشود
▪ ویژگی:
مطالب ذکر شده در هر مستطیل موجودیت بیانگر ویژگیهای آن موجودیت هستند هر ویژگی به یک واقعیت یا یک ارزش درباره هر موجودیت اشاره دارد.
▪ قواعد:
نام هر ویژگی را فقط یکبار میتوان در مدل مفهومی اطلاعات نشان داد.
باید به همراه هر موجودیت ویژگیهایی نیز موجود باشد باید مجموعه ای از ویژگیها در هر موجودیت جمع شده باشد
در مدل مفهومی اطلاعات هیچ ارزشی به ویژگیها نسبت داده نمیشود
▪ رابطه
خطوط بیانگر روابط هستند هر رابطه بیانگر وجود نوعی ارتباط یا تعامل میان موجودیتها ست.
▪ قواعد:
همه رابطه ها باید نامگذاری شوند حتی المقدور خط یک رابطه نباید سایر خطوط را قطع کند برای هر رابطه باید حداقل و حد اکثر مقدار را معین کرد هر رابطه باید بخشی از یک مسیر واحد باشد که میان دو موجودیت وجود دارد
▪ نشانگر
کشیدن خط زیر یک ویژگی بر وجود یک نشانگر دلالت دارد هر نشانگرمشتمل بر یک یا مجموعه ای از ویژگیهاست که ارزش منحصر به فردی برای هر مصداق از موجودیت در نظر میگیرد
▪ قواعد:
نام هر نشانگر را فقط یکبار میتوان در مدل اطلاعات بکار برد هر نشانگر باید همواره همراه یک نشانگر باشد
یک نشانگر به هر مصداق از یک موجودیت ارزش منحصر به فردی نسبت میدهد وابستگی حیاتی و وابستگی نشانگر اغلب در صورتی که دو موجودیت با هم ارتباط داشته باشند وجود مصادیق هرموجودیت در گرو وجود مصادیقی از موجودیت دیگر است
برای مثال تصور سفارش بدون وجود مشتری دشوار است موجودیتهایی که حیاتشان وابسته به یک موجودیت دیگر است معمولا بخشی از نشانگر خود را نیز از همان موجودیت اخذ میکنند وابستگی نشانگر هنگامی به وجود می آید که نتوانیم مصادیق یک موجودیت را به طور منسجم با عطف به ارزشهای ویژگیهایش مشخص سازیم بنابراین موجودیت وابسته باید نشانگر موجودیت یا موجودیتهای دیگر را به کار گیرد
▪ نقش
ساخته را بطه بر همراهی انواع مختلف موجودیتها دلالت دارد اما ساخته نقش بر همراهی موجودیتهای مشابه دلالت دارد
مثلثی که دو یا چند موجودیت را به هم وصل میکند بیانگر یک نقش است نقشها طبقات یا انواع یک موجودیت کلی مانند مشتری را معرفی میکنند
▪ قواعد:
هر نقش باید یک تبیین کننده نقش و یک نشانگر داشته باشد و حداقل و حداکثر رابطه آن مشخص باشد
هر نقش یک موجودیت باید حداقل دارای یک ویژگی یا رابطه متمایز با سایرنقشهای آن موجودیت داشته باشد
● پایگاه داده‌ها یا دادِگان یا بانک اطلاعاتی
▪ به مجموعه‌ای از داده‌ها با ساختار منظم و سامانمند گفته می‌شود. پایگاههای داده‌ها معمولاً در قالبی که برای دستگاه‌ها و رایانه‌ها قابل خواندن و دسترسی باشد ذخیره می‌شوند. البته چنین شیوه ذخیره‌سازی اطلاعات تنها روش موجود نیست و شیوه‌های دیگری مانند ذخیره‌سازی ساده در پرونده‌ها نیز استفاده می‌گردد. مسئله‌ای که ذخیره‌سازی داده‌ها در دادگان را موثر می‌سازد وجود یک ساختار مفهومی است برای ذخیره‌سازی و روابط بین داده‌ها است
▪ پایگاه داده در اصل مجموعه‌ای سازمان یافته از اطلاعات است.این واژه از دانش رایانه سرچشمه می‌‌گیرد ،اما کاربرد وسیع و عمومی نیز دارد، این وسعت به اندازه‌ای است که مرکز اروپایی پایگاه داده (که تعاریف خردمندانه‌ای برای پایگاه داده ایجاد می‌‌کند) شامل تعاریف غیر الکترونیکی برای پایگاه داده می‌‌باشد. در این نوشتار به کاربردهای تکنیکی برای این اصطلاح محدود می‌‌شود.
