ابزارهای ویژوال‌ در MySQL

داشتن ابزارها و واسط‌های کاربری گرافیکی همواره از نقاط قوت یک پلتفرم، سیستم‌عامل یا برنامه نرم‌افزاری محسوب می‌شود. هرچند روح یا لایه متفکر یک نرم‌افزار را هسته یا موتور اجرایی درون آن تشکیل می‌دهد، بدون داشتن یک رابط‌گرافیکی کاربرپسند که نقش کالبد و پیکر آن را بازی می‌کند، مانند موجودی نامرئی است که بسیاری از ویژگی‌ها و توانایی‌هایش از دید دیگران پنهان می‌ماند.
از این‌رو بسیاری از نرم‌افزارهایی که به‌ صورت سنتی براساس دستورات خط فرمان، سرویس‌های خود را در اختیار کاربران قرار می‌دادند تلاش نمودند ضمن حفظ یکپارچگی و توانایی‌ها و ویژگی‌های سابق خود، ابزارهای جدیدی را برای برقراری یا تکمیل هرچه بهتر رابطه خود با کاربران و به‌خصوص متخصصان و برنامه‌نویسان سیستم عامل‌های گرافیکی ارائه نمایند.
بانک‌های اطلاعاتی نیز به دلیل ماهیت خود که سطح گسترده‌ای از سرویس‌های مختلف را دربرمی‌گیرند، نه تنها از این قاعده مستثنی نبوده‌اند، بلکه در برخی موارد نیز چاره‌ای جز پیوستن به این روند نیافته‌اند. شاید بتوان اقبال برخی برنامه‌نویسان و توسعه‌‌دهندگان به نسخه‌های اولیه برخی بانک‌های اطلاعاتی نوپا، چون SQLServer مایکروسافت، را نمونه بارزی از تمایل متخصصان به استفاده از بانک‌های اطلاعاتیِ دارای واسط کاربر گرافیکی دانست. در حالی که نقص همین ویژگی در برخی بانک‌های اطلاعاتی قدرتمند و پیش‌کسوتی چون اینفورمیکس، باعث افول و پایان یکه‌تازیشان در عرصه نگهداری و پردازش اطلاعات شد.
از این رو بانک‌اطلاعاتی MySQL که قاعدتاً با توجه به پیشرفت‌های روز به‌روز و شگفت‌انگیز محیط‌های گرافیکی همزاد خود یعنی لینوکس، راهی جز پیوستن به خط‌مشی مذکور را نمی‌دید، از نسخه ۴ و به خصوص نسخه ۵ شاهد دگرگونی بسیار شگرفی در ارائه ابزارهای گرافیکی مدیریت، توسعه و عیب‌یابی بانک‌های اطلاعاتی شد. این ابزارهای گرافیکی همچون خود هسته MySQL به‌صورت منبع‌باز و در دو قالب برنامه قابل نصب و سورس‌کد قابل کامپایل از سایت mysql.com به‌صورت رایگان برای انواع سکوها چون ویندوز، لینوکس و مکینتاش قابل دسترس هستند.
● مدیریت سیستم و MySQL Administrator
از این برنامه برای انجام‌دادن عملیات مدیریتی و پیکربندی MySQL استفاده می‌شود. ویرایش کنونی این ابزار مدیریتی دارای یازده قسمت مختلف است که هرکدام وظیفه خاصی را به عهده دارند که برخی از آن‌ها عبارتند از:
▪ ‌‌Server Information
در این قسمت مشخصات سرور ارائه ‌دهنده سرویس‌های MySQL مثل نام کامپیوتر، آدرسIP، سیستم عامل، پردازنده و امثال آن برای مدیر سیستم نمایش داده می‌شود.
▪ ‌Server Control
در این پنجره امکان شروع یا توقف سرویس MySQL و کنترل آن وجود دارد. در واقع این قسمت همان کاری را انجام می‌دهد که مرکز کنترل سرویس در سیستم عامل به عهده دارد.
▪ ‌Startup Parameters
شاید مهم‌ترین و به بیانی، مدیریتی‌ترین بخش ابزار مذکور، قسمت مربوط به تنظیم پارامترهای پیکربندی موتورMySQL است. برای کار با این پنجره تسلط به مفاهیم پایگاه‌های داده‌ای و همچنین واژه‌ها و تکنیک‌های مدیریتیMySQL بسیار ضروری است. در واقع این زیر برنامه از تنظیمات شبکه‌ای چون پورت TCP/IP گرفته تا تنظیمات امنیتی موتور MySQL را انجام می‌دهد. به‌علا‌وه، تمام پارامترها و تنظیمات مربوط به دو موتور ذخیره‌سازی مشهور یعنی MyISAM و InnoDB به‌خصوص تنظیمات مربوط به بافرهای آن‌ها نیز دراین جا تعریف می‌شوند.
