چرا مسئله پنبه حل نمی‌شود؟

”دولت باید اجازه دهد پنبه‌کار ما هم تولید خودش را انجام دهد و کمکش کند تا تولیدات کشور صادر شود. ایران صادرکننده بسیار معتبر پنبه در گذشته بوده است، زمانی‌که حمایت بی‌قید و شرطی از پنبه صورت می‌گیرد سطح کیفیت پائین می‌ماند زیرا پنبه‌کار می‌داند در هر حال پنبه تولیدی وی خریدار دارد. زمانی‌که در گروه صنعتی بهشهر کار می‌کردم یکی از فعالیت‌های بسیار مهم گروه صادرات پنبه بود ما سابقه صادرات سالیانه ۲۷۵ هزار تن پنبه در کشور را داریم و میزان مصرف ۳۵ هزار تن بود حالا از صدقه سر فعالیت عده‌ای، وضعیت تولید پنبه به امروز رسیده است که ۳/۱ مصرفمان پنبه داخلی است بعد هم جلوی آن را می‌گیریم که آن ۳/۱ را هر طور که خواستند به ما بفروشند!“
مهندس مروج در تکمیل سخنان خود افزود: نمی‌دانم چرا این مسئله حل نمی‌شود. با رئیس‌جمهور و وزیر صنایع و معادن در مورد پنبه صحبت کرده‌ایم، وزیر صنایع که اظهار می‌داشت وزیر خودرو نیست، بیش از وزیران گذشته به خودروسازی توجه نشان می‌دهد... چه چیزی بگویم؟ به وضعیت موجود اعتراض کردیم، انتقاد کردیم، مصاحبه انجام دادیم اما نتیجه به زیان کارگر ساده‌ای می‌شود که هیچ شانسی برای کار پیدا کردن ندارد. صاحب کارخانه پس از این‌که به این نتیجه رسید که مشکلات قابل حل نیست درب کارخانه را می‌بندد و اقدام به واردات نخ می‌کند. به گفته رئیس هیئت‌مدیره انجمن صنایع نساجی ایران، نمی‌دانم چه قدرتی پشت این ماجرا قرار دارد که موضوع پنبه به نتیجه نمی‌رسد. متن گفت‌وگوی ما با ایشان از نظرتان می‌گذرد:
▪ نیاز واحدهای نساجی به پنبه چه میزان است و از این میان چه حجمی پنبه داخلی و چه حجمی از پنبه وارداتی مرتفع می‌شود؟
ـ مصرف پنبه طبق برآورد انجمن صنایع نساجی حدود ۵۰ تا ۱۶۰ هزار تن است. سال گذشته تولید پنبه کشور ۵۲ هزار تن بوده است. متأسفم که فردی مانند وزیر کشاورزی در یک چنین حالتی، پاسخ منطقی ارائه نمی‌دهد. مسئله پنبه به کمیسیون ماده یک ارجاع داده شده است در این کمیسیون که کارشناسی‌ترین بخش دولت به لحاظ واردات و تعیین تعرفه می‌باشد تعرفه‌ای تعیین شد که این تعرفه برای اجرا باید توسط رئیس‌جمهور تأیید شود و برای اجرا ارسال گردد. در حال حاضر دو سالی است که این طرح روی میز دکتر داودی ـ معاون اول رئیس‌جمهور ـ باقی مانده است، به دلیل فشاری که وزارت کشاورزی وارد می‌کند جز این‌که این مورد را یک توطئه بدانیم چیز دیگری برداشت نمی‌شود.
▪ این توطئه برای رسیدن به چه قصدی و به ضرر چه کسانی است؟
ـ می‌خواهند ۵۲ هزار تن پنبه را با قیمت بالاتر به فروش برسانند و بدین صورت محدودیت به وجود بیاورند. ما که در هر حال ۵۲ هزار تن را می‌خریم هرچه‌قدر تا حالا پنبه تولید شده مصرف‌کنندگان داخلی خریده‌اند.