یک تعریف ممکن این است که: پایگاه داده مجموعه‌ای از رکوردهای ذخیره شده در رایانه با یک روش سیستماتیک (اصولی) مثل یک برنامه رایانه‌ای است که می‌‌تواند به سوالات کاربر پاسخ دهد. برای ذخیره و بازیابی بهتر، هر رکورد معمولاً به صورت مجموعه‌ای از اجزای داده‌ای یا رویدادها سازماندهی می‌‌گردد. بخش‌های بازیابی شده در هر پرسش به اطلاعاتی تبدیل می‌‌شود که برای اتخاذ یک تصمیم کاربرد دارد. برنامه رایانه‌ای که برای مدیریت و پرسش و پاسخ بین پایگاه‌های داده‌ای استفاده می‌‌شود را مدیر سیستم پایگاه داده‌ای یا به اختصار (DBMS) می‌‌نامیم. خصوصیات و طراحی سیستم‌های پایگاه داده‌ای در علم اطلاعات مطالعه می‌‌شود.
مفهوم اصلی پایگاه داده این است که پایگاه داده مجموعه‌ای از رکوردها یا تکه‌هایی از یک شناخت است.نوعا در یک پایگاه داده توصیف ساخت یافته‌ای برای موجودیت‌های نگه داری شده در پایگاه داده وجود دارد: این توصیف با یک الگو یا مدل شناخته می‌‌شود. مدل توصیفی، اشیا پایگاه‌های داده و ارتباط بین آنها را نشان می‌‌دهد.
▪ روش‌های متفاوتی برای سازماندهی این مدل‌ها وجود دارد که به آنها مدل‌های پایگاه داده گوییم. پرکاربرد‌ترین مدلی که امروزه بسیار استفاده می‌‌شود، مدل رابطه‌ای است که به طور عام به صورت زیر تعریف می‌‌شود: نمایش تمام اطلاعاتی که به فرم جداول مرتبط که هریک از سطرها و ستونها تشکیل شده است(تعریف حقیقی آن در علم ریاضیات برسی می‌‌شود). در این مدل وابستگی‌ها به کمک مقادیر مشترک در بیش از یک جدول نشان داده می‌‌شود. مدل‌های دیگری مثل مدل سلسله مراتب و مدل شبکه‌ای به طور صریح تری ارتباط‌ها را نشان می‌‌دهند.
در مباحث تخصصی تر اصطلاح دادگان یا پایگاه داده به صورت مجموعه‌ای از رکوردهای مرتبط با هم تعریف می‌‌شود. بسیاری از حرفه‌ای‌ها مجموعه‌ای از داده‌هایی با خصوصیات یکسان به منظور ایجاد یک پایگاه داده‌ای یکتا استفاده می‌‌کنند.معمولاً DBMSها بر اساس مدل‌هایی که استفاده می‌‌کنند تقسیم بندی می‌‌شوند: ارتباطی،شی گرا، شبکه‌ای و امثال آن. مدل‌های داده‌ای به تعیین زبانهای دسترسی به پایگاه‌های داده علاقه مند هستند. بخش قابل توجهی از مهندسی DBMS مستقل از مدل‌های می‌‌باشد و به فاکتورهایی همچون اجرا، هم‌زمانی،جامعیت و بازیافت از خطاهای سخت افزاری وابسطه است.در این سطح تفاوت‌های بسیاری بین محصولات وجود دارد.