در قسمت‌های دیگر این پانل نیز پارامترهای دیگری چون میزان حافظه نهفته قابل تخصیص به عملیات جست‌وجو، یعنی همان Query Cache یا برخی تنظیمات مربوط به عملیات Replication که مستلزم تخصص کافی مدیر سیستم در زمینه‌های مربوطه است در اختیار وی قرار داده می‌شود.
▪ ‌User Administration
تعریف نام کاربر، رمز عبور و سایر مشخصات آن، به علاوه تعریف سطوح دسترسی وی به کلیه موجودیت‌های درون یک بانک اطلاعاتی و سایر تنظیمات کاربر، در این قسمت انجام می‌شود.
▪ ‌Server Connentions
در این پانل، اطلاعاتی درمورد کاربران در حال اتصال و کار با بانک‌های اطلاعاتی مثل نام کاربر، کامپیوتر در حال استفاده، بانک اطلاعاتی مورد استفاده، نوع کار در حال انجام و ... نمایش داده شده و امکان توقف پردازش‌های در حال انجام توسط کاربر به وسیله مکانیسم Kill Process برای مدیر بانک اطلاعاتی فراهم گشته است.
▪ ‌Health
نمایی از وضعیت فعلی سیستم مثل میزان استفاده از پردازنده، حافظه، ترافیک داده‌ای در شبکه و خلاصه‌ای از وضعیت فعلی پارامترهای اولیه‌ای که در قسمت Startup Variables توسط مدیر سیستم تنظیم شده بود و سایر موارد مربوط به کارایی و موقعیت پردازشی سرور در این قسمت قابل مشاهده است.
▪ سایر قسمت‌ها
قسمت‌های دیگر ابزار مدیریت سیستم، شامل برنامه‌هایی برای کنترل لاگ‌ها، کنترل وضعیت عملیات Replication در حال اجرا و دو برنامه جهت عملیات پشتیبان‌گیری و بازاریابی اطلاعات است. در این زمینه نسخه پنجم MySQL دارای تغییرات بسیار مهم برای پشتیبانی کامل از عملیات مذکور است. در این نسخه امکان انجام‌دادن چهار نوع پشتیبان‌گیری از یک بانک‌اطلاعاتی وجود دارد. ضمن این‌که هرکدام از این چهار نوع نیز به نوبه خود تنظیمات بسیار متعددی دارند که می‌توانند به مقاصد پشتیبان‌گیری متعددی پاسخگو باشند.
حتی این عملیات برای آن‌که بتواند دقیقاً مدیر سیستم را در پشتیبان‌گیری اجزای موردنیاز و حیاتی یک بانک اطلاعاتی یاری دهد، عملیات مذکور را تا حد تک‌‌تک اشیای موجود در بانک مثل یکایک جداول، دیدها، روال‌ها و سایر موجودیت‌ها قابل انجام نموده است؛ ضمن این‌که عملیات بازیابی (Restore) اطلاعات از فایل‌های پشتیبان نیز به همین صورت قابل انتخاب توسط مدیر سیستم است.
● مدیریت بانک اطلاعاتی و Query Browser
Query Browser عنوان یک ابزار گرافیکی توانمند برای کار با موجودیت‌های درون یک بانک اطلاعاتی است. در واقع با این ابزار می‌توان یک بانک‌اطلاعاتی یا همان به اصطلاح Schema را ساخت و موجودیت‌های درون آن اعم از جداول، دیدها، روال‌ها و توابع را تعریف کرد. در سمت راست پانل این ابزار پنجره‌ای به نام Schemata وجود دارد که محل تعریف و مشاهده بانک‌های اطلاعاتی و موجودیت‌های درون آن‌هاست. در این پنجره کاربر قادر خواهد بود با یک راست‌کلیک‌ ساده و انتخاب New Schema پایگاه داده جدید خود را تعریف کند و سپس به همین روش به تعریف ساختار درونی آن بپردازد.
برای این کار کافی است با راستکلیک روی نام بانک ایجاد شده، گزینه ‌New Table را انتخاب کنید. پس از آن پنجره‌ای نمایش داده می‌شود که تمام امکانات ساده و پیشرفته‌ برای تعریف یک جدول (ستون‌ها) در آن مشاهده می‌شود. این پنجره درعین سادگی، امکان تعریف فیلدهای یک جدول را به آسانی فراهم می‌کند.
