راهکارهای اصلاح الگوی مصرف در بخش ساخت وساز

بخش ساختمان در کشور ما بزرگترین بخش اقتصادی است و اگرچه ما با اقتصاد نفت و انرژی تعریف می‌شویم، اما گردش بخش ساختمان بسیار وسیعتر است. به گفته کارشناسان این بخش بطور مستقیم و غیرمستقیم در ایجاد اشتغال مؤثر است و فعال بودن و رونق آن می‌تواند به شکوفائی صنایع کشور بینجامد. بدیهی است که ساخت و ساز اصولی به معنای استفاده درست و بهینه از مصالح ساختمانی، منابع مالی، زمان و انرژی سبب می‌شود سرمایه‌گذاریهای عظیم انجام شده در احداث ساختمانها به هدر نرود و در واقع بتوانیم بر منابع و زمان مدیریت داشته باشیم.
امسال که از سوی مقام معظم رهبری به نام اصلاح الگوی مصرف صورت گرفته، اصلاح این الگو در حوزه ساختمان می‌تواند در اقتصاد کلان کشور بسیار مؤثر باشد. از این رو مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن در راستای وظایف خود توصیه‌ها و پیشنهاداتی را برای استفاده صحیح از مصالح پرمصرف ساختمانی و بهینه‌سازی مصرف انرژی ارائه داده است.
با استفاده از روش‌های صحیح تولید، حمل و استفاده از اتلاف و دورریز مصالح جلوگیری شود. از مصالح ساختمانی با کیفیت مناسب، استاندارد و بادوام استفاده شود تا از تخریب زودرس جلوگیری به عمل آید. در این صورت مقدار مصالح مورد نیاز برای بازسازی و یا عملیات تعمیر کاهش یافته و در نتیجه در مصرف مصالح و در مصرف سوخت برای تولید آن صرفه‌جویی شود.
از قطعات بنایی استاندارد و با کیفیت مطلوب (مانند آجر، بلوک‌های سیمانی و گچی) استفاده شود تا هنگام تخلیه و حمل و نقل از خردشدن آن‌ها جلوگیری به عمل آید و در نتیجه از هدر رفتن منابع طبیعی و نهایتاً مصرف انرژی برای تولید بیشتر جلوگیری شود.
مصالحی ماند سیمان، گچ، آهک و سنگدانه در بسته‌بندی‌های کوچک برای تعمیرات و کارهای بنایی عرضه شود.
از قطعات بنایی مانند بلوک‌ها و پنل های مدولار در ساخت و ساز استفاده شود. با استفاده از واحدهای مدولار، بدون شکستن و بریدن مصالح ساختمانی و ایجاد ضایعات دیوار، سقف و کف اجرا شود.
نظارت جدی و دقیق بر اجرای عایقکاری حرارتی ساختمان مطابق با مبحث ۱۹ مقررات ملی صورت گیرد. برای اجراکنندگان اصولی عایقکاری حرارتی تشویق‌های لازم در نظر گرفته شود.
از ضایعات و آوارهای ساختمانی در ساخت و ساز به ویژه در راه‌سازی استفاده شود.
استفاده از سیستم‌های پیش ساخته در ساخت و ساز رایج شود تا از مصرف انرژی و مصرف مصالح جلوگیری به عمل آید.
● سیمان
ـ از سیمان بنایی استاندارد در بخش‌هایی از ساختمان که نیاز به مقاومت زیاد ندارند، مانند تهیه ملات برای چسباندن قطعات بنایی به یکدیگر، درزبندی، بندکشی و اندودکاری استفاده شود.
ـ از مواد معدنی مانند سنگ آهک و پوزولان به منظور جایگزین کردن بخشی از سیمان برای تولید سیمان‌های آمیخته و سیمان بنایی استفاده شود. با استفاده از این مواد در مصرف سوخت صرفه‌جویی زیادی به عمل می‌آید، چون سیمان در دمای بسیار زیاد ۱۴۰۰ درجه سلسیوس و با صرف مقادیر زیادی سوخت فسیلی تولید می‌شود.
ـ از سیمان‌های پوزولائی در کارهای ساختمانی و عمرانی استفاده شود. پوزولان‌های طبیعی مانند خاکسترهای آتشفشانی و پوزولان‌های مصنوعی مانند سرباره کوره ذوب‌آهن در کشور فراوان و در دسترس است.