▪ یعنی ضرر و خسارت پنبه‌کاران با گرفتن پول بیشتر از صنایع نساجی جبران شد؟
ـ پنبه‌کار ضرر نمی‌کند اگر هم پنبه‌کار ضرر دارد دولت باید مانند هر صنعت دیگری به فکر اصلاح آن باشد. ببینید سیستم‌های پنبه‌پاک‌کنی ما بیش از ۴۰ سال سابقه دارند این ماشین‌آلات باید نو شوند و سرمایه‌گذاری‌های جدیدی در آن صورت گیرد، این وظیفه وزارت جهاد کشاورزی است که با کمک به اتخاذ برنامه‌ها و سیاست‌های صحیح، بهره‌وری کارخانجات پنبه پاک‌کنی را افزایش دهد. نه ‌این‌که مدافع کسانی باشند که با ماشین‌آلات ۴۰ سال پیش کار می‌کنند بدین ترتیب قیمت پنبه تولیدی گران می‌شود و قیمت که بالاتر رفت می‌توان به گردن تولیدکنندگان نخ پنبه‌ای و ... انداخت. سئوال اصلی ما این است که اگر قرار به حمایت است چرا تعرفه نخ پنبه این‌قدر پائین است؟ (نرخ تعرفه نخ پنبه ۱۰ درصد و پنبه ۱۵ درصد است). این مباحث را سال گذشته هم یادآورم شده‌ام و متأسفانه بیان‌گر این است که در تصمیم‌گیری‌ها منطق حاکم نیست. ما مقداری از نیاز خود به پنبه را تأمین کرده‌ایم اما مابقی آن را از کجا تهیه کنیم؟ تصمیم می‌گیریم کمبود را با پنبه وارداتی جبران کنیم در نتیجه مواد اولیه ریسنده، گران‌تر وارد می‌شود، در این شرایط احتمال این است که بگوئیم دولت می‌خواهد کسری بودجه خود را از محل درآمد تعرفه، جبران کند که فکر نمی‌کنم این رقم قابل توجه باشد. تعرفه خودرو را که مدت‌ها صددرصد بود به ۹۰ درصد کاهش دادند. گران‌ترین اتومبیل‌های دنیا را وارد می‌کنیم و هیچ فرقی نمی‌کند تعرفه‌اش چه میزان باشد.
▪ تولیدکنندگان پنبه معتقدند پنبه داخلی مشکلی ندارد و واردات پنبه توسط صنعتگران نساجی بهانه‌ای است برای واردات و یا گول قیمت‌ ارزان پنبه خارجی را نخورید دیدگاه شما چیست؟
ـ بله، اصلاً پنبه داخلی بهترین پنبه دنیاست اما مابقی نیاز واحدهای نساجی به پنبه چگونه باید تأمین شود؟ دو بحث کمیت و کیفیت در این زمینه وجود دارد. متولیان پنبه مسئله کمیت را برای ما حل کنند آن‌گاه ما نیز در مورد کیفیت پنبه با آنان جلساتی برگزار خواهیم کرد. ممکن است پنبه داخلی هیچ مشکلی نداشته باشد اما در جمع‌آوری و برداشت از مزارع دقت چندانی صورت نمی‌گیرد. پنبه‌ها را در کیسه‌های پلی‌پروپیلن جمع می‌کنند؛ این کیسه، الیاف غریبه را وارد پنبه می‌کند و از آن پنبه تی‌شرتی تولید می‌شود که در مرحله رنگرزی، رنگ نمی‌گیرد و باعث افت کیفیت محصول نهائی می‌شود.
طی ۵ سال گذشته سرمایه‌گذاری قابل توجهی در صنعت ریسندگی پنبه و به‌خصوص تولید نخ‌های پنبه ظریف‌تر صورت گرفته است، این نوع نخ‌ها به الیاف مرغوب‌تری از لحاظ طول، مقاومت و ظرافت الیاف نیاز دارند. در واقع این ۳ عامل بسیار مهم هستند. برای دستیابی به این سه عامل، باید به سراغ پنبه بهتر برویم یا وزارت کشاورزی باید تحقیقاتی و مطالعاتی انجام دهد تا پنبه‌های بهتر و مرغوب‌تری تولید شود و یا اجازه دهند پنبه وارد کشور شود. همه بحث ما این بوده که اجازه دهیم پنبه که مورد نیاز واحدهای ریسندگی است؛ وارد شود. ۷۰ـ۶۰ هزار تن پنبه در داخل کشور تولید می‌کنیم اما بقیه را از کجا تأمین کنیم؟ نتیجه این می‌شود که بازار بهتر و پرمصرف‌تری برای الیاف مصنوعی به وجود می‌آید و کالای نهائی با الیاف مصنوعی، پلی‌استر، ویسکوز و ... تولید می‌شود. نمی‌دانم چرا وزیر کشاورزی ما متوجه چنین امری نیست. اگر ۱۵۰ هزار تن مصرف داریم بقیه را چه‌کار کنیم؟ اصلاً پیشنهاد می‌کنم خودشان اقدام به واردات وارد کنند به ما بفروشند. ما میزان نیاز خود را اعلام می‌کنیم تا آنها وارد نمایند.