به‌علا‌وه، بخش‌هایی برای انجام‌دادن امور پیشرفته‌ای چون ایندکس‌گذاری روی جدول و انتخاب ایندکس (از بین سه نوع Btree ،Hash ،(Rtree یا حتی انتخاب نوع موتور ذخیره‌سازی مورد استفاده برای کار با داده‌های این جدول در حال ساخت (از بین هفت موتور ذخیره‌سازی مشهور چون ISAM ،InnoDB ،MyISAM ،Memory ،Merge ،NDB ،BDB) و سایر تکنیک‌های پیشرفته را نیز دارد.
در سمت چپ این ابزار نیز محل نوشتن دستورات SQL برای کار با داده‌های موجود در جداول بانک اطلاعاتی یا درهنگام ساخت سایر موجودیت‌ها مثل دیدها، روال‌ها و توابع مشاهده می‌شود.
● مهاجرت و Migration ToolKit
با این همه، مهم‌ترین واژه دنیای پلتفرم‌های نرم‌افزاری که اتفاقا ًMySQL سرمایه‌گذاری و سروصدای زیادی روی آن به راه انداخته، مسئله مهاجرت است.
با ابزار Migration Toolkit، یک توسعه‌‌دهنده یا مدیر سیستم می‌تواند بانک اطلاعاتی موجود خود را از یک پلتفرم یا موتور پایگاه داده‌ای دیگر مثل اوراکل، اکسس یا SQLServer به MySQL انتقال دهد.
این ابزار با استفاده از فناوری جاوا و توابع موجود در محیط یا پلتفرم اجرایی جاوا (jRE) قادر است بانک‌های اطلاعاتی موجود در هر پایگاه داده‌ای را که از jDBC برای اتصال به آن پشتیبانی می‌کند، به MySQL منتقل کند.
در قدم اول مدیر سیستم، مبدا و مقصد مهاجرت یک بانک اطلاعاتی را مشخص می‌کند. آن‌گاه فهرستی از موجودیت‌های داخل بانک مبدا نمایان می‌شود و او می‌تواند جداول، دیدها و هر چیزی را که مایل به انتقال به MySQL است، انتخاب کند. با این کار، ابزار مهاجرت، اسکریپت‌های DDL برای ساخت این موجودیت‌ها در مقصد را آماده می‌کند. در قدم بعد، یک بانک اطلاعاتی در سرور MySQL (مقصد) ساخته شده و اسکریپت‌های DDL در آن‌جا اجرا می‌شوند. بدین ترتیب یک ساختار مشابه بانک اطلاعاتی مبدا، در سرور MySQL مقصد ساخته شده و درنهایت با یک عمل انتقال داده یا به اصطلاح یک کپی گروهی (Bulk Copy) کلیه داده‌های موجود در جداول به بانک اطلاعاتی مقصد کپی می‌شود.
● طراحی بانک اطلاعاتی و MySQL Workbench
میزکار MySQL عنوان برنامه‌ای جدید است که به وسیله آن می‌توان جداول و دیدهای یک بانک اطلاعاتی را طراحی کرد و روابط بین جداول را به‌صورت گرافیکی تعریف نمود.
این ابزار، پانلی را که شمایل‌های گرافیکی خاصی روی آن دیده می‌شود، در اختیار طراح بانک قرار می‌دهد تا وی با استفاده از آن‌ها (که هر کدام نماینده یک نوع موجودیت در MySQL است)، بانک موردنظر خود را طراحی نماید و پس از برقراری روابط بین آن‌ها، با یک فرمان، موجودیت‌های مذکور را یکباره در بانک اطلاعاتی موردنظر ایجاد کند.
میزکار MySQL را در واقع می‌توان هم نوعی برنامه طراحی بانک به حساب آورد و هم نوعی Query Browser گرافیکی‌تر دانست که می‌تواند عملکرد این برنامه را شفاف‌تر و آسان‌تر نماید. ضمن این‌که مستندات (Document) مناسبی را نیز برای استفاده تحلیلگران، برنامه‌نویسان و مدیران سیستم پدید آورد.
شایان ذکر است که بسیاری از فروشندگان محصولات نرم‌افزاری نیز به دلیل ماهیت اپن‌سورس بودن MySQL توانسته‌اند ابزارهای بصری ویژه خود را برای آن تهیه و ارائه نمایند. به‌عنوان مثال شرکت اروپایی SAP نسخه‌ای از یک پایگاه‌داده به نام MAXDB را براساس هسته MySQL ارائه نموده که دارای ابزارها و محیط مختص به خود است، اما بنیان اصلی آن همان موتور MySQL است. به همین دلیل می‌توان امیدوار بود که MySQL در آینده نزدیک دارای ابزارها و واسط‌های کاربر قدرتمندی در رقابت با سایر برنامه‌ها باشد.

منبع : شرکت نرم‌افزاری ایده‌تک