ـ انبار کردن سیمان باید به گونه‌ای صورت گیرد که نم و هوای نمناک به آن نرسد.
ـ نگه‌داری سیمان فله‌ای، فقط در سیلو مجاز است.
ـ در مناطقی که رطوبت نسبی هوا از ۹۰ درصد بیشتر است، سیمان نباید بیش از شش هفته در کیسه و بیش از ۳ ماه در سیلوهای مناسب نگه‌داری و ذخیره شود، در غیر این صورت، سیمان باید قبل از مصرف آزمایش شود.
● شن و ماسه
ـ هنگام حمل لازم است شن و ماسه پوشانده شود یا داخل مخزنی قرار گیرد تا از اتلاف آن جلوگیری به عمل آید.
ـ چنانچه مشخصات سنگدانه شکسته بازیافتی از نخاله‌های ساختمانی با ویژگی‌های استاندارد سنگدانه بتن مطابقت داشته باشد، می‌توان در ساخت بتن غیرسازه‌ای از آن استفاده کرد. به این وسیله به کاهش مصرف سوخت و مواد اولیه و همچنین حفظ محیط‌زیست کمک می‌شود.
ـ با استفاده از شن و ماسه با دانه‌بندی استاندارد می‌توان در مصرف سیمان صرفه‌جویی قابل ملاحظه‌ای به عمل ‌آورد.
● ملات بنایی
ـ در مورد ملات خشک آماده و روش کار و مزایای استفاده از آن فرهنگ‌سازی شود. به این وسیله از هدررفتن مصالح ساختمانی به میزان زیادی جلوگیری می‌شود.
ـ برای جلوگیری از ایجاد ضایعات هنگام تهیه و حمل ملات (و همچنین بتن) باید دقت شود که این مصالح از آسیب ناشی از یخبندان، باران، آفتاب و سایر عوامل جوی محافظت گردد.
ـ از سیمان بنایی(با میزان کمتر سوخت مورد نیاز هنگام تولید) برای ساخت ملات بنایی استفاده شود.
ـ برای جلوگیری از خوردگی فلزات به ویژه سرب، روی و آلومینیم در تماس با ملات‌های ‌آهکی، آنها را باید پیش از اجرا با مواد مناسب مانند قیر اندود کرد.
ـ از شستن آجرکاری(که با ملات سیمانی چیده شده است) با آب‌های شور خودداری شود.
ـ از پاشیده شدن گچ بر روی ملات سیمانی، به خصوص در مناطق مرطوب، اجتناب شود. در نقاط مرطوب ملات و بتن نباید مستقیماً در مجاورت گچ و فرآورده‌های گچی قرار گیرند.
● بلوک بتنی
ـ تهیه و کاربرد بلوک‌های بتنی بیشتر در مناطقی رایج است که خاک مناسب برای تهیه آجر وجود نداشته باشد. از فواید دیگر مصرف بلوک بتنی، صرفه‌جویی در مصرف مصالح، حمل آسان و عایق بودن نسبی حرارتی است.
ـ نباید در داخل بلوک بتنی سوراخدار نخاله، بتن و مصالح سنگین دیگر قرار داد. چون باعث می‌شود که انتقال حرارت به راحتی انجام شده و مصرف انرژی برای سرمایش و گرمایش بسیار زیاد باشد، داخل سوراخ‌های بلوک را باید از موار سبک عایق حرارت چه به صورت قطعه‌ای و چه به صورت فله‌ای پرکرد. قطعات پلی استایرن منبسط و دانه‌های ورمیکولیت، پرلیت، رس منبسط(لیکا) و پلی استایرن برای این کار مناسب‌اند.
ـ بلوک‌های بتنی هوادار اتوکلاوی و بلوک‌های بتنی سبکدانه خواص عایقکاری خوبی دارند.
● آهک
ـ آهک زنده را باید در جای خشک و در ظروف مخصوص یا کیسه‌های آب‌بندی شده نگه‌داری کرد تا از نفوذ هوا، رطوبت و یا آب در آن جلوگیری شود.
ـ آهک هیدراته باید در محل مناسبی نگه‌داری شده و از نفوذ دی‌اکسیدکربن هوا و تابش آفتاب مصوب باشد.
● آجر
ـ در آجرکاری باید عملیات کارگاهی مانند اندازه‌کردن، برش و ساب به حداقل برسد تا دورریز کاهش یابد، توصیه می‌شود جهت کاهش دورریز از آجرهای ربعی، نیمه و سه چهارم که باید در کارخانه تولید شود، استفاده گردد.