▪ افزایش مصرف الیاف مصنوعی معنای خوبی ندارد؟
ـ به دلیل خصوصیت طبیعی بودن الیاف پنبه به‌خصوص البسه زیر، روند مصرف الیاف طبیعی در دنیا افزایش چشمگیری دارد. زمانی‌که اجازه واردات پنبه نداشته باشیم از پنبه پلی‌استر استفاده می‌شود که برای لباس زیر اصلاً مناسب نیست. این امر ابتدائی‌ترین مسئله نساجی است. الیاف پلی‌استر به خودی خود بد نیست اما برای تولید پوشاک و البسه‌ای که تماسی مستقیم با پوست بدن دارند؛ مناسب نمی‌باشند. مانند لباس نوزاد که در تمام دنیا از الیاف طبیعی استفاده می‌شود.
▪ واردات پنبه از کدام کشورها و با چه مشخصاتی مجاز است؟
ـ واردات پنبه عملاً از تمام کشورها مجاز است منتها مسئله‌ حمل و نقل و تعرفه آن باعث می‌شود به سراغ واردات پنبه از کشور ازبکستان برویم به این دلیل که مملکت ما یک رابطه تجاری با تعرفه ترجیحی با ازبکستان منعقد کرده است و خرید پنبه از این کشور تخفیفاتی دارد. تا جائی‌که می‌دانم ممنوعیتی وجود ندارد اما به دلیل وجود تعرفه ترجیحی همه به سراغ پنبه ازبکستان می‌روند اما فراموش نکنید ازبکستان بهترین پنبه‌ها را در بهترین فصل به چین می‌فروشد زیرا چین خریدار حجم بسیاری پنبه می‌باشد لذا کنترل‌کننده بازار چینی‌ها هستند در نتیجه پنبه‌های باقیمانده برای ما می‌ماند که ممکن است کیفیت چندان خوبی نداشته باشند.
اولاً باید کاری کنیم واردات صورت گرفته، بهره‌وری ما را در ریسندگی افزایش دهد ثانیاً قیمت رقابتی داشته باشیم برای این‌که نخ پنبه از پاکستان و هندوستان وارد نشود. متأسفانه بازار ما مملو از نخ وارداتی پاکستانی و هندوستانی است و همه تولیدکنندگان به‌تدریج متوجه می‌شوند که واردات نخ، کار آسان‌تری است لذا به اقدام به واردات نخ می‌کنند، تولیدکنندگانی در کشور وجود دارند که نخ را وارد می‌کنند و به نام خودشان به مشتریان می‌فروشند!
▪ تأثیرات افزایش یا کاهش قیمت پنبه به روی تولیدات صنایع نساجی چیست؟
ـ اولین مواد اولیه نساجی، نخ است و پنبه به نخ تولید می‌شود همه بحث ما سر ۵ درصد تعرفه است. تأثیر ۵ درصد تعرفه عملاً در قیمت تمام شده محصول ما بیشتر از این میزان است زیرا مقداری هم ضایعات در پنبه وجود دارد (حدود ۷ـ۸ درصد) دیگر امروز مانند دوران جنگ نیست که هر کسی تولیداتش را با هر کیفیتی، به آسانی به فروش برساند. رقابت بسیار تنگاتنگ است به‌خصوص وقتی می‌بینید از اطراف مملکت ما هم کالاها به وفور وارد می‌شود، لذا باید بتوانیم رقابت کنیم. این ۵ درصد در قیمت تمام شده نخ تولیدی ما و در نهایت قیمت تمام شده کالاهای تولیدی با این نخ اثر می‌گذارد.
