سیریانا - SYRIANA

سال تولید : ۲۰۰۵
کشور تولیدکننده : آمریکا
محصول : جنیفر فاکس، مایکل نوزیک و جرجیا کاکاندس
کارگردان : استیون گیگان
فیلمنامه‌نویس : استیون گیگان، برمبنای کتابی نوشتهٔ رابرت بئر
فیلمبردار : رابرت الزویت
آهنگساز(موسیقی متن) : الکساندر دپلا
هنرپیشگان : جرج کلونی، جفری رایت، مت دیمن، کریستوفر پلامر، کریس کوپر، الکساندر صدیق، اکبر کورتا، ماژار منیر، سونل دادرال و آماندا پیت
نوع فیلم : رنگی، ۱۲۶ دقیقه


کمپانی نفتی کیلن در مناقصهٔ حفاری‌ چاه‌های نفت قزاقستان برنده شده است. کمپانی نفتی بزرگ‌تر، کانکس، که تازگی از حق حفاری گاز طبیعی در خلیج‌فارس محروم شده، در صدد ادغام شرکت کیلن است. ̎بنت هالیدی̎ (رایت)، وکیلی که برای شرکت حقوقی ̎اسلون وایتینگ̎ کار می‌کند موظف می‌شود بفهمد چه‌طور کمپانی کیلن در آن مناقصه برنده شده و تضمین کند که ادغام دو کمپانی کانکس و کیلن را وزارت دادگستری آمریکا تأیید کند. ̎باب بارنز̎ (کلونی)، مأمور سیا، قتل دو قاچاقچی اسلحه را در تهران برنامه‌ریزی و هدایت می‌کند ولی یکی از موشک‌ها که قرار بوده در قتل‌ها مورد استفاده قرار گیرد، ناپدید می‌شود. معلوم می‌شود موشک به‌دست یکی از اعضاء یک گروه افراطی افتاده که آن را به دو کارگر پاکستانی (منیر و دادرال) نشان می‌دهد. این دو کارگر به تازگی از شرکت کانکس اخراج شده‌اند و حالا آن سازمان افراطی، خیال دارد آن دو را به‌عنوان اعضاء جدید بپذیرد. ̎بارنز̎ را مأمور می‌کنند ̎شاهزاده نصیر̎ (صدیق) را بکشد. شاهزاده، کسی است که قراردادهای نفتی را به‌جای کانکس، با یک کمپانی چینی منعقد کرده است. ̎شاهزاده مشعل̎ (کورتا)، برادر ̎نصیر̎ به آمریکائی‌ها و منافع‌شان، التفات بیشتری دارد. دین وایتینگ̎ (پلامر)، رئیس ̎هالیدی̎، پدر مشرف به مرگ ̎مشعل̎ را مجاب کند که پسر جوان‌ترش را به‌عنوان جانشین خود انتخاب کند. در بیروت، ̎بارنز̎ رودست می‌خورد و توسط یکی از واسطه‌هایش شکنجه می‌شود ولی وقتی به آمریکا برمی‌گردد سازمان سیا، طردش می‌کند چون معتقدند از اوامر سرپیچی کرده و به راه خودش رفته است. پسر کوچکِ ̎برایان وودمن̎ (دیمن)، تحلیل‌گر نفتی، طی مهمانی خانوادهٔ ̎شاهزاده نصیر̎ جان خود را در حادثه‌ای از دست می‌دهد. ̎نصیر̎، ̎وودمن̎ را استخدام می‌کند تا در شیخ‌نشین‌اش تأسیسات زیربنائی جدیدی برقرار کند. در حملهٔ موشکی آمریکائی‌ها، ̎شاهزاده نصیر̎ به قتل می‌رسد و ̎وودمن̎ مجروح می‌شود؛ در همین حادثه، ̎بارنز̎ نیز که سعی داشته خودش را به ̎نصیر̎ برساند و به او هشدار دهد که آمریکائی‌ها خیال کشتن‌اش را دارند، کشته می‌شود. ̎بنت̎ برای گرفتن تأییدیهٔ ادغام دو کمپانی نفتی از وزارت دادگستری، و به حیله و کلک متوسل می‌شود. در مراسم پخش جوایز صنعت نفت نیز رئیس شرکت کانکس به‌عنوان ̎مرد نفتی سال̎ انتخاب می‌شود و ̎وودمن̎ به کشورش برمی‌گردد.
● سیریانا، عملاً از روی کتاب خاطرات بئر ساخته شد که زمانی مأمور مخصوص سازمان سیا در خاورمیانه بود. گیگان ترجیح داد به‌جای آن‌که وقایع کتاب را عیناً به فیلم‌نامه تبدیل کند، از ایدهٔ اصلی بئر بهره ببرد. عمدهٔ تمرکز فیلم روی مسئلهٔ نفت است و اتفاق‌ها را از خلال این ثروت عظیم به تصویر می‌کشد. همهٔ فیلم به یک معنا، توضیح این تئوری است که کشورهای غربی برای رسیدن به قدرتی فراتر از آن‌چه دارند، محتاج نفت هستند و برای رسیدن به نفت، حاضرند دست به هر کاری بزنند. تصویری که گیگان از مردمان خاورمیانه‌ ارائه می‌کند، البته، چندان هم‌دلانه نیست و می‌خواهد مردم‌سالاری را در کشورش (سیریانا) حاکم کند و به زنان اجازهٔ رأی دادن بدهد. اما این هم چیز غریبی نیست، چون ̎نصیر̎ دانش‌آموختهٔ دانشگاه‌های آمریکا است! با این همه، اهمیت فیلم و ارزشش، بیش از آن‌که به این مسائل سیاسی مربوط باشد، به شیوهٔٔ، روایتی فیلم ربط پیدا می‌کند. گیگان که پیش‌تر به خاطر نوشتن فیلم‌نامهٔ قاچاق (استیون سودربرگ، ۲۰۰۰) اسم و رسمی به‌هم زده بود، در این تجربه، داستان‌ها را کاملاً به شکل موزائیکی روایت می‌کند و مثل بعضی فیلم‌های هم‌دوره‌اش، به‌جای آن‌که روی یک داستان به‌خصوص تأکید کند، بخش‌هائی از چند داستان را در کنار هم می‌نشاند و همهٔ آنها را حول یک چیز (خاورمیانه‌ای پُر از نفت) گرد هم می‌آورد. سیریانا یکی از معدود فیلم‌های آمریکائی است که تصویر نسبتاً معقولی از خاورمیانهٔ پُرالتهاب این سال‌ها را می‌توان در آن دید.