ـ ‌ ضایعاتی به نام آجرجوش را که عمدتاً در حین تولید ایجاد می‌شود، می‌توان در شیب‌بندی بام استفاده کرد. همچنین آجرجوش را می‌توان آسیاب کرد و به عنوان پوزولان در بتن و ملات به کار برد.
ـ‌ بارگیری، حمل و باراندازی انواع آجر باید با دقت انجام شود. به نحوی که ضایعات به حداقل ممکن برسد. آجرهای مهندسی و نما باید بر روی پالت‌های چوبی و با پوشش نایلونی بسته‌بندی شوند. به طور کلی باید ترتیبی اتخاذ کرد که با بسته‌بندی صحیح و یا چیدن درست آجرها در هنگام حمل‌ونقل از ایجاد ضایعات ممانعت به عمل آید.
ـ آجرها باید در محل تمیز و سرپوشیده به طور جدا از هم دسته‌بندی شده و از تماس آنها با خاک، مواد مضر، رطوبت، یخ و برف جلوگیری شود.
ـ‌ با اضافه کردن خاک اره، فوم پلی استایرن و باطله زغالسنگ به خاک رس آجر‌پزی می‌توان آجر سبک تولید کرد. استفاده از آجر سبک می‌تواند باعث صرفه‌جویی قابل ملاحظه‌ای در مصرف انرژی و مواد اولیه شامل موارد زیر شود:
-‌ صرفه‌جویی در مصرف سوخت هنگام پخت (بدلیل سوختن مواد افزودنی آلی)
- کاهش مصرف سوخت وسایل نقلیه هنگام حمل‌ونقل آجر (به دلیل کاهش وزن آن)
- صرفه‌جویی در مصرف خاک رس (که ماده‌ای تجذیدناپذیر است)
- کاهش ضریب انتقال حرارت ساختمان و در نتیجه صرفه‌جویی در مصرف انرژی هنگام بهره‌برداری (به دلیل خواص عایقکاری مناسب آجرهای سبک)
● بلوک‌های سفالی
ـ ‌ برای جلوگیری از شکستن و اتلاف بلوک‌های سفالی باید از طبق (پالت) برای بسته‌بندی و حمل استفاده شود. هنگام حمل باید تمهیدات لازم به عمل آید تا شکستن بلوک‌ها و ضایع شدن آنها به حداقل برسد.
ـ با تولید بلوک‌های سفالی با کیفیت مناسب از مصرف بی‌رویه ذخایر خاک رس جلوگیری شود.
ـ با تولید بلوک‌های نیمه و چارک می‌توان اتلاف مصالح هنگام اجرا را کاهش داد.
ـ استفاده از بلوک‌های سفالی با خواص مناسب عایق‌کاری حرارتی می‌تواند نقش مهمی در صرفه‌جویی در مصرف سوخت‌های فسیلی داشته باشد، نوعی از این بلوک‌ها با قرار دادن قطعات پلی استایرن یا پشم معدنی در داخل سوراخ‌های آن استفاده می‌شود.
قرار دادن قطعات عایق را می‌توان در کارخانه یا در کارگاه ساختمانی انجام داد، ولی جاسازی در کارخانه ارجحیت دارد. تغییرات در اندازه و تعداد سوراخ‌های بلوک نیز می‌تواند صرفه‌جویی قابل ملاحظه‌ای در انرژی گرمایشی و سرمایشی ساختمان باعث شود.
● نمای ساختمان
ـ در مناطق با تابستان‌های گرم از مصالحی با رنگ روشن در نمای خارجی ساختمان استفاده شود، زیرا نور خورشید بازتابش زیادی داشته و از اتلاف انرژی سرمایشی جلوگیری می‌شود.
ـ از نماهای پیش ساخته عایق در ساختمان‌ها استفاده شود. این نماها سبک بوده و علاوه بر زیبایی ظاهری، عایقکاری حرارتی ساختمان را نیز تأمین می‌کند.
ـ ‌ نماهای بتنی باید در مقابل باران‌های اسیدی با استفاده از پوشش مناسب حفاظت شوند.
