وقتی سفر یک توفیق اجباری است

سفر و مسافرت اگر به قصد زیارت ، سیاحت و تفریح باشد و به خصوص اگر به همراه خانواده صورت گیرد، به طور حتم فواید زیادی هم برای جسم و هم برای روان انسان دارد و نیز به تجربه و دانش می‌افزاید.اما اگر مسافرت به منظور انجام كاری اداری باشد و یا شما به یك سفر تجاری بروید آن‌قدر مشغولیت فكری و گرفتاری دارید كه كمتر از سفر خود لذت می‌برید.
در سفرهای تجاری و كاری افراد تنها و بدون خانواده به مسافرت می‌روند و این مشكلات كار را بیشتر می‌كند. طبق گزارش سازمان جهانی توریسم وابسته به سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۶حدود۸۵۰ میلیون جهانگرد در دنیا سفر كرده‌اند.این تعداد سفر، نشان دهنده رشدی حدود ۵ درصد در صنعت گردشگری و توریسم است. همچنین با توجه به اظهارات اداره بازرگانی ایالات متحده، حدود ۳۰ درصد از مجموع مسافــرت‌های جهانی را ، سفرهای تجارتی تشكیل می‌دهد. در این میان توجه به وضعیت سلامت و بهداشت جسمی‌و روانی افرادی كه به سفرهای تجارتی می‌روند دارای اهمیت زیادی است.
با توجه به شیوع بیماری‌های واگیردار مانند آنفلوآنزای مرغی و همچنین تغییر در رژیم‌های غذایی و شرایط اقلیمی‌كه به بروز بیماریهای مختلفی مانند اختلال دستگاه گوارشی و اختلال در خواب منجر می‌شوند، توجه به این گونه افراد كه به سفرهای تجاری عزیمت می‌كنند، اهمیت زیادی دارد.
برای مثال می‌توان به ۱۰ هزار كارمند و مشاوری كه بانك جهانی از ۱۸۰ كشور جهان استخدام كرده و آنها به منظور كمك به كشورهای در حال رشد به مناطق مختلفی در جهان مسافرت می‌كنند اشاره نمود. تحقیقاتی كه پزشكان و متخصصان بهداشت شغلی بر روی این كاركنان انجام داده‌اند، نشان می‌دهد این افراد از استرس و فشار كاری بالایی به‌دلیل مسافرتهای تجاری خود رنج می‌برند. همچنین در یك تحقیق دیگر روی درخواست‌های بیمه پزشكی در دهه نود در ایالات متحده آمریكا مشخص شد بیشترین این درخواست‌ها متعلق به كارمندانی است كه به سفرهای تجاری می‌روند.در این میان ۱۶ درصد آنها را زنان و ۸۴ درصد را مردان تشكیل می‌دهند. نكته جالب توجه در این تحقیق این بود كه درخواست‌های مربوط به مشكلات روانی دو تا سه برابر نسبت به دیگر مشكلات و ناراحتی‌ها افزایش داشته است. همچنین قسمت عمده مشكلات و ناراحتی‌های روانی مربوط به مسافران سفرهای تجاری بوده است. بانك جهانی و دیگر سازمان‌ها كه بیشترین حجم سفرهای تجاری را دارند، سرگرم یافتن جوابی برای این سوال هستند كه چه عواملی در ایجاد فشارهای روانی موثرند ؟
كارشناسان امور سلامت و بهداشت معتقدند چندین عامل مهم در استرس‌ها و فشارهای روانی افراد در سفرهای تجاری نقش دارند:
▪ تاثیر این سفرها روی زندگی خانوادگی و شخصی افراد كه شامل بر هم خوردن نظم زندگی خانوادگی آنها می‌شود.
▪ احساس منزوی بودن و تنهایی به هنگام سفر و قرار گرفتن در محیطی ناآشنا و غریب
▪ نشانگان جت لگ یا پرواز با هواپیما در مسافت‌های طولانی كه باعث اختلال در سیستم خواب این افراد می‌شود.
▪ مشكلات تصمیم‌گیری و انجام دادن كارها و مواجه شدن با مشكلات و پیچ و خم‌های اداری یا تجاری
