تهران ؛ شهر نخستین ها

● نخستین بیمارستان
ناصرالدین شاه در یکی از سفرهایش به فرنگ، بیمارستان‌های غربیان را دیده بود و پس از بازگشت به تهران تصمیم گرفت تا بیمارستانی در تهران دایر کند.
او ناظم‌الاطبا، پزشک مخصوص خود را مامور تاسیس اولین بیمارستان تهران کرد. ناظم الاطبا در سال ۱۲۹۰ هجری قمری، اولین بیمارستان تهران و ایران را در میدان حسن آباد و در محله‌ای به نام ۸ گنبد، تاسیس نمود.
این بیمارستان تا سال‌ها به نام «مریضخانه دولتی» نامیده می‌شد. پس از آنکه این بیمارستان شروع به فعالیت کرد، ناظم‌الاطبا به ناصرالدین شاه پیشنهاد کرد تا در این بیمارستان، پزشکان تربیت شده ایرانی به معالجه بیماران بپردازند. پس از آن و با موافقت ناصرالدین شاه، تدریس رشته طب در مدرسه دارالفنون پذیرفته شد و هر ساله تعدادی دانشجو، به منظور فراگیری دانش پزشکی وارد این مدرسه می‌شدند و بر اساس تعالیم ناظم الاطبا به فراگیری این دانش می‌پرداختند. این عده، همزمان در مریضخانه دولتی و تحت نظر پزشکان غربی به کارآموزی پرداخته و توانستند اولین نسل از پزشکان تربیت شده دارالفنون شوند.
«مریضخانه دولتی» پس از چندی و در سال ۱۳۱۹ به پاس زحمات پدر طب ایران به بیمارستان سینا تغییر نام داد. این بیمارستان سال‌های متمادی، محلی برای معالجه و درمان امراض بیماران بود.
● نخستین آگهی بازرگانی
در تهران کنونی که چشم می‌گردانی، تابلوها و پوسترهای تبلیغاتی به چشم می‌آید. شهر پر است از آگهی‌های بازرگانی و تجاری اما اولین بار که پای آگهی‌های تجاری در ایران باز شد، زمانی بود که روزنامه «وقایع اتفاقیه» تازه منتشر می‌شد. امیرکبیر به منظور انعکاس اخبار بلدیه، اقدام به چاپ این روزنامه کرده بود و از اتفاقات و وقایع شهر در آن می‌نوشت.
در سال ۱۲۶۷ هجری قمری و در زمان صدارت امیرکبیر، شخصی به نام «میسوروجیاری» اولین آگهی تجاری را در این روزنامه به چاپ رساند. این آگهی به تبلیغ غذاهای اروپایی اختصاص یافته بود که در طهران آن روز فراوان یافت می‌شد. تا مدت‌ها بعد از چاپ این آگهی، تنها غربیان ساکن طهران مشتریان چاپ آگهی بودند.بعدها تجار ایرانی متوجه تاثیر این گونه روش تبلیغاتی جدید شده و از آن استفاده نمودند.
● نخستین آتش نشانی
شالوده اداره آتش نشانی تهران در اوایل سال ۱۳۰۵ یا در سال ۱۳۰۴ خورشیدی ریخته شد.
در این زمان یک نفر آلمانی به نام «هانری فردریش دوئل» به ریاست فنی و یکی از افسران روس سفید به نام «کلنل وربا» به ریاست نظامی آتش نشانی تعیین شدند و سپس این موسسه تحت‌نظر روسای ایرانی که غالبا از افسران بودند قرار گرفت.
در آذر ۱۳۰۷، ۵ دستگاه اطفای حریق و یک دستگاه آب پاش بزرگ و ۴ دستگاه آب پاش کوچک به وسیله بلدیه از آلمان خریداری شد و برای ساختمان محل و تامین بودجه اطفائیه پیشنهادی تهیه و تقدیم گردید.
به علاوه یک فروند کشتی اطفائیه به وسیله دولت از آلمان خریداری شد که برای خاموش کردن حریق کشتی‌ها در دریای خزر و مرکز آن در بندرانزلی بود.
اداره اطفائیه ابتدا در سه‌راه امین‌حضور در گاراژ حسینی تشکیل گردید و در سال ۱۳۱۱ به محل چهارراه حسن‌آباد که گورستانی بود و من جمله قبر کلهر خوشنویس معروف قرن اخیر ایران درآنجا بود، منتقل شد.
در اواخر ۱۳۳۳ با موافقت شهرداری قرار شد که شهر تهران دارای یک مرکز و ۳ شعبه آتش نشانی باشد و یک شعبه نیز در شمیران تاسیس شود. محل شعبه‌های مزبور در شهر به این ترتیب معین شد: یک شعبه در انتهای خیابان شهباز، یک شعبه در خیابان شوش و یک شعبه در انتهای خیابان بهار.
● نخستین کارخانه
کارخانه چراغ گاز اولین کارخانه‌ای بود که در طهران تاسیس شد و بعدها، خیابانی که کارخانه مزبور در آن قرار داشت، نیز بدان نام، نامیده شد.این کارخانه به منظور تامین روشنایی اندرون شاهی تاسیس شده بود.
ناصرالدین شاه، این کارخانه را پس از اولین سفرش به اروپا، به عنوان ارمغان سفر به ایران آورده بود. در این کارخانه، دیگ‌های بزرگی قرار داشت که حامل گاز «کاربیت» بودند. این دیگ‌ها به وسیله لوله‌هایی به اندرونی متصل شده وحتی به خیابان‌های ناصریه و ارک نیز گازرسانی می‌کردند.
بعدها، به دلیل خرابکاری مردم، روشنایی این خیابان‌ها از بین رفت. اندرونی شاهی تا سال‌ها از این روشنایی بهره می‌برد و تنها منبع روشنایی این خیابان و دارالخلافه، از این کارخانه تامین می‌گردید. خیابان چراغ گاز که از خیابان‌های پرتردد شهر طهران محسوب می‌شد، همواره به دلیل وجود این کارخانه و نزدیکی آن به محل استقرار شاه، دارای اهمیت بود.
بعدها، این خیابان به خیابان چراغ برق تغییر نام داد. دلیل آن هم، این بود که مظفرالدین شاه هنگامی که به روسیه سفر کرد یک کارخانه تامین برق خریداری کرد که در مکان کارخانه چراغ گاز نصب شد.

منبع : روزنامه تهران امروز