● سنگ ساختمانی
ـ در کارخانه‌های سنگبری سنگ ساختمانی را باید بسته‌بندی کنند. بسته‌بندی باید بادوام و مناسب باشد، به گونه‌ای که سنگ در حین حمل‌ونقل و انبار کردن آسیب نبیند. بسته‌بندی باید به شکلی باشد که از تکان خوردن و حرکت کردن سنگ در داخل بسته‌ها جلوگیری شود. بسته‌ها باید از وزن و ابعاد مناسب برای حمل برخوردار باشند. همچنین امکان جابجایی آنها به وسیله لیفتراک، بالابرها و سایر وسایل رایج به نحو مناسب وجود داشته باشد.
ـ ‌ با توجه به نوع آب و هوای منطقه، سنگی مناسب با شرایط اقلیمی انتخاب شود.
مثلاً در مناطق سرد و مرطوب، سنگ باید دارای تخلخل و جذب آب بسیار کم باشد، تا امکان متلاشی شدن در اثر یخبندان کاهش یابد، یا در محل‌هایی که امکان وزش طوفان‌های شدید وجود دارد، سنگ با مقاومت سایشی مناسب به کار رود.
● گچ
ـ در مکان‌هایی که رطوبت نسبی هوا در بیشتر اوقات بیش از ۶۰ درصد باشد، باید از گچ‌های اصلاح شده (پایدار در برابر رطوبت) استفاده شود.
ـ چنانچه گچ یا فرآورده‌های گچی به خصوص در مناطق مرطوب در مجاورت قطعات فولادی قرار گیرند، باید پیش از گچ‌کاری، قطعات فولادی با رنگ‌های ضدزنگ پوشانیده شوند.
ـ در نقاط مرطوب، گچ و فرآورده‌های گچی نباید مستقیماً در مجاورت بتن و سایر فرآورده‌های سیمانی مورد استفاده قرار گیرند.
ـ گچ را باید از اثر آب و رطوبت حفظ و همانند سیمان در ظروف مخصوص یا کیسه‌های آب‌بندی شده نگه‌داری کرد.
● عایق رطوبتی
ـ برای جلوگیری از ضایعات و تخریب عایق رطوبتی رول‌ها باید در هوای خشک و در انبار سرپوشیده دارای کف تخت با دمای ۵+ تا ۳۵+ درجه سلسیوس به طور عمودی نگهداری شوند. مدت نگهداری عایق رطوبتی از تاریخ تولید تا نصب نباید بیشتر از شش ماه باشد.
ـ چنانچه محموله در فضای باز انبار می‌شود باید روی پالت نگه‌داری شده و روکش پلی‌ایتلن رنگی روی آن کشیده شود. اما نمی‌توان آن را بیشتر از یک هفته در فضای باز انبار کرد، رول‌ها باید به شکلی کنار هم قرار گیرند که جریان هوا بتواند از بین آنها عبور کند. هیچگاه دو رول را نباید روی هم قرار داد.
ـ رول‌ها همیشه باید بطور عمودی حمل شوند و هنگام حمل باید دقت شود که لبه عایق پاره نگردد. هنگام تخلیه باید از پرتاب کردن رول‌ها خودداری شود.
ـ ‌ عایق رطوبتی پیش ساخته باید مطابق استاندارد و ضوابط فنی مورد تایید نصب شود. برای افزایش دوام عایق‌های رطوبتی بام توصیه می‌شود که این عایق‌ها با یک لایه سنگدانه معدنی، موزاییک یا سایر مصالح پوشانده شوند.
● عایق حرارتی
ـ ‌ رطوبت جذب شده توسط عایق اثر قابل ملاحظه‌ای بر میزان ضریب هدایت حرارتی آن دارد. بنابراین هنگام حمل و انبارداری عایق‌های حرارتی باید تمهیدات لازم در نظر گرفته شود، توصیه می‌شود مواد و فرآورده‌های عایق حرارتی در محلی سرپوشیده، دور از رطوبت و خطر آتش‌سوزی به روش مناسب نگهداری شوند.
ـ عایق‌های حرارتی به ویژه آنهایی که جذب آب زیاد دارند باید در بسته‌بندی‌های مناسب پلاستیکی حمل شوند. هنگام حمل و انبار کردن، نباید بار وارده بر لایه‌های زیرین باعث تخریب آنها شود.
ـ عایق حرارتی پلی استایرن منبسط و هر لایه همراه نباید با هیچ مصالحی در ساختمان‌ که با پلی استایرن واکنش نشان می‌دهد و سبب انحلال یا متورم شدن آن می‌گردد تماس داشته باشد. این مواد ممکن است برای مثال بعضی چسباننده‌های بر پایه حلال، محافظ چوب و غیره باشند.