▪ مزیت نسبی پنبه نسبت به سایر محصولات کشاورزی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ در مقایسه با گندم و پنبه مزیت کدامیک را بالاتر می‌دانید؟ چرا؟
ـ از این مسئله که مزیت نسبی در کشاورزی کدام است، اطلاعات چندانی ندارم؛ منتها مسائل دیگری جز مزیت نسبت وجود دارد. زمین‌ها و مزارع کشاورزی در سال‌های گذشته و به‌خصوص در گرگان، بزرگ بوده است اما به‌تدریج و با گذشت زمان این زمین‌ها کوچک و کوچک‌تر شده‌اند بدین صورت که با فوت هر کشاورز، زمین کشاورزی میان وراث تقسیم می‌شد و به این ترتیب شاهد کوچک شدن مزارع هستیم.
کاشت محصول در این زمین‌های کوچک هم براساس مطالعه دقیقی صورت نمی‌گیرد و بیشتر حالت سلیقه‌ای دراد بدین صورت که یکی ترجیح می‌دهد در زمین خود گندم بکارد، یکی دیگر اقدام به کاشت صیفی‌جات می‌کند و ... زمانی‌که بازار صادرات رب گوجه‌فرنگی داغ بود کاشت و برداشت گوجه‌فرنگی افزایش یافت امروز که قیمت پنبه افزایش یافته به کشت گندم توجه بیشتری نشان داده می‌شود.
ضمناً توجه داشته باشید که پنبه در میان محصولات کشاورزی تولید پرمشقت و دشواری داری و به کود، سم، برداشت صحیح و به‌طور کلی دقت نظر بیشتری نیازمند است. پس از برداشت، پنبه‌ها وارد کارخانجات پنبه پاک‌کنی می‌شود که بهره‌وری پائینی دارند و باعث می‌شود قیمت تمام شده افزایش یابد.
▪ پیشنهاد شما برای حل و فصل مناقشات و مشکلات پنبه میان ریسندگان و تولیدکنندگان پنبه چیست؟
ـ مدافع یک سیستم آزاد هستم. مکر ما تولیدکننده نارنگی نیستیم؟ پس دلیل واردات تولیدکننده نارنگی چیست؟ زمانی‌که شب عید با کمبود نارنگی مواجه می‌شویم دولت اقدام به واردات نارنگی می‌کند و تعرفه نارنگی را نزدیک ایام عید، صفر می‌کنند این یعنی مسئله پنبه از نارنگی کم اهمیت‌تر است؟
دولت باید اجازه دهد پنبه‌کار ما هم تولید خودش را انجام دهد و کمکش کند تا تولیدات کشور صادر شود. ایران صادرکننده بسیار معتبر پنبه در گذشته بوده است، زمانی‌که حمایت بی‌قید و شرطی از پنبه صورت گیرد سطح کیفیت پائین می‌ماند زیرا پنبه‌کار می‌داند در هر حال پنبه تولیدی وی خریدار دارد.
زمانی‌که در گروه صنعتی بهشهر کار می‌کردم یکی از فعالیت‌های بسیار مهم گروه صادرات پنبه بود ما سابقه صادرات سالیان ۲۷۵ هزار تن پنبه در کشور را داریم و میزان مصرف ۳۵ هزار تن بود حالا از صدقه سر فعالیت عده‌ای، وضعیت تولید پنبه به امروز رسیده است که ۳/۱ مصرفمان پنبه داخلی است بعد هم جلوی آن را می‌گیریم که آن ۳/۱ را هر طور که خواستند به ما بفروشند!
راه‌حل این است که نگاه به پنبه مانند نگاه به پرتغال و نارنگی باشد. آیا ارزش اجتماعی پنبه که اهمیت بسیاری در نساجی دارد و به روی تولیدات این صنعت اثرگذار است، کمتر از پرتغال و نارنگی است؟! باید زمانی که به پنبه نیاز داریم تعرفه را کاهش دهند. پنبه را به اندازه کافی تولید و به ما بفروشند نه هر میزان که خواستند.
چه‌طور وزارت بازرگانی تصمیم‌گیری می‌کند که ملت عزیز ایران در تعطیلات عید، نگران نارنگی و ... نباشند اما به تولید پنبه اهمیت قائل نمی‌شود؟ این موضوع بسیار ناراحت‌کننده است؛ صنعتی که نزدیک ۳۵۰ـ ۳۴۰ هزار نفر در آن کار می‌کنند نادیده گرفته‌ و مسائل و مشکلات آن کنار گذاشته می‌شود اما نگران نارنگی شب عید مردم هستند!!!