● تاریخچه پایگاه داده
اولین کاربردهای اصطلاح پایگاه داده به June ۱۹۶۳ باز می‌گردد، یعنی زمانی که شرکت System Development Corporation مسئولیت اجرایی یک طرح به نام "توسعه و مدیریت محاسباتی یک پایگاه داده‌ای مرکزی" را بر عهده گرفت. پایگاه داده به عنوان یک واژه واحد در اوایل دهه ۷۰ در اروپا و در اواخر دهه ۷۰ در خبر نامه‌های معتبر آمریکایی به کار رفت.(بانک داده‌ای یا Databank در اوایل سال ۱۹۶۶ در روزنامه واشینگتن پست کار رفت)
اولین سیستم مدیریت پایگاه داده در دهه ۶۰ گسترش یافت. از پیشگامان این شاخه چارلز باخمن می‌‌باشد. مقالات باخمن این را نشان داد که فرضیات او کاربرد بسیار موثرتری برای دسترسی به وسایل ذخیره سازی را محیا می‌‌کند. در آن زمانها پردازش داده بر پایه کارت‌های منگنه و نوارهای مغناطیسی بود که پردازش سری اطلاعات را مهیا می‌‌کند. دو نوع مدل داده‌ای در آن زمانها ایجاد شد:CODASYL موجب توسعه مدل شبکه‌ای شدکه ریشه در نظریات باخمن داشت و مدل سلسله مراتبی که توسط North American Rockwell ایجاد شد و بعدا با اقباس از آن شرکت IBM محصولIMS را تولید نمود.
● مدل‌های پایگاه داده
شگردهای مختلفی برای مدل‌های داده‌ای وجود دارد. بیشتر سیستم‌های پایگاه داده‌ای هر چند بطور معمول بیشتر از یک مدل را مورد حمایت قرار می‌‌دهند، حول یک مدل مشخص ایجاد شده اند. برای هر یک از الگوهای‌های منطقی (logical model) اجراهای فیزیکی مختلفی قابل پیاده شدن است و سطوح کنترل مختلفی در انطباق فیزیکی برای کاربران مهیامی‌‌کند. یک انتخاب مناسب تأثیر موثری بر اجرا دارد.
یک مدل داده‌ای تنها شیوه ساختمان بندی داده‌ها نیست بلکه معمولاً به صورت مجموعه‌ای از عملیات‌ها که می‌‌تواند روی داده‌ها اجرا شود تعریف می‌‌شوند. برای مثال در مدل رابطه‌ای عملیاتی همچون گزینش (selection)، طرح ریزی (projection) و اتصال (join) تعریف می‌‌گردد.
● مدل تخت
مدل تخت یا جدولی (flat (or table) model) تشکیل شده است از یک آرایه دو بعدی با عناصر داده‌ای که همه اجزای یک ستون به صورت داده‌های مشابه فرض می‌‌شود و همه عناصر یک سطر با هم در ارتباط هستند. برای نمونه در ستون‌هایی که برای نام کاربری و رمز عبور در جزئی از سیستم‌های پایگاه داده‌ای امنیتی مورد استفاده قرار می‌‌گیرد هر سطر شامل رمز عبوری است که مخصوص یک کاربر خاص است. ستون‌های جدول که با آن در ارتباط هستند به صورت داده کاراکتری، اطلاعات زمانی، عدد صحیح یا اعداد ممیز شناور تعریف می‌‌شوند. این مدل پایه برنامه‌های محاسباتی(spreadsheet) است.
پایگاه داده‌ها با فایل‌های تخت به سادگی توسط فایل‌های متنی تعریف می‌‌شوند. هر رکورد یک خط است و فیلدها به کمک جدا کننده‌هایی از هم مجزا می‌‌شوند. فرضا به مثال زیر دقت کنید:
id name team
۱) Amy Blues
۲) Bob Reds
۳) Chuck Blues
۴) Dick Blues
۵) Ethel Reds
۶) Fred Blues
۷) Gilly Blues
۸) Hank Reds
● مدل شبکه ای
در سال ۱۹۶۹ و در کنفرانس زبانهای سیستم‌های داده‌ای (CODASYL) توسطCharles Bachman ارائه شد. در سال ۱۹۷۱ مجدداً مطرح شد و اساس کار پایگاه داده‌ای قرار گرفت و در اوایل دهه ۸۰ با ثبت آن درسازمان بین المللی استانداردهای جهانی یا ISO به اوج رسید.