● شیشه
ـ جام‌های شیشه باید با پوشال محکم بسته‌بندی و در جعبه‌های چوبی مقاوم گذارده شوند. بین هر دو جام برگ‌های کاغذی یا نظیر آن گذاشته شود تا از تماس دو سطح شیشه جلوگیری گردد.
● پلیمر
ـ در هنگام بسته‌بندی پلیمرها باید به مایع یا جامدبودن آن توجه نمود. پلیمرهای مایع در ظروف فلزی مقاوم در برابر خوردگی حمل شوند. ظروف مخصوص بسته‌بندی و حمل پلیمرهای مایع باید کاملاً آب‌بند بوده و از نفوذ هر ماده خارجی و یا خروج مواد محتوای آن جلوگیری نماید. همچنین این ظروف باید تحمل بارهای اضافی را داشته باشند تا در صورت وارد آمدن صدمات ناخواسته دچار نشت و ریزش مواد محتوی آن نگردند.
ـ پلاستیک‌ها و پلیمرهای جامد در بسته‌های کارتنی و یا پلاستیکی حمل شوند. در مورد پلاستیک‌ها باید دقت شود که فشار زیاد به قطعات وارد نشده و یا از شکل اولیه خارج نشوند.
ـ در صورتی که ماده پلیمری یا پلاستیک به نور، رطوبت و یا حرارت حساس باشد، در هنگام بسته‌بندی و حمل باید از ورقه‌های پلاستیکی مات و یا ظروف مات و یا بسته‌بندی کامل استفاده شود.
ـ از آنجا که شرایط محیطی می‌تواند روی ترکیب درصد، شیمی و خصوصیات پلاستیک‌ها و حتی شکل‌‌پذیری آنها اثرگذار باشند، بنابراین در هنگام نگهداری این مواد باید به عواملی هم‌چون رطوبت محیط، دمای محیط و حضور نور و صدمات مکانیکی توجه نمود. حلال‌ها باید در دمایی زیر نقطه اشتعال نگهداری شده و رزین‌ها باید در دمایی حفظ شوند که ژل نشوند. بنابراین نگهداری مواد پلیمری و پلاستیکی و حلال‌ها در یک انبار، کاری حساس بوده و نیاز به برنامه‌ریزی و اجرای تدابیر خاص دارد.
● رنگ و پوشش
ـ جنس سطح از نظر خاصیت ذاتی قلیایی (مثل سطوح بتنی) یا اسیدی بودن، اثر بزرگی روی انتخاب نوع رنگ یا پوشش دارد. در این شرایط استفاده از رنگ‌ها یا پوشش‌های سازگار و مقاوم توصیه می‌گردد.
ـ شرایط مناسب اعمال رنگ باتوجه به شرایط محیطی محل (شامل دما، رطوبت و باد) باید فراهم باشد. معمولاً دمای کار در محدوده ۷ تا ۴۰ درجه سیلیسوس است و محیط اعمال بایستی عاری از جریان هوای شدید باشد.
ـ منطقه اعمال رنگ و پوشش از نظر شرایط اقلیمی (همچون میزان بارش، حداقل و حداکثر دما، متوسط رطوبت نسبی سالیانه و جریان باد و شرایط سایش محیطی) باید موردتوجه قرار گیرد.
ـ رعایت اصول ایمنی برای خودداری از ایجاد و یا نزدیک کردن شعله به رنگ‌ها و پوشش‌های حلالی و یا حلال‌ها ضروری است. در مناطقی که دمای محیط بالاست استفاده از رنگ‌ها و پوشش‌هایی که نقطه اشتعال بالاتر از دمای محیط دارند الزامی است.
ـ ظروف مخصوص بسته‌بندی رنگ و پوشش می‌بایست از استحکام مناسبی برخوردار باشند تا در حین حمل صدمه ندیده و از ورود هوا بداخل ظرف و یا ریزش آن به بیرون جلوگیری شود. مواد مصرفی برای ظروف بسته‌بندی (ظروف پلاستیکی و فلزی) باید نسبت به حلال و دیگر مواد مصرفی در رنگ یا پوشش مقاوم باشند.
ـ نگهداری رنگ و پوشش باید باتوجه به زمان انبارداری مجاز در انبارهای دارای تهویه مناسب، با کنترل دما و رطوبت محیط صورت گیرد.

منبع : روزنامه اطلاعات