سال ۱۳۸۴ از سوی انجمن صنایع نساجی ایران اعلام کردیم پنبه‌کاران تمام موجودی خود را به ما اعلام کنند تا ما خریداری کنیم حتی در این زمینه قرارداد هم منعقد کردیم اما پنبه‌ای در اختیار ما قرار نگرفت گوئی می‌خواهند بازی کنند!! به مجرد این‌که شروع به خرید پنبه کردیم قیمت را افزایش دادند! متأسفانه کشاورز در این میان سهمی نمی‌برد.
کشاورز پنبه‌کار تولید خود را پیش‌فروش کرده و یک عده دلال و واسطه هستند که با ما بازی می‌کنند. در کمیسیون صنایع مجلس تصویب شد که در ازاء هر کیلو پنبه به کشاورز ۳۵۰ تومان یارانه اعطا شود در تمام کشورها به پنبه‌کاران یارانه تعلق می‌گیرد حتی چین و آمریکا.
ما می‌خواهیم کمکی به کشاورز شود (هرچند معتقدیم این کمک‌ها اصلاً به کشاورز نمی‌رسد و روانه جیب دلال می‌شود!)
▪ بحث یکسان بودن نگاه‌ها به پنبه و سایر محصولات کشاورزی را در قالب انجمن صنایع نساجی به مراجع زیربط، یادآوری شده است؟
ـ بارها و بارها این مسائل را در کمیسیون ماده یک گفته‌ایم که آنها تصمیم گرفتند تعرفه ۱۰ درصد شود اما هنوز جلسه‌ای با دکتر داودی نداشته‌ایم که رو در رو با وزیر جهاد کشاورزی جلسه بگذاریم و دکتر داودی قاضی ما باشند و شنوای سخنان مصرف‌کنندگان پنبه و وزارت کشاورزی باشند تا مشخص شود چه کسی حرف منطقی می‌زند.
▪ و نتیجه این‌ جلسه ممکن است چه باشد؟
ـ نتیجه منطقی این جلسه این خواهد بود که نگاه وزیر کشاورزی به پنبه مانند نگاه به نارنگی یا پرتغال باشد!
▪ مطالب پایانی؟
ـ مطلب دیگری نیست. نمی‌دانم چرا این مسئله حل نمی‌شود. با رئیس‌جمهور و وزیر صنایع و معادن در مورد پنبه صحبت کرده‌ایم، وزیر صنایع که اظهار می‌داشت وزیر خودرو نیست، بیش از وزیران گذشته به خودروسازی توجه نشان می‌دهد.. چه چیزی بگویم؟ به وضعیت موجود اعتراض کردیم، انتقاد کردیم، مصاحبه انجام دادیم اما نتیجه به زیان کارگر ساده‌ای می‌شود که هیچ شانسی برای کار پیدا کردن ندارد. صاحب کارخانه پس از این‌که به این نتیجه رسید که مشکلات قابل حل نیست درب کارخانه را می‌بندد و اقدام به واردات نخ می‌کند. مشکلاتمان را حتی به وزارت کار و امور اجتماعی هم اعلام کرده‌ایم و گفته‌ایم همان‌طور که برای اشتغال‌زائی طرح‌های خوبی ارائه داده‌اید؛ اشتغال‌های موجود را حفظ نمائید.
در دوران دبستان مسئله ریاضی وجود داشت بدین صورت که وقتی شیر ورودی یک استخر را باز کنید ۲۰ لیتر در دقیقه آب وارد استخر می‌شود از سوی دیگر اگر زیر آب استخر را باز بگذاریم ۵۰ لیتر در دقیقه آب از استخر خارج می‌شود در صورتی‌که شیر ورودی و خروجی این استخر را باز کنیم چه زمان طول خواهد کشید که این استخر پر از آب شود؟!!! این داستان فعلی ماست همان‌طور که اشاره شد با وزارت کار هم موضوع پنبه را مطرح کردیم و از آنها هم خواستیم کمک کنند این مسئله حل شود تا اشتغال موجود را حفظ کنیم اما آن هم بی‌نتیجه ماند. نمی‌دانم چه قدرتی پشت این ماجرا قرار دارد که موضوع پنبه به نتیجه نمی‌رسد.

منبع : ماهنامه نساجی امروز