مدل شبکه‌ای (database model) بر پایه دو سازه مهم یعنی مجموعه‌ها و رکوردها ساخته می‌‌شود و برخلاف روش سلسله مراتبی که از درخت استفاده می‌‌کند، گراف را به کار می‌‌گیرد. مزیت این روش بر سلسله مراتبی این است که مدل‌های ارتباطی طبیعی بیشتری را بین موجودیت‌ها فراهم می‌‌کند. علی رغم این مزیت‌ها به دو دلیل اساسی این مدل با شکست مواجه شد: اول اینکه شرکت IBM با تولید محصولات IMS و DL/I که بر پایه مدل سلسله مراتبی است این مدل را نادیده گرفت.
دوم اینکه سرانجام مدل رابطه‌ای (relational model) جای آن را گرفت چون سطح بالاتر و واضح تر بود. تا اوایل دهه ۸۰ به علت کارایی رابط‌های سطح پایین مدل سلسله مراتبی و شبکه‌ای پیشنهاد می‌‌شد که بسیاری از نیازهای آن زمان را برطرف می‌‌کرد. اما با سریعتر شدن سخت افزار به علت قابلیت انعطاف و سودمندی بیشتر سیستم‌های رابطه‌ای به پیروزی رسیدند.
رکوردها در این مدل شامل فیلدهایی است(ممکن است همچون زبان کوبول (COBOL) به صورت سلسله مراتب اولویتی باشد). مجموعه‌ها با ارتباط یک به چند بین رکوردها تعریف می‌‌شود: یک مالک و چند عضو. عملیات‌های مدل شبکه‌ای از نوع هدایت کننده است: یک برنامه در موقعیت جاری خود باقی می‌‌ماند و از یک رکورد به رکورد دیگر می‌‌رود هر گاه که ارتباطی بین آنها وجود داشته باشد. معمولاً از اشاره‌گرها(pointers) برای آدرس دهی مستقیم به یک رکورد در دیسک استفاده می‌‌شود. با این تکنیک کارایی بازیابی اضافه می‌‌شود هر چند در نمایش ظاهری این مدل ضروری نیست .
● مدل رابطه‌ای
مدل رابطه‌ای (relational model) در یک مقاله تحصیلی توسط E. F. Codd در سال ۱۹۷۰ ارائه گشت. این مدل یک مدل ریاضیاتی است که با مفاهیمی چون مستندات منطقی (predicate logic) و تئوری مجموعه‌ها (set theory) در ارتباط است. محصولاتی همچون اینگرس،اراکل، DB۲ وسرور اس‌کیوال (SQL Server) بر این پایه ایجاد شده است. ساختار داده‌ها در این محصولات به صورت جدول است با این تفاوت که می‌‌تواند چند سطر داشته باشد. به عبارت دیگر دارای جداول چند گانه است که به طور صریح ارتباطات بین آنها بیان نمی‌شود و در عوض کلیدهایی به منظور تطبیق سطرها در جداول مختلف استفاده می‌‌شود. به عنوان مثال جدول کارمندان ممکن است ستونی به نام "موقعیت" داشته باشد که کلید جدول موقعیت را با هم تطبیق می‌‌دهد.
● فهرست سیستم‌های متداول مدیریت دادگان
▪ Oracle
▪ Microsoft SQL Server
▪ MySQL
▪ PostregSQL
▪ DB۲
▪ Microsoft Access
● نتیجه
سیستم اطلاعات مدیریت پس از تکامل تدریجی در طول پنج دهه اخیر دیگر دارای تعریف،مفهوم، شکل و قالب تقریباً مشخص و پذیرفته شده‌ای است و آنچه در حال توسعه است بیشتر شامل فناوری پیاده‌سازی، مدل‌های تصمیم‌گیری و سیستم‌های پشتیبان تصمیم‌گیری هستند. مدل معرف وضعیت ساده از یک موقعیت اجرایی و عملیاتی است
▪ اهداف مدلسازی :
ـ تشریح
ـ پیش بینی
ـ کنترل
ـ طراحی
پایگاه دادگان به مجموعه‌ای از داده ها با ساختار منظم و سامانمند گفته می‌شود یا به مجموعه‌ای از داده ها با ساختار منظم و سامانمند گفته می‌شود و شامل مدلهایی از جمله مدل تخت مدل شبکه ای و مدل رابطه ای می باشد.