▪ نگرانی در مورد سلامتی و ایمنی خود در طول مدت سفر
▪ تغییر رژیم غذایی افراد
▪ تغییرات آب و هوایی
تحقیقات مربوط به متخصصان بهداشت شغلی بانك جهانی، استرس و نشانگان جت لگ (مشكلات پرواز با هواپیما در مسافت‌های طولانی)را به عنوان مشكلات اصلی برای مسافران تجاری خود بیان كرده است.
نشانگان جت لگ دسته‌ای از علایم جسمانی و روانی است كه در پروازهای با سرعت بسیار زیاد و در مسافت‌های طولانی و در بین مناطق زمانی مختلفی در دنیا به وجود می‌آیند.این نشانگان زمانی بروز می‌كنند كه فرد روز را بسیار زودتر و یا بسیار دیرتر از حد معمول خود شروع كند.
به طور مثال اگر فرد صبح زود از مبدا پرواز كند و پس از چند ساعت پرواز به محض رسیدن به مقصددر آنجا صبح شروع شده باشد (به جای اینكه غروب باشد) ساعت زیستی بدن فرد دچار سردرگمی‌و مشكل خواهد شد در نتیجه ترشح هورمون‌ها و سایر مواد شیمیایی كه توسط این ساعت كنترل می‌شوند دچار اختلال خواهند شد.نتیجه مواجه شدن با چنین پدیده ای بی قراری ، تحریك پذیری و اختلالات معدی - روده‌ای است.
مدتی طول می‌كشد تا فرد ساعت زیستی خود را با شرایط جدید تنظیم كند.این تنظیم با خوابیدن و استراحت كافی صورت می‌گیرد و به همین دلیل است كه چنین افرادی نباید بلافاصله عازم انجام دادن مأموریت كاری یا تجاری خود شوند و لازم است پس از استراحت و خواب كافی و آمادگی لازم برای كار مراجعه كنند.
تحقیقات بخش‌های پزشكی دیگر سازمانها نیز نتایج مشابهی را نشان می‌دهند اما هنوز استنباط جامعی از عوامل تشكیل دهنده استرس‌ها در سفرهای تجاری به دست نیامده است.
برخی از سازمان‌ها سفرهای تجاری را پاداشی برای تقدیر از كاركنان خود به حساب می‌آورند و كاركنان نیز از موقعیت به دست آمده به خاطر مزایای شخصی كه برای آنها دارد به خوبی استقبال می‌كنند. معمولاً این افراد به خاطر از دست ندادن این فرصت‌ها كمتر از مشكلات و استرس‌های آن حرفی به میان می‌آورند. به همین دلیل اكثر سازمان‌ها نیز به این موضوع توجهی نشان نمی‌دهند.
كارشناسان برای جلوگیری یا كاهش فشارها و استرس‌ها به مسافران سفرهای تجاری پیشنهاد‌های زیر را ارائه كرده‌اند :
▪ ایجاد فرصتی كه فرد بتواند بعد از رسیدن به مقصد استراحت كافی نموده و سپس برای انجام كار یا مأموریت مراجعه كند.
▪ استفاده از رژیم غذایی مناسب در طول مدت سفر
▪ ورزش كردن و تحرك داشتن در طول سفر
▪ قبل و بعد از مسافرت حداقل یك روز در مرخصی باشد
▪ برگزاری كارگاه‌های آموزشی برای كاركنان و خانواده‌هایشان در خصوص روشهای مبارزه با استرس و ایجاد تعادل بین كار و زندگی
▪ توزیع كتب و مجلات با موضوع سلامتی و بهداشت در شركت برای كاركنان و نیز خانواده‌هایشان به منظور بالا بردن سطح آگاهی‌های این افراد در خصوص سلامتی در كار و زندگی
▪ مراقبت‌های پزشكی و بهداشتی از افراد و خانواده‌هایشان
▪ برگزاری اردوهای تفریحی برای خانواده افراد
▪ تحت حمایت قرار دادن خانواده افرادی كه در سفر تجاری به سر می‌برند و رسیدگی به مشكلات آنها از سوی سازمان .
▪ آشنا كردن افراد با بیماری‌های واگیردار و روش‌های جلوگیری از این بیماری‌ها.‌

محمدرضا میرغلامی

منبع : روزنامه سلامت