منابع
۱.Awad, E. M. ۱۹۸۸. Management Information System: Concept, structure, and applications. Califonia: The Benjamin Cummings.
۲.Davis, G. B., and Olson, M.H. ۱۹۸۵. Management Information system: Conceptual,
foundations, structure, and development. ۲nd ed. New York: Mc Graw-Hill
سیستم اطلاعات مدیریت/ دکتر علی رضائیان .۳
۴.McLeod, Jr. R. ۱۹۹۴. Information System Concepts. New York: MacMillan
۵.Murdick. R.G., and Munson, J.C. ۱۹۸۶. MIS Concepts & Design. ۲nd ed. London: Primtice –Hall
۶. Scott, G.M, Principle of Management Information system , McGraw-Hill, Singapore ۱۹۸۶.
۷. Edward , C, developing Microcomputer-based business System, Prentice Hall International, London , ۱۹۸۲.
۸.Elder,J.,Construction of Data Processing Software , Prentice Hall International, London ۱۹۸۴.
۹.Davis,G.B,management Information System :Conceptual Foundations-Structure and Development , McGraw Hill, New York ۱۹۷۴.
۱۰.Atre,S,Data Base, John Wiley and Sons, New York,۱۹۸۰.
۱۱.Martin,D,Data base Design and Implementation ,Van Nostrand Reinhold, New York,۱۹۸۰.
۱۲.Booch,G,Rumbaugh,J,andJacobson, I,The Unified Modelling Language-User Guide ,Addison-Wesley Longman Inc, Reading, MA,U.S.A,۱۹۹۹.
۱۳.http://www.netbill.com is the URL for the latest information on electronic cash transaction using NETBILL’s system.
۱۴.booch G,Object-Oriented Analysis and Design , Benjamin /Cumming Publishing co.Redwood City , CA, U.S.A,۱۹۹۴.
۱۵.Bowman, B, Davis,G and Whether.j,(۱۹۸۳).Three stage model of MIS planning .Information and Management.
۱۶.Long, L.(۱۹۸۹).management information system. Prentice Hall.
۱۷. Whetherbe,J,C.and Davis, G.B.(۱۹۸۲). Strategic MIS planning through ends/means analysis. MIS Research center.
۱۸. Whetherbe,J,C.,Dock, V.T.and mandell, s.l.(۱۹۸۸). Reading in information system. West.
۱۹. Wysocki, R.K.and Young ,J.(۱۹۹۰).Information systems:management principles in action. Wiley.
۲۰.Angell, I.O. and Smithson S. (۱۹۹۱) Information Systems Management: Opportunities and Risks
۲۱.Federal Standard ۱۰۳۷C, MIL-STD-۱۸۸, and National Information Systems Security Glossary
۲۲.Rockart et. Al (۱۹۹۶) Eight imperatives for the new IT organization Sloan Management review.
۲۳.Ciborra, C. (۲۰۰۲) Labyrinths of Information, Oxford, Oxford University Press
۲۴.Langefors, Brje (۱۹۷۳). Theoretical Analysis of Information Systems. Auerbach. ISBN ۰-۸۷۷۶۹-۱۵۱-۷
External links
۱.Information Systems and Innovation Group, Department of Management , London School of Economics
۲.Index of Information Systems Journals
Center for Information Systems Research - Massachusetts Institute of Technology
۳.Conceptual Modelling in Information Systems Engineering
Krogstie, John; Opdahl, Andreas Lothe; Brinkkemper, Sjaak (Eds.)
نوشته شده توسط:
دکتراحمد علی یزدان پناه
ایمان مهدی زاده نادری
ایمان مهدیزاده نادری